U Biełarusi praciahvajecca ŭsieahulny pierapis nasielnictva. Najbolšuju sprečnaść i cikavaść u hramadstvie vyklikajuć ankietnyja pytańni, źviazanyja z movaj. Jak žychary krainy adkazvajuć na pytańnie pra rodnuju movu? Na jakoj movie ludzi razmaŭlajuć doma?
Lider Partyi kamunistaŭ Biełaruskaj Siarhiej Kalakin paviedamiŭ, što pierapis u jahonaj siamji adbyŭsia. Pra adkazy na moŭnyja pytańni spadar Kalakin achvotna raspavioŭ Radyjo Svaboda:
«Rodnaja mova ŭ mianie była zapisanaja biełaruskaja. Bo heta — rodnaja mova, jana i jość rodnaj dla mianie. Tym bolš, što ja vałodaju biełaruskaj movaj. Doma pa‑biełarusku nie razmaŭlajem, bo doma nia ŭsie dobra viedajuć biełaruskuju movu. Da prykładu, žonka biełaruskuju movu viedaje, moža čytać, ale nie razmaŭlaje pa‑biełarusku. Taksama syn — jon zakančvaŭ rasiejskamoŭnuju škołu i tamu razmaŭlaje pa‑rasijsku. A rodnyja — častka razmaŭlaje pa‑biełarusku, a častka nie, voś i ŭsio».
Pytańni movy padčas pierapisu nia vyklikali dyskusijaŭ taksama ŭ siamji kiraŭnika Biełaruskaj sacyjał‑demakratyčnaj partyi «Hramada» Anatola Laŭkoviča:
«Pra movu ja adkazaŭ stanoŭča, kaniečnie ž. Što maja rodnaja mova biełaruskaja, ja razmaŭlaju pa‑biełarusku, niekali čytaŭ lekcyi pa‑biełarusku, kali vykładaŭ va ŭniviersitecie — heta zrazumieła. I dzieci maje adkazali, što ŭ ich mova biełaruskaja i jany razmaŭlajuć na rodnaj movie. Žonka adkazała, što ŭ jaje rodnaja mova rasiejskaja, bo jana rasiejka. Jana z Charkava, baćka ŭ jaje ŭkrainiec, a maci rasiejka. Ale žonka moža razmaŭlać pa‑biełarusku. U majoj siamji biełaruskaja mova nia toje, što tradycyja — heta žyćcio».
Staršynia Libieralna‑demakratyčnaj partyi Siarhiej Hajdukievič zajaviŭ, što pytańnie rodnaj movy padčas pierapisu dla jaho było pryncypovym:
«Dy vy što?! Rodnaja mova jakaja? Nu jakaja ž jašče — biełaruskaja mova. Nu, a jak pa‑inšamu? Razmaŭlaju pa‑rasijsku, a rodnaja mova tolki biełaruskaja — tut pytańniaŭ niama. Dy ŭ mianie ŭsie prodki ŭ vioscy Karalina pachavanyja! Vy ž viedajecie — ja ž šlachciuk. U mianie dzied Andžej Hajdukievič atrymaŭ hramatu dvaranina — ja što — joknuty ci što? Dy dla mianie heta mova rodnaja była i budzie i ŭ dziaciej maich! Bolšaść nasielnictva razumieje na rasiejskaj movie, a ja kandydat u prezidenty, deputat. Razmaŭlać na biełaruskaj movie — nijakich składanych pytańniaŭ niama. Ale ž ja razumieju, što mianie buduć lepš razumieć na rasiejskaj movie.
Kali mnie zadajuć pytańnie na biełaruskaj movie, to adkazvaju tolki na biełaruskaj. Treba ž palityku aryjentavacca… Ale nidzie ja nikoli ŭ žyćci nie zajaŭlaŭ, što ŭ mianie rodnaja mova… U mianie b… u vioscy b plunuli ŭ bok».
