Sandry 27 hadoŭ, u Polščy jana žyvie ŭžo šosty hod. Kaža, što ź dziacinstva nie lubiła biełaruskaj movy, kultury i vielmi chacieła «być rasiejkaj». Ale adnojčy ŭsio źmianiłasia.
«Ličyła, što my — kraina-łoch»
— Navat da padletkavaha ŭzrostu ja sapraŭdy maryła pra Biełaruś u składzie Rasiei (Sandra vykarystoŭvaje taki varyjant nazvy krainy i ad jaje ŭtvaraje nazvu žycharoŭ. — Zaŭv. MOST). Ličyła, što my — «kraina-łoch», i z Rasiejaj nam budzie vielmi kruta. Ale potym znajomyja rasiejcy, jakija krytykavali Pucina i svaju ŭładu, pačali raspaviadać, što adbyvajecca ŭ Rasiei nasamreč. Tady ja ŭbačyła toje, čaho raniej nie bačyła, i šmat razvažać. A farmavańnie majoj pazicyi jak «biełaruska-nacyjanalistyčnaj» pryjšłosia na pačatak vajny va Ukrainie.
— Jak ty zrazumieła, što chočaš razmaŭlać na biełaruskaj movie?
— Kali ja zacikaviłasia našaj krainaj, našaj nacyjaj, jaje historyjaj i kulturaj, ja pačała sprabavać razmaŭlać na rodnaj movie. Ale ŭ mianie ničoha nie atrymlivałasia, bo ŭ škole da biełaruskaj movy ja staviłasia abyjakava i zusim nie vučyła jaje. Tamu była vymušana znajści repietytarku — ź jaje dapamohaj ja pačała bolš-mienš razmaŭlać i pisać na movie ŭžo praz paŭhoda. Taksama ŭsie sacsietki ja pieraviała na biełaruskuju. Ale kali mianie prasili razmaŭlać na rasiejskaj, to biez prablem pierachodziła na jaje.
— Jakoj była reakcyja baćkoŭ i siabroŭ?
— Bolšaść adniesłasia da takich maich pieramienaŭ pazityŭna. Cikava, što baćka chiba navat ničoha nie zaŭvažyŭ, a voś mama, etničnaja rasiejka, pačała sprabavać razmaŭlać sa mnoj pa-biełarusku. Kaniešnie, byli i znajomyja, chto adreahavaŭ «pa-jabaćkaŭsku»: vypraŭlali maje «pamyłki» na rasiejskuju movu i patrabavali, kab ja razmaŭlała na joj.
«Biełaruskaja mova — tolki dla pantoŭ»
— Ale paźniej łajalnaść da ruskaj movy źmienšyłasia.
— Adnojčy mnie napisaŭ znajomy. Ja pačała adkazvać pa-biełarusku i atrymała ŭ svoj bok: «Biełaruskaja mova — tolki dla pantoŭ, razmaŭlać treba narmalna». Ja vielmi razzłavałasia i kančatkova vyrašyła, što admaŭlajusia ad vykarystańnia rasiejskaj movy — budu razmaŭlać tolki na biełaruskaj! Tamu ź minułaha hoda, akramia jak pa-polsku, ja razmaŭlaju vyklučna pa-biełarusku.
Z pačatkam vajny va Ukrainie ja jašče bolš zrazumieła, jak važna być niezaležnymi ad Rasiei i razmaŭlać mienavita na svajoj movie, abaraniać svaju kulturu. Ja całkam admoviłasia ad rasiejskaj movy ŭ paŭsiadzionnym žyćci.
— Ty viadzieš tematyčny kanał u TikTok…
— Tak, užo niekalki hadoŭ. A voś z kanałam majakrainabelarus pracuju amal paŭhoda. Taksama ja płanuju zrabić svajo YouTube-šou — zaraz aktyŭna rychtujusia da hetaha.
— Ty sutykałasia z chejtam?
— Chejtu vielmi šmat. Na žal, bolš, čym pryjemnych słoŭ. Siarod chejtaraŭ akramia rasiejcaŭ jość i «jabaćki», i navat ukraincy, ale ja razumieju, što heta mohuć być prarasiejskija boty.
«Paśla zimy nastupaje viasna»
— Baču, u ciabie jość dźvie tatuiroŭki na biełaruskuju tematyku. Raspaviadzieš pra ich?
— Pieršaja — biełaruski arnamient z dynazaŭram Google, jaki źjaŭlajecca, kali niama internetu: heta adsyłka da 2020 hoda, kali ŭ pieršyja dni pratestaŭ biełarusam jaho abrublivali. I viadomy podpis: «Kim być chočaš? Nie być skotam».
Druhaja — cytata našaha (pravaabaroncy i zasnavalnika centra «Viasna») Alesia Bialackaha počyrkam majoj matuli: jana napisała i vysłała fotazdymak, a tatuiroŭščyk pieravioŭ mnie na ruku (u Sandry na ruce napisana «Paśla zimy nastupaje viasna»).
«Biełaruś moža być krutoj krainaj»
— Jak dumaješ, biełaruskaja kultura moža narmalna raźvivacca ŭ emihracyi?
— Ja liču, što ŭ ciapierašnich umovach, kali za ŭsio prabiełaruskaje ŭ Biełarusi možna trapić za kraty, emihracyja i pavinna zbolšaha raźvivać biełaruskuju kulturu. U Polščy stała ładzicca vielmi šmat biełaruskich mierapryjemstvaŭ, majstar-kłasaŭ, kancertaŭ; ludzi majuć mahčymaść zachoŭvać i raźvivać biełaruskuju kulturu, a paśla pieramohi zmohuć jaje pieravieźci, viarnuć u Biełaruś.
— Ci płanuješ viarnucca ŭ Biełaruś paśla pieramienaŭ?
— Darečy, ja viartałasia ŭ Biełaruś u žniŭni 2020 hoda, a ŭ traŭni 2021-ha źjechała ŭ Polšču znoŭ. Pryznajusia, što nikoli nie chacieła žyć u Biełarusi, bo prosta lublu ciaplejšy klimat. Ale napeŭna chaču mieć tam svoj dom, kab rehularna pryjazdžać na rodnuju ziamlu. Upeŭniena, što vielmi chutka ŭsio źmienicca — i ŭ Biełarusi budzie novaje, śvietłaje žyćcio. Biełaruś moža być krutoj krainaj — na ŭzroŭni Jeŭropy ci navat lepšaj.
Čytajcie taksama:
