Суша і мора нераўнамерна размеркаваныя ў паўночным і паўднёвым паўшар'ях. Здымак NASA / Reto Stöckli
Кантыненты і акіяны размеркаваны на Зямлі нераўнамерна: 68% усёй сушы на Зямлі прыпадае на паўночнае паўшар'е. У выніку доля акіяна ў паўночным паўшар'і складае 60%, а ў паўднёвым — больш за 80%. Гэта асіметрыя мае наступствы для шматлікіх біяхімічных кругаваротаў, а таксама для атмасферы і клімату. Адзін з іх заключаецца ў тым, што цёмная паверхня мора атрымлівае менш сонечнага святла, чым участкі сушы.
Такім чынам, калі глядзець з космасу, паўднёвае паўшар'е павінна здавацца значна цямнейшым, чым поўначнае. Але насамрэч гэта не так. З космасу паўночнае і паўднёвае паўшар'і здаюцца амаль аднолькава яркімі і адбіваюць прыкладна аднолькавую колькасць сонечнага святла.
Міжнародная група навукоўцаў змагла падрабязней разабраць, што за гэтым стаіць. Са сваімі высновамі яны пазнаёмілі ў артыкуле, надрукаваным у часопісе «Даклады Нацыянальнай акадэміі навук» (ЗША).
Аўтары адзначаюць, што яшчэ ў 1970-х гадах падчас вывучэння дадзеныя першых метэаралагічных спадарожнікаў выклікаў здзіўленне той факт, што ў сярэднім абодва паўшар'і адлюстроўваюць амаль аднолькавую колькасць сонечнага святла, а іх альбеда адрозніваецца ўсяго на 0,1 працэнта.
«Гэтая сіметрыя з'яўляецца часткай цэлага комплексу незразумелых рэчаў. Сярод іх, напрыклад, той факт, што ў абодвух паўшар'ях выпадае прыкладна аднолькавая колькасць дажджоў. Гэтыя сіметрыі дзіўныя, улічваючы вялікія адрозненні ў размеркаванні кантынентаў», — адзначаюць навукоўцы.
Асноўнай прычынай такой сіметрыі з'яўляецца размеркаванне аблокаў. Калі змадэляваць альбеда бясхмарнай Зямлі, то ў паўднёвым паўшар'і яно сапраўды будзе прыкладна на дзесяць працэнтаў ніжэйшым.
Аднак да гэтага часу спрачаліся, ці сапраўды паўднёвае паўшар'е, дзе пераважае акіян, больш воблачнае, чым паўночнае. Каб высветліць гэта, навукоўцы ацанілі глабальныя дадзеныя аб надвор'і з 1950-х гадоў па цяперашні час і звязалі іх з буйнамаштабнымі ўмовамі надвор'я і цыркуляцыяй атмасферы.
Аналіз паказаў, што насамрэч у паўднёвым паўшар'і больш аблокаў. Прычына гэтага ў больш моцных і ўстойлівых штармавых франтах над марамі. «З-за большай плошчы акіяна паўднёвае паўшар'е паглынае больш сонечнага выпраменьвання, у той жа час робячы яго больш штармавым», — тлумачаць даследчыкі.
«Мы выявілі моцную ўзаемасувязь паміж велічынёй баракліннай актыўнасці ў сярэдніх шыротах і альбеда аблокаў. Такім чынам, буйнамаштабная цыркуляцыя, відаць, з'яўляюцца фактарам, які злучае яркасць зямной паверхні і яркасць аблокаў», — адзначаюць у сваім артыкуле навукоўцы.
Праведзеныя даследаванні паказалі, што ў паўночным паўшар'і атмасферны фронт хутка губляе памер і інтэнсіўнасць, як толькі ён ахопліваюць усю сушу. Паколькі водныя паверхні таксама менш шырокія, то над імі таксама развіваюцца менш шырокія атмасферныя франты.
У выніку слабыя і моцныя атмасферныя франты размеркаваны па Зямлі нераўнамерна. Слабыя цыклоны часцей сустракаюцца ў паўночным паўшар'ях. У аналізаваным наборы дадзеных суадносіны склалі 350 у паўночным паўшар'і да 240 у паўднёвым. Сярэднія і моцныя цыклоны больш распаўсюджаныя ў паўднёвым паўшар'і (520 цыклонаў у паўднёвым паўшар'і да 360 у паўночным).
Гэтае нераўнамернае размеркаванне цыклонаў, у сваю чаргу, уплывае на альбеда. Наяўнасць большай плошчы акіяна прымушае паўднёвае паўшар'е паглынаць больш сонечнага святла. Аднак гэта таксама робіць яго больш штармавым, павялічваючы альбеда аблокаў і ўраўнаважваючы розніцу ў адлюстраваным сонечным святле. Гэта кампенсуе больш высокае альбеда яркіх масіваў сушы паўночнага паўшар'я.
Такім чынам, адзначаюць навукоўцы, атрыманыя вынікі тлумачаць фундаментальнае пытанне і паглыбляюць наша разуменне працэсаў на Зямлі і фактараў, якія на іх уплываюць.
Чытайце яшчэ:
Зямля — у бяспецы. Найбліжэйшыя сто гадоў сутыкнення з астэроідам не будзе
Навукоўцы: Пацяпленні на Зямлі здараліся і раней. Але яны не былі глабальнымі
