«Ź dziacinstva mnie bolš za ŭsio padabalisia bramniki»
Valeryj ros u Lidzie i ź dziacinstva haniaŭ miač z susiedskimi chłopcami. U futbolnuju siekcyju trapiŭ u kłasie trecim — tady trenier chadziŭ pa škołach i zaprašaŭ usich achvotnych. Z Valeravaha dvara zapisałasia čałaviek siem.
«Zrazumieła, što mnie bolš za ŭsio padabalisia bramniki. Usio ž taki samaje pryhožaje ŭ futbole nie sam hoł, a varatavańnie. Ale ja da 6—7 kłasa to ŭ poli biehaŭ, to bramnikam byŭ — vahaŭsia jašče. A potym padčas niejkich spabornictvaŭ u Horadni atrymaŭ paškodžańni naš bramnik i pryjšłosia mnie stać u varoty, i z takoha momantu niejak pajšło: «Valera, davaj, tvajo miesca tam», — uspaminaje spartoviec.
Pačynaŭ jon ź vialikaha futboła — vystupaŭ za kamandy «Savit», «Lida», «Smarhoń», prabivaŭsia ŭ vyšejšuju lihu i sprabavaŭ u joj zamacavacca. A ŭ 27 hod pierajšoŭ u «plažniki».
Fota Darji Burakinaj, Tut.by
«Byli traŭmy, vielmi baluča abychodzilisia treniroŭki: to ŭ halonkastupniovym, to ŭ tazaściehnavatym sustavie byli niepryjemnyja adčuvańni. I ja vyrašyŭ uziać paŭzu. I tak atrymałasia, što dziakujučy znajomstvu ź Jaŭhienam Hajdukom, futbolnym ahientam, Vitalom Krupicam, jaki byŭ u zbornaj pa plažnym futbole, mianie zaprasili ŭ kamandu BATE [pa plažnym futbole]. Za BATE pačaŭ hulać, za zbornuju — i niejak tak zakruciła. Tut usio ž taki piasok, mnie było lahčej, i dla zdaroŭja lepiej. I miescy, dzie pravodzilisia spabornictvy, — mora, ciopła…
Ciapier tych balačak, jakija kaliści byli, ja ŭžo nie adčuvaju. Moža, tamu, što nie zajmajusia prafiesijna — kožny dzień u mianie trenirovak niama, dzie treba pieramahać siabie. Tut dastatkova padtrymlivać formu, jeździć na zbory».
Trenirujucca futbalisty na stadyjonie ŭ spartyŭnym kompleksie «Alimpijski». Praŭda, tolki ŭ ciopły čas. Uzimku chodziać hulać u futvalej (valejboł nahami) i naviedvajuć trenažorku.
Sioleta zbornaja ŭpieršyniu adabrałasia na čempijanat śvietu. Biełaruski vialiki futboł takimi dasiahieńniami pachvalicca nie moža. Ale heta nie značyć, što plažny ŭ nas raźvity lepš. Prosta inšyja krainy nie nadajuć jamu šmat uvahi.
«Kali b jon byŭ alimpijskim vidam sportu, to Niamieččyna, Anhlija, Charvatyja, Francyja, Ispanija — jany zaŭsiody dobra hulajuć u hulniavyja vidy sportu — zajmalisia b im usurjoz i nam było b ciažej», — tłumačyć Valeryj.
Sumy, jakija płaciać hulcam naczbornaj pa plažnym futbole, davoli ścipłyja. Makarevič za paŭstaŭki maje kala 300 rubloŭ.
«Jany nie zabiaśpiečvajuć patreby siamji. Tamu prychodziłasia na čempijanat Rasii jeździć, trenieram pracavać (da niadaŭniaha času jon rychtavaŭ bramnikaŭ futbolnaha kłuba «Tarpieda». — «NN»)».
U inšych spartoŭcaŭ taksama jość asnoŭnaja rabota. Adzin u Hazpramie pracuje, druhi buduje darohi, treci ŭ MNS ratuje ludziej.
«Što budzie dalej z hetym vidam sportu, ja nie viedaju. Bo, na moj pohlad, treba zajmacca raźvićciom u pieršuju čarhu kłubaŭ, a nie zbornaj. A kłuby ŭ nas źbirajucca na čempijanat krainy, jon pravodzicca — i jany źnikajuć litaralna za try miesiacy. Jak chałtura niejkaja: pryjšli, atrymali hrošy za etap, voś i ŭvieś naš prafiesijanalizm».
Valeryju 36. Pa jaho nazirańniach, plažny futboł — heta stały vid sportu.
«Bramniku zbornaj Italii 36, zbornaj Partuhalii — za 40. U asnoŭnym hulajuć ludzi za 30. Chutčej za ŭsio, heta źviazana z tym, što chłopcy sprabujuć jašče damahčysia niejkich vynikaŭ u vialikim futbole, bo tam usio ž taki bolšyja zarobki, i, kali nie atrymoŭvajecca, prychodziać u plažny. Tut nie hladziać u pašpart».
Pierad matčami bramnik zaŭsiody čytaje sam sabie «Pahoniu» Bahdanoviča.
«Moj kum skazaŭ, što naš himn praśpiavać badziora nivodzin śpiavak nie voźmiecca. Toje, što my mirnyja ludzi, siły hartujem… Vychodzić paśla na hulniu — heta značyć, my zhodnyja na ničyju dakładna. Niejak himn nie natchniaje na nievierahodnyja pośpiechi», — uśmichajecca Valeryj.
«Pieršyja šluby ŭ futbalistaŭ doŭha nie žyvuć»
U stalicu lidski chłopiec pierajechaŭ jašče ŭ 16. Skončyŭ tut vučylišča alimpijskaha reziervu, histfak BDU.
«Ale nie budu kazać, što mahu pracavać nastaŭnikam. Niejkija viedy maju, ale zavočnaje navučańnie — heta nie toje. Kaliści maja nastaŭnica pa vučyliščy alimpijskaha reziervu skazała, što «sałaviej kansiervatoryju skončyŭ vočna, a vierabiej zavočna, tamu dumajcie, jakuju adukacyju atrymlivać».
Valeryj z žonkaj Irynaj i dziećmi Maćviejem (3 hady) i Mirasłavaj (6 hadoŭ). Dla futbalista heta druhi šlub.
Paśla karjera zakidvała futbalista to ŭ Smarhoń, to ŭ Mahiloŭ. Kančatkova ŭ Minsk jon pierabraŭsia ŭ 2011-m, kali sustreŭ tady jašče budučuju žonku Irynu. Jana pracuje cyrulnicaj u sałonie pryhažości.
«Čamu ŭ mnohich futbalistaŭ žonki abo madeli, abo niejak inakš źviazany sa śfieraj pryhažości?» — pytańnie Valeryju.
«Viedajecie, ja śpiecyjalna tak nie vybiraŭ, — uśmichajecca jon. — Vypadkova sustrelisia ŭ kafe, zakruciłasia. A pieršaja žonka ŭ mianie była z haliny kultury, jana mastak. Takich zababonaŭ u mianie niama, što abaviazkova śfiera pryhažości, nie.
Zrazumieła, što niejkija patreby ŭ maładziejšych futbalistaŭ jość: jany chočuć, kab i fihura była, i inšaje… Dla mianie samaje hałoŭnaje, kab čałaviek dobry byŭ, siamiejny.
I pieršyja šluby ŭ futbalistaŭ doŭha nie žyvuć. Mnie zdajecca, što časta pary raspadajucca. Ja nie viedaju čamu. Napeŭna — skažu za siabie, — praz toje, što my byli maładyja i nie padrychtavanyja da siamiejnaha žyćcia. 22, zdajecca, mnie było, kali pieršy raz ažaniŭsia».
«Sumleńnie nie dazvalaje vychoŭvać dziaciej pa-rusku»
Biełaruskuju movu Valeryj viedaje ź dziacinstva — ad babuli. Praŭda, tady jamu zdavałasia, što jana razmaŭlaje pa-polsku. Ale śviadoma futbalist pierajšoŭ na rodnuju movu tolki ŭ 30.
«Znajomstva z kumam paŭpłyvała, bo čałaviek — viadomy śpiavak, Andrej Usanaŭ, kaliści vakalistam u «Pieśniarach» byŭ. I na viasielli, kali pačuŭ tost na čystaj biełaruskaj movie, mianie heta vielmi zachapiła.
Razmova z tymi ludźmi mianie ŭraziła, ja zrazumieŭ, što niedaskanała viedaju biełaruskuju movu, i niaŭtulna adčuvaŭ siabie ŭ toj kampanii. Tamu pačaŭ bolej cikavicca. I padziei va Ukrainie, jakija adbylisia ŭ 2014 hodzie, vielmi paŭpłyvali. Bolš pahłybiŭsia ŭ historyju i zrazumieŭ, što my zhubili movu nie prosta tak, što adbyvajecca metanakiravanaje jaje źniščeńnie. Tamu sumleńnie nie dazvalaje vychoŭvać dziaciej pa-rusku».
U kamandzie zastavacca biełaruskamoŭnym nie zaŭsiody atrymlivajecca: jość ciažkaści sa spartyŭnaj terminałohijaj. Dyj trenier — ispaniec. Ale z padačy Valeryja ŭžo viedaje «smačna jeści», «dziakuj» i paračku inšych vyrazaŭ.
Spartoviec zhadvaje, jak jany adnojčy pajechali na spabornictvy ŭ Italiju. Haspadary hatela pakłapacilisia i pierakłali mieniu na biełaruskuju movu. Ale niekatoryja hulcy ŭ im nie zmahli razabracca, tamu na nastupny dzień prynieśli mieniu pa-rusku.
«Heta mnie nastolki nie spadabałasia: jak my ŭ vačach tych ludziej vyhladali, što my za nacyja? — nie chavaje pačućci bramnik. — Ja vyrašyŭ, što mova jak ščyt pavinna być u nacyi. Bo nas vyłučaje kultura, mova, śviaty. Kali my žyviom u rasiejskaj prastory, stanovimsia bolš ruskimi, čym biełarusami».
Maćvieja i Mirasłavu jon addaŭ u biełaruskamoŭnuju hrupu ŭ sadku. Abjeździŭ paŭhorada, pakul znajšoŭ toje, što b zadavoliła. Ad Śviatłany Michajłaŭny ŭ 503-m sadku na Viasiołkavaj dzieci ŭ zachapleńni.
Dla Valeryja addać maleču ŭ hrupu na rodnaj movie było pryncypovym.
«Dla dziaciej heta jak zamiežnaja mova, jany jaje nidzie nie čujuć: mulciki ŭsie pa-rasiejsku, knihi pa-rasiejsku, kancerty taksama. Kali nie pačynać samomu razmaŭlać, kali nie addavać u biełaruskamoŭnyja hrupki, ničoha nie budzie. Ja dumaju, što škoła hetamu nie navučyć — užo pozna, my hublajem čas».
Kali niama spabornictvaŭ, ź Mirasłavaj i Maćviejem tata pravodzić šmat času. Hladzić u internecie mulciki ŭ pierakładzie, chodzić na premjery «Kinakonha». Knižki taksama kuplaje na biełaruskaj movie. U dziaciej lubimaja — «Maleńki prync».
«Moža, jano i rana, ale jany mianie zaŭsiody pierad snom prosiać pračytać scenu ź lichtarščykam, bo jana vielmi śmiešnaja. «Kaladnuju kašu» čytajem, niejkija navukovyja knižki, kab dzieci novaje daviedvalisia — naprykład, adkul biarecca doždž.
Ź biełaruskich piśmieńnikaŭ ja vyvučyŭ na pamiać vierš Uładzimira Duboŭki, jak siniačok da sonca lotaŭ, i kožnuju noč pierad snom im čytaju. Dźvie kałychanki na pamiać viedaju. Mirasłavie śpiavaŭ «Doŭhi dzień», a potym užo, jak źjaviŭsia Maćviejka, — kałychanku «Pieśniaroŭ» «Baju-baju, luli-luli». Ciapier spačatku adnu śpiavaju, potym druhuju, potym «Siniačka» raskazvaju — i tak my zasynajem», — dzielicca Valeryj.
A Mirasłava pakazaje ŭ internecie, jakija šaryki jana vybrała na jalinku. Adzin — z Santa Kłaŭsam, druhi — z «Pahoniaj». Tatava dačka.
