Darus Jaŭniškis, dyrektar Departamienta dziaržaŭnaj biaśpieki (DDB) Litvy. Skryn videa
— Spadar dyrektar, na minułym tydni vy zajavili, što nazirajecie taki vysoki ŭzrovień aktyvizacyi biełaruskaha KDB, jakoha jašče nikoli nie było. Kali heta pačałosia i ŭ čym prajaŭlajecca?
— Nu, ja chaču padkreślić, što heta nie tolki biełaruski KDB. U Biełarusi jość jašče i HRU, tak zvanaja vajskovaja raźviedka, a taksama tak zvany HUBAZiK, to-bok upraŭleńnie MUS pa baraćbie z arhanizavanaj złačynnaściu i karupcyjaj.
My nazirajem heta ledź nie z 2020 hoda, z tych psieŭdavybaraŭ, jakija arhanizavaŭ Łukašenka. Paśla taho, jak usie pratesty i ŭsie padziei ŭ Biełarusi skončylisia, stała vidavočna prykmietnaj ich aktyŭnaść.
I, pa-za ŭsiakim sumnievam, tryhieram pasłužyła ahresija Rasii suprać Ukrainy. Z hetaha momantu my nazirajem takuju biesprecedentnuju aktyŭnaść biełaruskich śpiecsłužbaŭ.
— Litva ŭžo šmat hadoŭ damahajecca taho, kab Biełaruś stała demakratyčnaj dziaržavaj, i ŭsialak padtrymlivaje apazicyju — jaje zaŭsiody tut prymali, pravodzili navučańnie, dyj inšyja krainy Zachadu taksama ŭnosili finansavy ŭkład. Ale akazvałasia, što ŭ Biełarusi Łukašenka zaŭsiody viedaje, pra što kaža apazicyja, jakaja pryjazdžaje siudy, byccam pamiž imi isnuje niejkaja suviaź. Ci adroźnivajucca staraja apazicyja i novaja? Ci jość u hetaj novaj, jakaja zjaviłasia paśla apošnich «vybaraŭ» Łukašenki i pratestaŭ, niešta ahulnaje z Łukašenkam, jak i ŭ raniejšaj?
— Nu, kali ličyć, što staraja apazicyja isnavała da 2020 hoda, to jana, viadoma ž, adroźnivajecca ad novaj, jana nie była takoj arhanizavanaj, jak sioletniaja.
Viadoma, u ich nie było takoha ŭpłyvu i padtrymki ŭ śviecie, jakija jość u hetaj apazicyi. I, viadoma, tut, u Litvie, ich było mała. Što my bačym ciapier? Biełaruskaja dyjaspara stała značna bolšaj.
Na dadzieny momant u Litvie ŭžo znachodzicca bolš za 60 tysiač hramadzian Biełarusi, jakija majuć dazvoł na žycharstva abo niejkuju pracoŭnuju vizu. Za hod pryjazdžaje kala 17 tysiač čałaviek.
Chaču padkreślić, što vosiem ź dziesiaci ŭsio ž taki zjaŭlajucca ekanamičnymi mihrantami. Heta nie pradstaŭniki apazicyi. Pradstaŭniki apazicyi, jakija aktyŭna apanirujuć režymu Łukašenki, składajuć tolki nievialikuju častku.
My pavinny źviarnuć na heta ŭvahu, tamu što ŭ hetym korań surjoznych pahroz. Jak by tam ni było, častka hetych ludziej jeździć ź Litvy ŭ Biełaruś, potym ź Biełarusi ŭ Litvu.
Viadoma, u ich tam jość svajaki i peŭnyja intaresy, tym bolš, što ŭ ich jość biełaruskija pašparty. Ale heta, biez sumnievu, stvaraje biełaruskim śpiecsłužbam peŭnyja mahčymaści dla viarboŭki, dla akazańnia ŭpłyvu, zboru infarmacyi ab pracesach u Litvie.
— Možna skazać, jany hetym i zajmajucca — viarbujuć i źbirajuć hetuju infarmacyju?
— Biez sumnievu, jak ja i kazaŭ, heta biesprecedentnaja aktyvizacyja. Heta, znoŭ ža, viarboŭka na miažy našych hramadzian, vymańnie infarmacyi ź ich telefonaŭ, ličbavych fajłaŭ, sproba viarboŭki padčas apytańniaŭ.
Biez sumnievu, z hramadzianami Biełarusi heta adbyvajecca značna bolš intensiŭna. Jany padarožničajuć, baviać niekatory čas na terytoryi Biełarusi. Heta idealnaje asiarodździe dla ich viarboŭki z boku biełaruskaha KDB ci inšych słužbaŭ, i, biez usialakaha sumnieńnia, jany heta robiać, a my heta fiksujem.
Jašče vielmi važna padkreślić, što my nazirajem sprobu viarboŭki sučasnymi srodkami, to-bok praz sacyjalnyja sietki. Skažam, pradstaŭnikoŭ biełaruskaj apazicyi ci pradstaŭnikoŭ biznesu tut viarbujuć, i jany znachodziacca pad upłyvam biełaruskaha KDB ci biełaruskaha tak zvanaha HUBAZiKa, pra jaki ja skazaŭ.
Praz sacyjalnyja sietki im prapanujuć supracoŭničać sa śpiecsłužbami, davać infarmacyju pra apazicyjanieraŭ, jakija znachodziacca ŭ Litvie, a ŭ niekatorych vypadkach časam navat prapanujuć płacić za peŭnuju dziejnaść, jakoj jany zajmalisia raniej. My bačym heta vielmi dakładna.
— Hetyja prapanovy prymajucca?
— Viedajecie, ja kažu tolki pra tyja vypadki, jakija nam viadomyja. Jość šmat rečaŭ, jakija my možam i nie viedać.
— Pra hetaje «niaviedańnie»: ci moža być takoje, što paśla 2020 hoda ŭ Litvu pryjechali i rasijskija špijony ź biełaruskimi pašpartami — niejkija ekanamičnyja mihranty, jak vy kažacie, — z padrychtavanymi lehiendami ab tym, što jany, maŭlaŭ, apazicyjaniery, što im u Biełarusi pahražajuć niejkija turmy? Jany navat mohuć być uklučanyja ŭ Biełarusi ŭ śpisy asob, jakich šukajuć. Kolki času zajmaje ich pravierka? I ŭvohule, ci možna ich pravieryć?
— Nu, možna pravieryć, kali vałodaješ peŭnymi siłami. Ale, jak ja ŭžo kazaŭ, u nas ich bolš za 60 tysiač. I pry takoj tendencyi, što ŭ hod pryjazdžaje pa 17 tysiač (skažam, z tymi ž pracoŭnymi vizami ci dazvołami na časovaje pražyvańnie), padličycie — u 2025 hodzie ich budzie kala 100 tysiač.
Heta, ja skazaŭ by, takaja značnaja siła. Jak by tam ni było, vidać, pryjdzie toj čas, zjavicca taja čyrvonaja linija, kali my sapraŭdy ŭžo nie zmožam spraŭlacca, bo pravierka sapraŭdy patrabuje času, resursaŭ i namahańniaŭ.
I niama nijakich harantyj, što my zmožam usich pahladzieć, usich pravieryć. Jak vy razumiejecie, nie pastaviš ža pobač z kožnym pradstaŭnika raźviedki ci palicyjanta.
— Ci možna tady zrabić vysnovu, što ŭmovy mihracyi dla biełarusaŭ i rasijan nieabchodna ŭsio ž zrabić adnolkavymi, ab čym u Litvie ŭsio nijak nie pryjduć da zhody?
— Nu, bačycie, heta ŭžo vobłaść palityčnych rašeńniaŭ. Mahu tolki skazać, što Departamient dziaržbiaśpieki nakont usio bolšaj biełaruskaj dyjaspary ŭ Litvie pradstaviŭ peŭnyja vysnovy, zrabiŭ analiz i dapoŭniŭ materyjałami.
Ciapier, vierahodna, palitykam i litoŭskim viedamstvam treba budzie vyrašyć, ci varta ŭnifikavać umovy, ci nie. Naš abaviazak — papiaredzić ab pahrozach. My bačym u hetym vialiki patencyjał.
— Heta značyć, vy byli b za ŭnifikacyju, pakolki heta ŭskładniła b ich pryjezd?
— Biez sumnievu, tak.
Uviesnu Siejm uvioŭ nacyjanalnyja sankcyi suprać hramadzian Rasii i Biełarusi. Zakonaprajekt ab abmiežavalnych mierach z-za vajennaj ahresii suprać Ukrainy zrabiŭ bolš žorstkim paradak pradastaŭleńnia pastajannaha abo časovaha dazvołu na žycharstva, vydačy viz dla hramadzian Rasii, zabaraniŭ im pieramiaščeńnie praź źniešniuju miažu Jeŭrapiejskaha sajuza, a taksama ŭvioŭ abmiežavańni na nabyćcio majomaści.
Prezident Hitanas Naŭsieda nakłaŭ vieta na hety zakon. Jon kazaŭ, što parłamient pavinien zaniać adzinuju pazicyju i ŭnifikavać abmiežavańni jak da rasiejcaŭ, tak i da biełarusaŭ.
Adnak Siejm, u tym liku praz łabisckuju dziejnaść biełaruskaj apazicyi, adchiliŭ vieta Naŭsiedy.
Ciapier heta pytańnie paŭstaje znoŭ. Dniami ministarka ŭnutranych spraŭ Ahne Biłatajcie taksama prapanavała viarnucca da abmierkavańnia ŭnifikacyi sankcyj suprać rasiejcaŭ i biełarusaŭ.
