23 kastryčnika ŭ Akademii mastactvaŭ minčuki pabačać u dziejańni supolnaść paetaŭ, što isnuje na abšarach kolišniaha Vialikaha Kniastva Litoŭskaha.
Biełaruskija, litoŭskija, ukrainskija paety jeździać adno da adnaho, pierakładajuć susiedskija vieršy na rodnyja movy. Vystupajuć. Intehrujuć u svaju supolnaść paetaŭ z byłoha Karaleŭstva Polskaha.
Ideja stvaryć takoje Vialikaje Kniastva Paezii naradziłasia ŭ 2006 hodzie ŭ ścienach Litoŭskaj ambasady ŭ Minsku, u hałovach litoŭskich i biełaruskich litarataraŭ. Paśla byli vystupy ŭ Vilni (navat na hanku rezidencyi prezidenta), u Kijevie. Ciapier — Minsk.
Z paetam Andrejem Chadanovičam (jon ža vialiki kniaź paetaŭ ad Respubliki Biełaruś) hutaryć karespandent «NN».
«Naša Niva»: Andreju, što paetam da VKŁ i da intehracyi na vekeełaŭskim padmurku?
Andrej Chadanovič: Ciapier jak na nas, sučasnych, VKŁ — bolš čym dziaržava. VKŁ — kraina, dzie pieraadolvalisia moŭnyja i kulturnyja miežy, bałckaje pieraplatałasia sa słavianskim, a musulmanskaje i judejskaje z chryścijanskim. Dzie adbyvaŭsia bolš adkryty, čym u inšych krainach tady, kulturny dyjałoh pamiž narodami. Dzie kožnaja etničnaja hrupa achvoča dzialiłasia svajoj kulturaj i ŭmieła karystacca čužymi zdabytkami.
Dyk voś my, sučasnyja paety z sumiežnych krainaŭ, čyje narody, zdavałasia b, takija blizkija terytaryjalna, ale majuć adroznyja kultury, chacieli adradzić zaviadzionku dzialicca nabytkami, a taksama davieści, što nam jość što skazać adzin adnamu, amataram paezii ŭ našych krainach i ŭsiamu śvietu.
«NN»: A jak nakont «blizkaj terytaryjalna» Rasii?
ACH: Reč u tym, što my, Biełaruś, Litva i navat 48-miljonnaja Ukraina ci 40-miljonnaja Polšča, čysta kolkasna nie naležym da supierkulturaŭ. My staim pamiž moram rasiejščyny i takim ža biaźmiežžam vialikich zachodniejeŭrapiejskich kulturaŭ. Ale ŭ našych krainach miesca paezii i paeta, jak na Jeŭropu, absalutna ŭnikalnyja.
Časam u mianie składajecca ŭražańnie, što na vialikich movach, u vialikich kulturach usio pa-sapraŭdnamu značnaje ŭžo daŭno skazanaje — i ciažka dadać niešta. Tady jak
u našych kulturach i litaraturach usio cikavaje tolki pačynajecca.
Biełaruskija, litoŭskija, ukrainskija paety starajucca nie hublać čytača, jaki jašče nie razvučyŭsia słuchać paeziju, chacia, razam z tym, zastajucca pa-dobramu vysokałobymi, elitarnymi.
Pa-druhoje, u našaha kulturnaha rehijona jość šmat ahulna nabalełaha, ahulna napracavanaha, i ahulnaha, niepadobnaha da rasijskaha, kulturnaha i hramadskaha dośviedu.
Ź inšaha boku: my choć u Vialikaje Kniastva Paezii rasijskich paetaŭ nie zaprašajem, ale zaprašajem rasijskamoŭnych paetaŭ, jakich chapaje i ŭ Litvie, i va Ukrainie, i ŭ Biełarusi. Naprykład, Hieorhija Jafremava, a potym Lenu Ełtanh ź Litvy, admietnych pradstaŭnikoŭ «bałckaj» paezii pa-rasijsku.
Naohuł, dziakujučy kantaktam, jakija adbylisia na «Vialikim Kniastvie paetaŭ» biełaruskaja litaratura daviedałasia šmat čaho novaha pra takuju blizkuju, ale takuju nieviadomuju nam litoŭskuju paeziju.
«NN»: Na paetyčna-muzyčnaj akcyi 23 kastryčnika kaho z zorak «vialikakniaskaj» paezii my ŭbačym?
ACH: Litva — heta najpierš Uładas Braziunas. U tvorčaści jaho čymści možna paraŭnać z Razanavym, što kapaje ŭhłyb svajoj movy, bliskučy viersifikatar, virtuoz. U letašnim zborniku biełaruskaj paezii pa-litoŭsku «Śviatło ŭ voknach» jon pierakłaŭ mała nie ŭsie vieršy — ad Sysa da Pryłuckaha.
Ukraina: chaču adznačyć Dmytra Łazutkina — seks-symbala tamtejša paezii. Jon z pakaleńnia, što pryjšło paśla Siarhija Žadana. Paezija Łazutkina pravakatyŭnaja, čaplaje za žyvoje navat niepadrychtvanuju publiku.
Polšča: najpierš Bohdan Zadura — viesternizatar polskaj litaratury, prychilnik ńju-jorkskaj škoły. Ale, vidać, adčuŭšy vinu za pierahib u bok Zachadu, ciapier pierakładaje šmatlikich słavianskich paetaŭ, najpierš — ukrainskich, ale ŭsio čaściej — i biełaruskich. Redaktar časopisa Tworczosc.
Kožny paet pračytaje kolki svaich tvoraŭ u aryhinale, a jaho pierakładniki pradublujuć hetyja vieršy pa-biełarusku.
Uładzimir Arłoŭ vystupić u redkaj dla siabie roli pierakładčyka — jon pračytaje svaje ŭkrainskija pierakłady. A dapamoža paetam muzyka Siarhiej Pukst, azdobiŭšy čytańnie nietryvijalnaj muzykaj.
* * *
Takim paradkam, 23 kastryčnika. Biełaruskaja dziaržaŭnaja akademija mastactvaŭ. (pr. Niezaležnaści, 81, 2-hi pavierch.
Biełaruski bok: Uładzimir Arłoŭ, Viera Burłak, Viktar Žybul, Maryja Martysievič, Siarhiej Pryłucki, Andrej Chadanovič.
Litoŭski bok: Uładas Braziunas, Vitas Dekšnis, Antanas A. Joninas, Danatas Piatrošus, Alvidas Šlapikas.
Polski bok: Jacek Hutaraŭ, Bohdan Zadura, Lešak Enhielkinh.
Ukrajinski bok: Dmytro Łazutkin, Marjana Saŭka, Astap Ślivinski.
Padyhraje paetam muzyka Siarhiej Pukst. Pačatak a 19-j. Uvachod (jak i vychad) volnyja.
