Dva miesiacy tamu ja z azartam uziałasia pisać palitviaźniam. Štotydzień starajusia adpravić prynamsi 3—5 paštovak abo listoŭ tym, čyje historyi mianie zakranuli, i tym, kamu mienš pišuć. Sajtaŭ sa śpisami i dadzienymi palitviaźniaŭ try: dissidentby.com i prisoners.spring96.org, i politzek.me. Na pieršym i apošnim jość mahčymaść zarehistravacca i paznačać, kamu ty pišaš. Tak stvarajecca karcinka, kamu pišuć bolš, kamu mienš. Kamu padtrymka patrebniejšaja.
Listy dachodziać słaba. Jak pišuć sami viaźni, heta łatareja — čyj dojdzie. Kamu listy nie dachodziać, jość inšy sposab — hrašovy pieravod. Dušu tudy nie ŭkładzieš, ciopłych słoŭ nie napišaš, ale znak jość znak (viazień atrymaje kvitancyju z vašym proźviščam i zmoža atavaryć hrošy ŭ turemnaj kramie abo, kali zachoča, zabiare ich pry vychadzie z turmy).
U admysłovaj hrupie ŭ fejsbuku niechta napisaŭ skrušlivy dopis: maŭlaŭ, pišu-pišu — i nivodnaha adkazu. U kamientach vyśvietliłasia, što adkazy składajuć prykładna 10% ad adasłanaha. «Ja adpraviła 180 listoŭ i atrymała na ich 18 adkazaŭ», — piša žančyna.
Ludzi vykazvajuć nazirańni, što ŭ kałonii listy pieradajuć lepš, čym u SIZA.
Taksama zahadka, ci ŭpłyvaje na niešta typ lista. Prosty kanviert, kanviert 1-ha kłasa ci zakazny z paviedamleńniem — zdajecca, bolšaści cenzaraŭ usio adno. Niechta, praŭda, zaŭvažaje, što ź listoŭ dajšli vyklučna kanvierty 1 kłasam, a prostych — nivodnaha. Taksama pišuć, što ŭ izalatar u Žodzinie najlepš dachodziać zakaznyja z paviedamleńniem…
Čamu adny listy adchilajuć, inšyja prapuskajuć — zahadka. Ich čytajuć i nie puskajuć? Ich vykidajuć nie čytajučy? Što ž, niekali ŭsio heta stanie viadoma. Vidać, jość tut i raźlik demaralizavać hramadstva. Jość, vidać, i niejkaja łohika.
Historyki adznačajuć, što ŭ Savieckim Sajuzie listy ŭ turmy dachodzili ŭsie harantavana. Takim čynam, i ŭ hetym ciapierašni režym pierafarsiŭ saviecki.
Hramadstva śpieje na vačach, i sami saboj stvarajucca miechanizmy ŭzajemapadtrymki. U rehijonach isnujuć telehram-čaty rodnych i siabroŭ palitviaźniaŭ. U hrupie «Listy salidarnaści» ŭ fejsbuku ŭžo 2500 čałaviek. Jany dzielacca napisanym dy atrymanym i nie dumajuć zdavacca. Čytać tamtejšyja dopisy — prosta terapija. Akazvajecca, duša biełarusa šyrokaja, jak žnivieńskaje nieba, i tak sama usiejanaja zorkami. Uražvajuć drabnički.
Niechta dasyłaje chłopcam śpiecyjalnyja nabory paštovak, kab vinšavali svaich dziaŭčat z 14 lutaha. Siamiejnym układajuć nalepki, kab pierasyłali svaim dzieciam takija vitańni z turmy. Dla palitviaźnia ź psichičnaj chvarobaj (u jaho śviadomaść 7-hadovaha dziciaci) pišuć listy drukavanymi litarami i adpraŭlajuć fota svaich chatnich hadavancaŭ.
Piśmy mamie i tatu ad Dzimy Hopty. Hetaha 21-hadovaha junaka z razumovaj adstałaściu taksama adpravili ŭ kałoniju za ŭdzieł u procistajańni ź milicyjaj padčas pratestu suprać falsifikacyi vybaraŭ. Rekvizity, pa jakich možna dapamahčy siamji Dźmitryja Hopty: 4344 8434 2060 1346 (03/22) - BiełInviestBank (Volha Hopta). Turemny adras Dźmitryja Hopty: Dźmitryj Valerjevič Hopta SIZA-3, Homiel vuł. Knižnaja 1A, 246003
Majo hałoŭnaje nazirańnie: nie stolki my padtrymlivajem viaźniaŭ, kolki viaźni — nas. Taki čysty duch idzie ad hetych listoŭ! Bolšaść — pazityŭnyja, poŭnyja ŭpeŭnienaści ŭ svaich siłach i budučyni. Ale časam prychodziać sihnały pra depresiju. Tady narod piša: treba padtrymać chłopca. I dziasiatki listoŭ, pieravodaŭ nazaŭtra laciać na jaho padtrymku.
* * *
Viedaju, što mnohija chacieli b, ale nie viedajuć jak adpravić hrašovy pieravod viaźniu. Heta vielmi prosta. Heta možna zrabić anłajn, praź internet-bankinh (ale tady nie prychodzić paćvierdžańnie, jaho možna atrymać tolki z advakatam abo ŭ piśmie; SIZA-1 — vyklučeńnie, u jaho praz bankinh nie pašleš), a možna paštovym pieravodam. Treba viedać imia, proźvišča i, pažadana, imia pa baćku adrasata (palitviaźnia) i miesca źniavoleńnia. «Mnie treba adpravić hrašovy pieravod» — kažacie vy i dajacie rabotnicy pošty imia, adras dy hrošy. Hatova.
* * *
Pra što pisać nieznajomcam? Ja pisała pra svaju siamju, viasiołyja vypadki z apošniaha času, cikavostki svajoj raboty, mary. Taksama pierakazvała niejkija fakty z suśvietnaj kultury, jakija niadaŭna pračytała i jakija mianie ŭrazili.
Ja adpraviła kala saraka listoŭ. Atrymała (pakul?) tolki try adkazy ad nieznajomcaŭ. A taksama ŭžo niekalki — ad Ały Šarko, zatrymanaj pa spravie «Pres-kłubu». Jana ŭ kožnym liście adpraŭlaje malunak. Pieražyvaje, što kolery nasamreč nie takija, jak jana ich bačyć — u kamiery kruhłasutkavaje blakłaje elektryčnaje aśviatleńnie. A sonca — tolki na prahułcy. «Šmat chto nie lubić «Ruskaje radyjo», što hraje. Ja nie zadumvajusia ŭžo na hety kont: navošta kožny raz razdražniacca? A na dniach tam krucili niekalki razoŭ pryhožuju pieśniu Coja «Kukuška». Tam takija pryhožyja słovy… Šukaješ momanty radaści — znachodziš ich. Nie šukaješ — nie budzie ŭśmiešak, — piša Ała ŭ niadaŭnim liście. — A pieśnia «Samyj łučšij dień prochodił včiera…» kožnym razam vypadaje na myćcio ŭnitaza. Cud niejki!:)» Pisała, što razvučvajuć tancy narodaŭ śvietu i pa vychadzie padumvajuć davać kancerty ansambla «Vaładaračka».
List ad Volhi Załatar, mamy piaci dziaciej, źniavolenaj na Vaładarcy. Jaje adras: Volha Viktaraŭna Załatar. SIZO-1, Minsk vuł. Vaładarskaha 2, 220030
A nieznajomcy — vielmi roznyja. Adkazaŭ mnie z «chimii» mahiloŭski aktyvist Vaładar Curpanaŭ, 58 hadoŭ. Jaho vina — abłajaŭ sudździaŭ padčas sudu. Sumuje, što Mahiloŭ śpić — «na 30 listoŭ ź Minsku — 1 z majho Mahilova». Pieražyvaje za žonku, piša, što heta nie viaźniam — heta ich siemjam prysudžajuć hady pakut. «Padtrymka? Ja z tych, kamu nichto i ništo nie treba, ja — samadastatkovy. Ale kožny list, paštoŭka — kamieńčyk u padmurak novaj Biełarusi». Ciapier palitviazień u mahiloŭskaj turmie — «na chimii» jon damahaŭsia minimalnaha zarobku, harantavanaha dziaržavaj, inakš admaŭlaŭsia pracavać. Jaho pieraviali ŭ turmu, jamu pahražaje artykuł «uchileńnie ad adbyćcia pakarańnia».
Ź SIZA Homiela atrymała adkaz ad Alaksandra Babrova, 38 hadoŭ. Heta rabočy BMZ u Žłobinie, jaki ŭ znak pratestu suprać falsifikacyi vybaraŭ razam ź inšymi rabočymi pierakryvaŭ darohu dla technałahičnaha transpartu na terytoryi zavodu. 2,5 hady kałonii. «U mianie nastroj padymajecca, dyj čas minaje chutčej, kali prychodziać listy. I razumieješ, što niekamu nie abyjakavy tvoj los», — piša Alaksandr.
Jon — hitaryst-virtuoz i zaprašaje ŭsich na svoj youtube-kanał z kavierami.
Rekvizity, pa jakich možna dapamahčy siamji Babrovych:
5470 8740 4219 5485 (da 09/23) — Biełarusbank (Instant Card, nie imiennaja karta siamji).
Turemny adras Babrova — tut.
Žłobin asabliva paciarpieŭ. U horadzie mietałurhaŭ — užo paŭtara dziasiatka palitźniavolenych, pieravažna rabočych.
Vielmi kranuŭ list ad 25-hadovaha Uładzisłava Jeŭścihniejeva z Maładziečna. Jon kinuŭsia baranić čałavieka ad cicharoŭ jašče ŭ toj dzień, kali ludzi vyjšli pratestavać suprać cyničnaj nierehistracyi Viktara Babaryki. Pamiataju, jak mianie ŭrazili tyja kadry. 3 hady kałonii ŭ Navapołacku.
Ad lista Ułada ŭ mianie zdaryŭsia katarsis. Upieršyniu za mnoha miesiacaŭ vystupili ślozy. Adstupiła z dušy čarnata.
«Bud́ viesiołym, dierzkim, šumnym, draťsia nado — tak dieriś» — vučyła Čarapacha Tarciła. Ja pisała Uładu, što apošnija paŭhoda pastajanna zhadvaju hety vyraz ź dziciačaha filma. Jon u adkaz piša, što vychoŭvaŭsia na multykach i filmach pra karala Artura, Robina Huda, Artura i miniputaŭ. «Dabrynia, čyścinia serca, kachańnie i luboŭ, zdolnaść pryjści na dapamohu — mienavita na hetych maralnych ustanoŭkach ja i vyras. I pakul u sercy čałavieka budzie žyć dzicia, jon nikoli nie zrobić inšamu škody».
Dzicia i siamja — samaje važnaje ŭ žyćci, piša chłopiec. «Majmu dziciaci nikoli nie budzie słuchać chłuśni na telebačańni, i kali ŭ adukacyjnaj ustanovie jaho pasprabujuć ahitavać na amaralnyja dziejańni, dobra toj ustanovie nie budzie!» Jaho dziacinstva było nie vielmi radasnym. Z 7 kłasa vychoŭvaŭsia ŭ pryjomnych baćkoŭ… «Tema dziacinstva vyklikaje ŭ mianie šmat pačućciaŭ…»
Ja prasiła Uładzisłava raspavieści pra siabie, i jon raspavioŭ. Heta nasyčanaja i niaprostaja bijahrafija. Charašyst, siaredni bał u škole byŭ bolšy za 7. Ale pryjšłosia pamianiać try škoły. Vučyŭsia i ŭ škole mastactvaŭ. Skončyŭ kaledž pa śpiecyjalnaści tynkoŭščyk i plitačnik. Doŭha nie moh uładkavacca na pracu, kazali, nie staje dośviedu ci adukacyi. Rabiŭ na budaŭnictvie — z nula navučyŭsia ŭzvodzić chaty. Vielmi ŭpadabaŭ heta, płanavaŭ vyvučycca na architektara, ale nie pastupiŭ. Potym — aparatčyk na miasakambinacie, a z-za skaračeńniaŭ pierajšoŭ u lakarniu i ŭ čas COVID amal paŭhoda pracavaŭ dezinfiektaram.
«Jak Vy ličycie, u čym sens žyćcia?» — pytaje Uładzisłaŭ na palach.
Turemny adras Uładzisłava Jeŭścihniejeva: IK №1, 211440, Navapołack, vuł. Techničnaja, 8
Strašenna kryŭdna, što takija ludzi, jak Uład, ciapier za kratami. Najlepšyja ludzi. Sol ziamli. Samyja advažnyja, samyja rašučyja. Jakija pieramahli ŭ sabie strach. Jany musiać kachać, budavać chaty, vychoŭvać dziaciej. Heta ludzi, pra jakich chočacca pisać knihu. Ludzi, jakija musiać zastacca — i zastanucca — hierojami našaj historyi.
Łapidarnaje raźvitańnie ad žurnalista Andreja Alaksandrava.
Chočacca pakłaści pierad imi ceły śviet, upakavać jaho ŭ pasyłku (ale pasyłki možna dasyłać tolki ŭ SIZA! u kałoniju heta musiać rabić rodnyja!) abo — u kanviert.
Pišycie listy! My padtrymlivajem viaźniaŭ, ale nieparaŭnalna bolš padtrymlivajuć jany nas.
