U 1990-ch mienavita na vulicach Miensku, dziakujučy samaachviarnaści dziasiatkaŭ tysiačaŭ prostych hramadzianaŭ Biełarusi, byŭ spynieny haniebny handal našaj Niezaležnaściu. Demakratyja taksama moža być zdabyta tolki na vulicach, piša z vysyłki Mikałaj Statkievič.
Vidavočna, što źmiena ŭłady ŭ Biełarusi praz vybary pry hetym režymie ŭžo niemahčymaja. Vidavočna taksama, što viartańnie Biełarusi da demakratyi metadami, zakonnymi z hledzišča siońniašniaha režymu, taksama niemahčymaje. Jon ustalavaŭ takija zakony, jakija dazvalajuć kvalifikavać luboje dziejańnie, skiravanaje da demakratyi, jak niezakonnaje ci navat «złačynnaje».
U takoj sytuacyi demakratyčnyja siły nia majuć inšaha vyjścia, jak šukać alternatyŭnyja, nia vybarčyja srodki demakratyzacyi. Vopyt demakratyzacyi krainaŭ Uschodniaj Eŭropy ŭ kancy 1980-ch daje vialiki dośvied mahčymych varyjantaŭ pierachodu ad dyktatury da demakratyi. Demakraty abaviazany skarystoŭvać lubuju nahodu... Biezumoŭna, jany nia majuć prava nie skarystać dla adnoj z takich sprobaŭ arhanizavany režymam rytuał pralanhacyi im svajho isnavańnia pad umoŭnaj nazvaj «prezydenckija vybary». Hety rytuał palityzuje hramadztva, sparadžaje ŭ jaho spadzieŭ na źmieny i raźmiaščaje Biełaruś u fokusie mižnarodnaj uvahi. Tamu demakratyčnyja siły krainy abjadnalisia, vyłučyli adzinaha kandydata i zajavili ab hatoŭnaści «baranić svaju pieramohu» na vulicach Miensku. Dalejšaje raźvićcio padziej moža iści pa dvuch scenarach.
Scenar A. Ułada rehistruje adzinaha kandydata.
Pry raźvićci padziej pa takim scenary demakratyčnym siłam nieabchodna vieści dźvie kampanii. Adna ź ich — zvyčajnaja elektaralnaja. Jaje meta — karystajučysia nahodaj, prezentavać pierad biełaruskim hramadztvam alternatyŭny, eŭrapiejski šlach raźvićcia krainy i siły. Treba adrazu razumieć, što hetaja kampanija anijak nia zdolnaja paŭpłyvać na aficyjnyja vyniki «vybaraŭ». Navat sacyjalahičnym apytańniam nielha vieryć, bo jany nia ŭličvajuć usio bolšy «rejtynh strachu» apytanych, kali ludzi bajacca ščyra adkazvać na pytańni sacyjolahaŭ. A jość jašče «rejtynh strachu» samich sacyjolahaŭ, i jon taksama raście.
Druhaja, asnoŭnaja kampanija pavinna być skiravana na aktyŭnuju, demakratyčna nastrojenuju maładuju častku nasielnictva Miensku i bujnych haradoŭ. Meta hetaj kampanii — mabilizacyja jak maha bolšaj kolkaści ludziej, hatovych adstojvać svoj vybar.
Scenar B. Ułada nie rehistruje adzinaha kandydata. U takim vypadku demakratyčnyja siły majuć pra- va abvieścić bajkot. Jany atrymoŭvajuć mahčymaść skancentravać usie svaje resursy na arhanizacyju vuličnych akcyj. Pravodzić hetyja akcyi možna budzie nie čakajučy zaviaršeńnia «vybarčaj kampanii».
Rehistracyja inšych kandydataŭ, jakija taksama pazycyjanujuć siabie jak demakraty, ničoha nie mianiaje. Usie hetyja kandydaty ŭžo paśpiašalisia zajavić, što buduć skarystoŭvać tolki «zakonnyja» metady. Ichnija zajavy — heta najpierš mesydž da ŭłady, zhoda na rolu «techničnych» kandydataŭ. U lepšym vypadku potym jany buduć zdolnyja abvieścić ab skradzienaj u ich pieramozie, u horšym — pavinšavać kiraŭnika režymu z «sumlennaj pieramohaj».
Vola dla Biełarusi budzie zdabyta na vulicach Miensku. Čas dla hetaha pryśpiavaje. U kancy 1990-ch mienavita na vulicach Miensku, dziakujučy mužnaści i samaachviarnaści dziasiatkaŭ tysiačaŭ prostych hramadzianaŭ Biełarusi, byŭ spynieny haniebny handal našaj Niezaležnaściu.
Tady my nie mahli iści da kanca, bo adčuvali nietryvałaść biełaruskaj dziaržavy, za jakoj tady nie było Nacyi. Niezaležnaść dastałasia nam vypadkova, jak padarunak pakaleńniu, jakoje jaje nie zasłužyła. Ale tysiačy ludziej pad udarami milicejskich dubinak i na narach Akreścina apłacili hety rachunak.
Jak my i spadziavalisia, panujučy režym, dziakujučy niepaźbiežnamu imknieńniu luboj ułady da samazachavańnia, daŭ biełaruskaj nacyi čas dafarmavacca. Nie sakret, što hałoŭnaj prablemaj masavaj biełaruskaj samaidentyfikacyi ŭ pačatku 1990-ch hadoŭ była jaje nieasobnaść ad rasiejskaj.
Sam fakt 14-hadovaha isnavańnia asobnaj biełaruskaj dziaržavy vyrašyŭ hetuju prablemu. Navat palityka i prapahanda režymu spačatku mižvoli spryjała «derasieizacyi» masavaj śviadomaści, a zaraz sprabuje ŭžo śviadoma skarystoŭvać patryjatyčnyja pačućci. Niezaležnaść — niezvarotnaja, bo zaraz jana abapirajecca na pačućcie biełaruskaj nacyjanalnaj identyčnaści bolšaści nasielnictva krainy, na adčuvańnie asobnaści našaha supolnaha losu.
Panoŭny režym, naadvarot, zrabiŭsia pieraškodaj na šlachu raźvićcia nacyi. Jon pieraškadžaje madernizacyi narodnaj haspadarki, zakryvaje nam šlach u Eŭropu, pieraśleduje nacyjanalnuju kulturu. Urešcie, uvieś budynak siońniašniaj ułady zbudavany na davalnaj dałoni Kramla, jaki svaimi miljardnymi datacyjami spryjaŭ zachavańniu i ŭmacavańniu biełaruskaha režymu, a zaraz patrabuje raźličycca. Palcy hetaj dałoni ciapier ściskajucca vakoł stratehična važnaha «Biełtranshazu» i nacyjanalnaj valuty, pahražajučy pieratvarycca ŭ nafta-hazavy kułak.
U nas užo jość svoj Dom — niezaležnaja Dziaržava. Pryjšoŭ čas navodzić paradak u svaim domie. Kali Biełaruś stanie volnaj — zaležyć tolki ad mužnaści, samaachviarnaści i voli jaje synoŭ i dačok. Usio vyznačyć naša vola i naša praha da Voli.
Baranavičy
Skaročana. Poŭny tekst artykułu budzie nadrukavany na sajcie www.bsdpng.info
