Fota: Naša Niva
Abryvačnyja źviestki pra prodkaŭ navat nie dajuć saryjentavacca, u jakim kirunku vieści pošuk, a raspytać užo byvaje i niama kaho. Vialikija hienieałahičnyja sajty mohuć źmiaščać vielmi šmat karysnaj infarmacyi, ale časta jana mała tyčycca Biełarusi i dastupnyja tolki pa niatannaj padpiscy.
Jak ža zrabić pieršyja kroki biełarusam, jaki źbirajucca šukać u archivach svaich rodnych?
U pieršuju čarhu varta źviarnucca da «Dapamožnika», jaki byŭ raspracavany Biełaruskim navukova-daśledčym centram elektronnaj dakumientacyi.
Praca nad im pačałasia 26 hadoŭ tamu. U 1998 hodzie byŭ stvorany Centr elektronnaj dakumientacyi, pierad jakoj była pastaŭlenaja zadača zabiaśpiečyć elektronny dostup da archiŭnych resursaŭ.
Pa 2007 hod išła praca nad prajektam, dla jakoha supracoŭniki centra stvarali elektronny atłas — uvodzili ŭ bazu danych usie nasielenyja punkty, jakija adlustravanyja ŭ daviednikach dasavieckaha i savieckaha času, a zatym łakalizavali źnikłyja pasieliščy pa starych kartach.
Pačać archiŭnyja pošuki praz «Dapamožnik». Skrynšot sajta
Sajt dazvalaje šukać jak pa nazvach pasieliščaŭ, tak i na proźviščach. Ni Minsk, ni abłasnyja centry ŭ bazu danych nie ŭniesieny, kab nie psavać vydaču — usio ž pieravažnaja bolšaść našych dziadoŭ i pradziedaŭ pachodzić ź sielskaj miascovaści, a ŭ vialikija harady biełarusy pierabralisia tolki ŭ apošnija paŭstahodździa.
Mnohija proźviščy trapili ŭ bazu i byli pryviazanyja da kankretnych pasieliščaŭ dziakujučy sumna viadomym padziejam ź biełaruskaj historyi — ich brali z rajonnych knih «Pamiać», dzie byli apublikavanyja śpisy achviar stalinskich represij i ŭdzielnikaŭ Druhoj suśvietnaj vajny (u tym liku zahinułych).
Praz toje, što knihi byli vydadzieny pa-biełarusku, proźviščy na sajcie pradstaŭleny vyklučna ŭ biełaruskim varyjancie.
Kartka ź infarmacyjaj pra viosku ŭ «Dapamožniku». Skrynšot sajta
Kali vy viedajecie, u jakim nasielenym punkcie naradziŭsia vaš prodak, to možna adrazu šukać jaho ŭ «Dapamožniku». Šukać možna i pa biełaruskaj, i pa ruskaj naźvie, ale varta adznačyć, što dla nievialikich nasielenych punktaŭ, jaki daŭno źnikli z karty, biełaruskaja nazva moža być nie paznačana, abo mieć inšy nacisk, jaki źmienić napisańnie, tamu dla nadziejnaści pierapraviarajcie i ŭ ruskim napisańni. Dastatkova ŭvieści pieršyja try litary — heta vyratavańnie dla tych, chto drenna zapomniŭ raspoviedy babuli.
Ale pieršapačatkovaja vydača abmiežavanaja, kali nasielenych punktaŭ z takoj nazvaj bolš za 12, tady sistema prosić uklučyć pašyrany pošuk i vybirać kankretny rehijon. Tut jość i sučasny padzieł pa rajonach, i padzieł 1953 hoda, i paviety Rasijskaj impieryi. Siońnia rajonaŭ značna mienš čym u siaredzinie XX stahodździa, a rasijskija paviety ŭvohule značna adroźnivajucca i ad tych, i ad inšych.
Rasijskija paviety isnavali davoli doŭha, až da 1924 hoda. Pa iniercyi ludzi zapaminali stary padzieł viosak, adkul źjechali, navat kali paśla padzieł sto razoŭ źmianiaŭsia, tak Minski paviet u pamiaci moh całkam zamianicca na Minski rajon, choć jany majuć roznyja miežy. Heta ŭsio błytaje pry pošuku.
Pošuk pa proźviščy Skrydleŭski na «Dapamožniku» dazvalaje łakalizavać pachodžańnie prodkaŭ pamiž Słuckam, Kapylom i Starymi Darohami. Skrynšot sajta
A što rabić, kali vy viedajecie viosku, ale nie viedajecie dzie jana była? Pasprabujcie pašukać pa proźviščy. Kali jano adnosna redkaje, to vy zmožacie zvuzić pošuk da pary rajonaŭ abo navat adšukać tuju samuju viosku, pra jakuju ničoha nie čuli.
Kali ŭ vas jość pytańni da taho, na jakuju litaru pačynałasia proźvišča, jak, naprykład, u vypadku z varyjantami Jeŭtušenka i Jaŭtušenka, uvodźcie z małoj litary tuju častku, u jakoj vy ŭpeŭnienyja — pa zapycie «ŭtušenk» adšukajucca ŭsie mahčymaja varyjanty napisańnia.
Kartki nasielenych punktaŭ źmiaščajuć amal usiu patrebnuju infarmacyju, kab pačać svoj pošuk. Tut jość typ, dvuchmoŭnyja varyjanty napisańnia, staryja nazvy, čas źniknieńnia pasielišča, źviestki pra prynaležnaść da administracyjnych adzinak i kankretnych ułaśnikaŭ u XVIII — XIX stahodździach. Brakuje chiba što mahčymaści stvaryć stałuju spasyłku, kab paśla viarnucca da kankretnaj kartki i paznačanych kaardynat. Markiery adlustroŭvajucca na karcie, ale jana sučasnaja i malavanaja, a tamu nie zaŭsiody daje ŭjaŭleńnie pra toje, što sto hadoŭ było pobač.
Ruchomyja karty sajta «Hłobus Biełarusi». Skrynšot sajta
Z kaardynatami mohuć dapamahčy ruchomyja karty sajta «Hłobus Biełarusi». Tut u čatyroch akiencach možna ŭklučyć absalutna roznyja karty: ad sučasnych spadarožnikavych zdymkaŭ, da kart savieckich, polskich, niamieckich i navat darevalucyjnych. Hetym servisam možna karystacca całkam biaspłatna, ale kab adklučyć nadakučlivyja akiency, možna za nievialikuju sumu atrymać poŭny dostup.
Taksama vialikim minusam «Dapamožnika» źjaŭlajecca poŭnaje ihnaravańnie taho fakta, što da Druhoj suśvietnaj vajny Zachodniaja Biełaruś znachodziłasia ŭ miežach Polskaj Respubliki z ułasnym administracyjnym padziełam. Čamu hety płast praihnaravany, nieviadoma, ale heta mocna ŭskładniaje pošuk.
Staronka vioski na sajcie Baza Miejscowości Kresowych. Skrynšot sajta
Adšukać patrebnyja vioski ŭsio ž možna, ale daviadziecca pryhadać polskuju movu. Pošuk pa byłych «kresach uschodnich» možna adšukać na sajcie Baza Miejscowości Kresowych. Tut niama abmiežavańnia ŭ 12 pasieliščaŭ, ale i pracavać z sajtam nie tak zručna, u pieršuju čarhu tamu, što praz nałady sajta niemahčyma skapiravać nijaki tekst. Infarmacyi taksama nie bahata — hmina, paviet, vajavodstva i punkt na starych dy sučasnych kartach, ale i hetaha moža być dastatkova.
Praciahnuć pošuk možna ŭ Polskaj Vikipiedyi, dzie na siońnia stvorana dosyć šmat artykułaŭ pra nieisnujučyja chutary i vioski, naprykład, na Vilenščynie, u jakich pryviedzieny bolš dakładnyja źviestki pra administracyjny padzieł 1920-1930-ch hadoŭ, a časam i źviestki pra pierapisy.
Staronka vioski na sajcie Radzima.net. Skrynšot sajta
Jašče dapamahčy moža sajt Radzima.net, dzie taksama jość mnohija nasielenyja punkty adrazu na čatyroch movach. Na staronkach možna adšukać staruju kartu i raśpisany administracyjny padzieł. Ale hałoŭnaja fiška — mahčymaść pakidać kamientary pra toje, kaho ty šukaješ z hetaj miascovaści, na jakija mohuć adhuknucca inšyja karystalniki.
Adkryty śpis achviaraŭ palityčnych represij u SSSR. Skrynšot sajta
Pakolki stalinskimi represijami byli zakranutyja ŭsie płasty biełaruskaha hramadstva, to buduć karysnymi i sajty, dzie pryviedzieny bazy danych sa śpisami represavanych. Adkryty śpis achviaraŭ palityčnych represij u SSSR na siońnia źmiaščaje zvyš 60 tysiač staronak pa-biełarusku, dzie pryvodzicca karysnaja infarmacyja pra hady žyćcia, pachodžańnie, prafiesiju, miesca aryštu i los žycharoŭ savieckaj Biełarusi.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
U ZŠA chakiery vykrali DNK-źviestki ŭžo amal 7 miljonaŭ čałaviek
«Palešuki stali Chobsami». Jak biełarusy adsyłajuć svajo DNK u Amieryku i šukajuć prodkaŭ pa testach
