Biełaruskaje hramadstva staleje i strukturyzujecca na vačach. Ludzi patrabujuć praŭdy i mahčymaści realna ŭpłyvać na žyćcio svajoj krainy. Ludzi źbirajucca na mitynhi i šeści, vystrojvajuć łancuhi svabody i robiać heta nie pa zahadzie ŭładaŭ, nie ŭ adkaz na zaklik niejkich partyj ci lidaraŭ, a pavodle ŭłasnaha žadańnia. U vyniku na vulicach źjaŭlajecca Narod, Nacyja.
Kožny narod maje svaje histaryčnyja simvały, jakija zvyčajna nazyvajuć nacyjanalnymi. Nacyjanalnaja simvolika prysutničaje ŭ štodzionnym žyćci ludziej, najpierš u vopratcy. Jana vykarystoŭvajecca ludźmi jak u najbolš uračystyja i śviatočnyja momanty, tak i ŭ čas, kali samo žyćcio patrabuje zhurtavanaści nacyi, najpierš u pierałomnyja momanty zmahańnia za niezaležnaść svajoj dziaržavy.
Tak było ŭ 1917—1918 hady, kali ŭźnikła pieršaja biełaruskaja nacyjanalnaja dziaržava — Biełaruskaja Narodnaja Respublika, dziaržaŭnym simvałam jakoj staŭ bieła-čyrvona-bieły ściah. Ściah, jaki adrazu byŭ pryniaty narodam i amal usimi palityčnymi partyjami.
Tak było ŭ 1990—1991 hady, kali ŭtvaryłasia suvierennaja Respublika Biełaruś i jaje simvałami stali hierb «Pahonia» i bieła-čyrvona-bieły ściah. 19 vieraśnia 1991 hoda Viarchoŭnym Savietam byli pryniaty zakony «Ab naźvie Biełaruskaj Savieckaj Sacyjalistyčnaj Respubliki i ŭniasieńni źmienaŭ u Dekłaracyju Viarchoŭnaha Savieta Biełaruskaj Savieckaj Sacyjalistyčnaj Respubliki ab dziaržaŭnym suvierenitecie Biełaruskaj Savieckaj Sacyjalistyčnaj Respubliki i Kanstytucyju (Asnoŭny Zakon) Biełaruskaj SSR», «Ab Dziaržaŭnym ściahu Respubliki Biełaruś» i «Ab Dziaržaŭnym hierbie Respubliki Biełaruś». Za hetyja zakony prahałasavała bolšaść deputataŭ Viarchoŭnaha Savieta Biełarusi.
Tak adbyvajecca i ciapier, kali narod Biełarusi zmahajecca za praviadzieńnie novych prezidenckich vybaraŭ, za zachavańnie pravoŭ i svabod čałavieka, za niezaležnaść krainy. Abjadnaŭčym simvałam iznoŭ staŭ nacyjanalny bieła-čyrvona-bieły ściah. Pakazalna, što jaho vynieśli na vulicy nie palityki, a Narod, jaki staŭ hałoŭnym palitykam.
Bieła-čyrvona-bieły ściah jak simvał Biełarusi žyvie ŭ dušach ludskich, u čałaviečaj śviadomaści, heta našyja biełaruskija kolery. Kolkaść ściahoŭ na vulicach prosta ŭražvaje, vyklikaje pačućcio honaru.
Ja historyk i deputat Viarchoŭnaha Savieta Biełarusi CHII sklikańnia, taho Viarchoŭnaha Savieta, jaki pryniaŭ Dekłaracyju ab dziaržaŭnym suvierenitecie Biełaruskaj SSR i vyšejzhadanyja zakony ad 19 vieraśnia 1991 hoda ab naźvie krainy i dziaržaŭnaj simvolicy. Nie sakret, što Viarchoŭny Saviet CHII sklikańnia byŭ palityčna raznapolusnym i pieravažała ŭ im kamunistyčnaja bolšaść, simvałami jakoj byli čyrvony ściah i sierp z mołatam. Nie sakret i toje, što pra nacyjanalnuju simvoliku ŭ pačatku 1990-ch hadoŭ mała chto ŭvohule viedaŭ. Represii savieckaj ułady suprać inšadumcaŭ, zamoŭčvańnie nacyjanalnaj historyi zrabili svaju spravu. Ale, jak akazałasia, ściah žyŭ i ŭ sercach, i ŭ śviadomaści biełarusaŭ.
Inakš było ŭ parłamiencie. Deputatam treba było navukovaje śviedčańnie, što heta naš, biełaruski nacyjanalny simvał. I takoje śviedčańnie zrabiŭ Instytut historyi Akademii navuk BSSR na pašyranym pasiadžeńni Vučonaha savieta 12 vieraśnia 1991 hoda. Na im prysutničali členy Vučonaha savieta, vybitnyja biełaruskija historyki: daktary i kandydaty histaryčnych navuk M.P. Kaściuk, M.V. Bič, M.K. Košaleŭ, U.A. Pałujan, H.V. Štychaŭ, H.Ja. Halenčanka, I.Ja. Marčanka, P.F. Łysienka, A.M. Sarokin, V.I. Šadyra, M.M. Čarniaŭski, V.S. Viarhiej, Ł.M. Łyč, A.M. Litvin, P.K. Bažko, H.H. Siarhiejeva, U.I. Vyšynski, P.A. Łojka, H.D. Knaćko i supracoŭniki Instytuta — usiaho 47 čałaviek. Paradak dnia, jak adznačana ŭ Pratakole №10 pasiadžeńnia Vučonaha savieta Instytuta historyi, nastupnaja: «Ab naźvie, Dziaržaŭnym hierbie, Dziaržaŭnym ściahu Biełaruskaj Savieckaj Sacyjalistyčnaj Respubliki».
Vučonymi taksama była padrychtavana histaryčnaja daviedka ab Dziaržaŭnym hierbie i Dziaržaŭnym ściahu Respubliki Biełaruś, jakaja razam z Pastanovaj Vučonaha savieta Instytuta historyi była pieradadziena ŭ Viarchoŭny Saviet BSSR i razdadziena deputatam pierad hałasavańniem.
Voś za što prahałasavali vučonyja Instytuta historyi 12 vieraśnia 1991 hoda:
«Zychodziačy z taho, što hierb «Pahonia» maje šmatviakovuju historyju i adlustroŭvaje sumiesnuju hieraičnuju baraćbu biełaruskaha i litoŭskaha narodaŭ za svaju niezaležnaść;
- što jon u kancy XIV stahodździa staŭ simvałam ich dziaržaŭnaha sajuza ŭ formie Vialikaha Kniastva Litoŭskaha;
- što ŭ słaŭnaj bitvie pad Hrunvaldam u 1410 hodzie, jakaja pakłała kaniec niamieckaj ahresii na ŭschod, biełaruskija pałki vystupali z «Pahoniaj» na bajavych ściahach;
- što ŭ XV—XVI stahodździach vyjava «Pahoni» była na charuhvach Bieraściejskaha, Viciebskaha, Połackaha, Mścisłaŭskaha, Mienskaha, Vilenskaha, Navahradskaha vajavodstvaŭ i šerahu pavietaŭ Biełarusi;
- što ŭ hierbie «Pahonia» adlustravany nacyjanalnyja kolery biełaruskaha naroda — bieły i čyrvony;
- što hierb «Pahonia» i hieraldyčna źviazany ź im bieł-čyrvona-bieły ściah u 1918 hodzie zaćvierdžany Sakrataryjatam Biełaruskaj Narodnaj Respubliki ŭ jakaści dziaržaŭnych simvałaŭ Biełarusi;
- što hierb i ściah BSSR, zaćvierdžanyja ŭ 1951 hodzie, nie adlustroŭvajuć šmatviakovuju hieraičnuju historyju i nacyjanalnyja kolery biełaruskaha naroda i stali simvałami administracyjnaha režymu;
- što pad simvałami «Pahonia» i bieł-čyrvona-biełym ściaham raźvivaŭsia i raźvivajecca biełaruski adradženski ruch,
Vučony saviet Instytuta historyi AN BSSR prapanuje:
- Zaćvierdzić u jakaści Dziaržaŭnych simvałaŭ Respubliki Biełaruś hierb z vyjavaj «Pahoni» i bieł-čyrvona-bieły ściah.
- Ličyć metazhodnym nadać suvierennaj Biełaruskaj dziaržavie nazvu: «Respublika Biełaruś».
- Vyrašeńnie pytańnia ab Dziaržaŭnym himnie Respubliki Biełaruś daručyć kampietentnaj kamisii.
- Stalicy Respubliki Biełaruś viarnuć staražytnuju nazvu — horad Miensk».
Staršynia Vučonaha savieta M.P. Kaściuk
Vučony sakratar savieta M.K. Košaleŭ
Hetaje navukova abhruntavanaje zaklučeńnie biełaruskich historykaŭ stała važkim arhumientam dla Viarchoŭnaha Savieta padčas hałasavańnia za novuju nazvu dziaržavy i jaje simvały.
Simvały abjadnoŭvajuć, napaŭniajuć dziejańni sensam. Historyja daje šmat prykładaŭ, kali padčas sacyjalna-palityčnaha procistajańnia apanienty imknucca źniščyć ci prynizić simvały, jakija jadnajuć ludziej — što b heta ni było: čałaviek, ściah albo biełaja ci čyrvonaja stužačka. Tamu nie dziŭna, što i ŭ Biełarusi raspačalisia sproby čarhovaj dyskredytacyi nacyjanalnaha bieła-čyrvona-biełaha ściaha. Chaču pryhadać, što takoje ŭžo było padčas ahonii kamunistyčnaha režymu, ale ŭ vyniku bieła-čyrvona-bieły ściah staŭ dziaržaŭnym. Mienavita pad hetym ściaham prajšli pieršyja hady stanaŭleńnia suvierennaj Respubliki Biełaruś.
