Kiraŭnik pasolstva Biełarusi ŭ Šviejcaryi Pavieł Macukievič u červieni minułaha hoda skončyŭ svaju dypmisiju, viarnuŭsia ŭ Minsk i rychtavaŭsia ŭ žniŭni ŭznačalić adździeł analizu i prahnazavańnia ŭžo ŭ centralnym aparacie MZS u Minsku. Ale 16 žniŭnia Macukievič napisaŭ u siabie ŭ Facebook post, jaki zakančvaŭsia słovami «Łukašenka vinien syści», paśla čaho MZS vydaŭ jamu na ruki pracoŭnuju knižku. U intervju Tut.by Pavieł Macukievič raspavioŭ, jakija nastroi byli ŭ MZS da vybaraŭ i paśla 9 žniŭnia, čamu dypłamaty chacieli, ale nie vyjšli ŭ łancuh salidarnaści z narodam i čamu hałoŭnuju pahrozu siońniašniaj uładzie ŭjaŭlaje sama ŭłada.
Paŭłu Macukieviču 41 hod. U 2002-m jon skončyŭ fakultet mižnarodnych adnosin BDU. Z 2003-ha pa 2005 hod pracavaŭ śpiecyjalnym karespandentam haziety «SB. Biełaruś siehodnia». U MZS pryjšoŭ u 2005-m i prapracavaŭ u im da minułaha hoda. Spačatku — va ŭpraŭleńni zamiežnapalityčnaha analizu, zatym — u Pasolstvie Hiermanii, zatym znoŭ va ŭpraŭleńni, u słužbie dziaržpratakoła i ŭžo da zvalnieńnia, z sakavika 2016 hoda pa červień 2020 hoda — časovym pavieranym u spravach Biełarusi ŭ Šviejcaryi. Fota: pasolstva Biełarusi ŭ Šviejcaryi
«Nie pasuje MZS vystupać z zajavami ŭ styli niejkaha indyjskaha kino»
— Pavieł, dazvolcie pačać z apošniaha vypadu biełaruskaha MZS u bok ambasady ZŠA. Vy jak dypłamat jak heta aceńvajecie?
— Heta prynamsi aryhinalnaja i pa charaktary, i pa źmieście, i pa pamiery zajava, i jana, viadoma, nie charakternaja dla zajaŭ MZS, heta ciahnuła b bolš na kałonku jakoha-niebudź prapahandysta. Nu i potym, nie pasuje MZS vystupać z zajavami ŭ styli niejkaha indyjskaha kino — takoha praciahłaha i mudrahielistaha. Plus adkazvaje MZS pasolstvu, a nie Dziarždepu, to-bok u niejkim sensie nieraŭnaznačnamu partnioru. Mnie ciažka ŭjavić situacyju naadvarot: kali b u Vašynhtonie naša pasolstva zrabiła niejkuju zajavu pra Alasku ci šosty fłot, apublikavała ŭ siabie ŭ tvitary, a pres-sakratar Dziarždepa adkazaŭ by, a potym jašče i sam dziaržsakratar ZŠA ŭ jaho padtrymku ŭ siabie ŭ asabistym akaŭncie napisaŭ: «U nas novaja moda, i my trapili ŭ kropku». Na moj pohlad, uličvajučy, nakolki doŭhaj była zajava i ŭ jakim styli jana było napisanaja, jana, chutčej za ŭsio, aryjentavanaja na ŭnutranuju, a nie amierykanskuju aŭdytoryju.
— A z punktu hledžańnia hieapalityki heta ŭžo «hary chleŭ, hary i chata»? MZS vyrašyŭ tak aryhinalna pastavić kropku ŭ adnosinach z Zachadam i kankretna z ZŠA?
— Ja nie viedaju, zajava ž usio-taki była zroblena z pretenzijaj na niejkaje novaje słova, heta intelektualnaja pretenzija, tamu što tam jość źmiest, hłybinia, historyja — hetaha adabrać nielha. Ale toje, što heta błahi znak dla adnosin, tut ja z vami zhodny. U mianie na fonie hetaha ŭźnikajuć sumnievy, ci adbudziecca pryjezd amierykanskaha ambasadara ŭ Biełaruś i adjezd našaha ambasadara ŭ Vašynhton.
— Navat syn Uładzimira Makieja Vital, miakka kažučy, mocna ździviŭsia zajavie viedamstva.
— Tak, ale heta ŭžo niejkaja inšaja historyja. My ź Vitalom z adnaho fakulteta, razam vučylisia na vajskovaj kafiedry, na słužbie, praŭda, amal nie pierasiakalisia. Vital Makiej, pa-mojmu, vielmi dobry chłopiec, śpiecyjalist vysokaha kłasu, i ja dumaju, jon by dasiahnuŭ značna bolšych vyšyń, kali b jaho baćka nie byŭ ministram — heta było niejkim strymlivajučym faktaram.
— Ci jość u ciapierašniaj ułady šaniec adnavić adnosiny z Zachadam abo masty spalenyja kančatkova?
— Emacyjna zdajecca, što navat dumać niemahčyma ab viartańni narmalnych stasunkaŭ. Ale, ź inšaha boku, kali my pahladzim nazad, na našu historyju, to Łukašenka va ŭładzie ŭžo 26 hadoŭ, i ŭ stasunkach z Zachadam užo byli składanyja pieryjady. Tym nie mienš my heta pieraadolvali, adnosiny narmalizavalisia.
U 2014 hodzie Biełaruś jašče była pad sankcyjami ES, i, tym nie mienš, da nas pryjechali Anhieła Mierkiel i Fransua Ałand, ja jakraz byŭ zamacavany za niamieckaj delehacyjaj «narmandskaj čaćviorki», i my jak dypłamaty varjacieli ad taho, što datyčnyja da takoha histaryčnaha momantu: cełaja kanclerka Hiermanii i prezident Francyi pryjechali da nas, takija histaryčnyja padziei adbyvajucca ŭ Biełarusi, nam tady heta zdavałasia pavarotnym momantam. Choć hetamu papiaredničaŭ vielmi składany pieryjad, ułada ž i tady časta pakazvała svoj niadobry tvar, byli i siadzielcy, i brutalnyja razhony. Moža, nie było takoha ŭzroŭniu hvałtu, jak u 2020-m i hetym hodzie, ale palitviaźni ŭ turmie taksama siadzieli, i im tam było niesałodka.
Tamu, viartajučysia da pytańnia, ja dumaju, što tak mohuć skłaścisia hieapalityčnyja ŭmovy, što dyjałoh z Łukašenkam dla Zachadu moža stać najmienšym złom. Navat ciapier, u hety pieryjad palityčnaha kryzisu ŭ Biełarusi, u žniŭni — vieraśni da nas była prykavanaja ŭvaha ŭsioj Jeŭropy, ale potym zdarajecca Nahorny Karabach, i my rezka lacim z paradku dnia daloka-daloka na zadvorki. I chto viedaje, u nas ža jość Minskaja hrupa pa ŭrehulavańni karabachskaha kanfliktu, i kali b tam paŭstała nieabchodnaść aktyvizacyi ŭsich hetych miechanizmaŭ, usio heta mahło b pryvieści da takich źmienaŭ padychodaŭ, što kantakty z Łukašenkam nie adprečvalisia b.
Naša historyja — jana ž nie ŭjaŭlaje pahrozy dla źniešniaha śvietu, heta naša ŭnutranaja prablema.
Łukašenka nikoli nie padabaŭsia zachodnim krainam — u kancy 1994-ha jon vybraŭsia, i ŭžo ŭ 1996-97 hadach pačałasia sankcyjnaja para. Łukašenka za 26 hadoŭ ździejśniŭ tolki dva aficyjnyja vizity ŭ zachodnija krainy. Možna skazać, što ŭ nas chutčej była historyja drennych uzajemaadnosin ź niejkimi ŭkrapinami narmalizacyi.
I što dziŭna, mienavita ŭ pieryjady hetaj narmalizacyi adbyvałasia pasłableńnie hajek unutry krainy, bolš svabody stanaviłasia. Ciapier my znoŭ pieražyvajem vielmi składany dla nas, što žyvuć tut, pieryjad. Ale heta zusim nie aznačaje, što ŭ adnosinach ź Jeŭropaj zusim ničoha nie moža źmianicca.
«17 žniŭnia dypłamaty chacieli vyjści i pakazać, što jany z narodam»
— Raskažycie, jak adbyvałasia vaša zvalnieńnie z MZS. Vy 16 žniŭnia napisali post u Facebook, dzie zajavili, što Łukašenka pavinien syści. Ale, nakolki ja viedaju, vy pavinny byli vyjści na novuju pasadu ŭ MZS prykładna ŭ hetych ža čysłach?
— Ja viarnuŭsia sa Šviejcaryi ŭ kancy červienia, i ŭvieś hety čas, da 17 žniŭnia, ja prachodziŭ miedycynskija kamisii i ŭzhadnieńni ŭ KDB, Administracyi prezidenta. Da pačatku žniŭnia ja z MZS uzhadniŭ datu svajho vychadu na novuju pracu, i jany hatovyja byli mianie ŭziać 12 žniŭnia — ja pavinien byŭ uznačalić adździeł analizu i prahnazavańnia ŭžo ŭ centralnym aparacie MZS u Minsku, ale ŭ suviazi z tym, što ja chacieŭ źjeździć sa svaim siabram u Čarnobylskuju zonu, ja paprasiŭ ssunuć vychad na pracu na 17 žniŭnia. 9 žniŭnia ja schadziŭ na vybarčy ŭčastak u Minsku, a potym my ź siabram sieli ŭ mašynu i pajechali va Ukrainu. Užo ŭviečary my byli ŭ Kijevie i tam sačyli za ŭsimi padziejami. Viarnulisia my z Kijeva 14 abo 15 žniŭnia, i ja ŭbačyŭ usio ŭžo nie ŭ internecie, a na svaje vočy. 16 žniŭnia, pasadziŭšy siabra na samalot, ja vykłaŭ hety post.
Na nastupny dzień ja, da ździŭleńnia svaich kalehaŭ, pryjšoŭ u MZS, jak my i damaŭlalisia z pracadaŭcam. Na toj momant ja sa svajho boku padpisaŭ kantrakt, i 17 žniŭnia mnie pavinny byli vydać maju kopiju kantrakta, padpisanuju ministram, ja pavinien byŭ tolki raśpisacca ŭ zahadzie, u mianie ŭžo navat propusk u MZS byŭ, mnie jaho 17-ha ranicaj adrazu i vydali. Ale kali ja pajšoŭ pa svoj kantrakt, mnie skazali: «Pačakajcie, rašeńnie pa vas jašče nie pryniataje».
U toj ža dzień ja trapiŭ na schod, jaki sabraŭ Uładzimir Makiej u aktavaj zale. Ja jaho pasłuchaŭ, pasiadzieŭ jašče ŭ MZS i pajšoŭ dadomu, skazaŭšy adździełu kadraŭ, što budu čakać zvanka. Na nastupny dzień mnie pieratelefanavali i skazali, kab ja zajšoŭ za pracoŭnaj.
Pavieł Macukievič, pieršy vice-prezident NAK Biełarusi Viktar Łukašenka i prezident NAK Šviejcaryi Jurhien Štal, studzień 2020 hoda. Fota: pasolstva Biełarusi ŭ Šviejcaryi
— To-bok 17 žniŭnia vy išli ŭ MZS, miarkujučy, što vas paśla vašaha pasta voźmuć na pracu?
— Nie, ja ŭžo nie išoŭ tudy pracavać, ja išoŭ pa niejkaje rašeńnie. Tam ža była takaja situacyja, što ja albo pavinien byŭ sam napisać zajavu i zabrać pracoŭnuju, albo jany mianie zvalniajuć. Ale zvolnicca sam ja nie moh — mianie na toj momant nie aformili kančatkova, u mianie ŭ pracoŭny navat zapisu novaj niama, jana zakančvajecca zapisam ab majoj pracy kiraŭnikom ambasady ŭ Šviejcaryi. Ale, znoŭ ža, ja ž nie zrabiŭ nijakaj praviny, niesumiaščalnaj z vysokim zvańniem dypłamata, zvalniać mianie nie było za što, tamu ja chacieŭ, kab dziaržava pakazała siabie na poŭnuju katušku.
— Vy kali pisali post, razumieli ž, što vas paśla jaho, chutčej za ŭsio, paprosiać z MZS.
— Ja absalutna heta razumieŭ i ja sabie, ščyra kažučy, nie ŭjaŭlaŭ, jak ja budu tam dalej pracavać paśla ŭsiaho, što zdaryłasia paśla vybaraŭ.
Ja prapracavaŭ u MZS 15 hadoŭ, ź ich 6 hadoŭ ja pracavaŭ jakraz u tym adździele, kudy ja išoŭ načalnikam, i ja sabie vyrazna ŭjaŭlaŭ, čym ja budu zajmacca. Heta analityka-prahnozny adździeł, jaki zajmajecca, z adnaho boku, padrychtoŭkaj analityki pa niejkich važnych padziejach mižnarodnaha žyćcia, z druhoha — i heta važny jaho składnik — padrychtoŭkaj publičnych zajaŭ, dakładnych zapisak. To-bok maja praca składałasia b ź nieabchodnaści być advakatam hetaj zahannaj sistemy.
Takaja pierśpiektyva mnie zusim nie ŭśmichałasia, padbirać słovy, apraŭdvać pierad zamiežnymi partniorami ŭsio heta biazładździe — heta bieź mianie.
— Možacie raskazać, jakija nastroi byli ŭ MZS da 9 žniŭnia, kali ŭ Minsku źbiralisia šmattysiačnyja čerhi, kab pakinuć podpisy za Babaryku i Cichanaŭskuju, łancuhi salidarnaści, i paśla 9 žniŭnia? Ci byli tyja, chto aburaŭsia zatrymańniami Babaryki, Cichanoŭskaha?
— Ja mahu dakładna skazać, što heta [zatrymańni] nikomu nie padabałasia. Vyjšła tak, što ja nie paśpieŭ asabliva pahutaryć ź ludźmi ŭ MZS, ja mieŭ znosiny z tymi, z kim padtrymlivaŭ suviaź, navat znachodziačysia za miažoj. Ale asabista ŭ mianie byli, moža być niejkija naiŭnyja, nadziei, što ŭłady pasprabujuć. Mnie zdavałasia, što heta histaryčnaja mahčymaść dla ich, im treba było tolki vykanać minimalnuju bačnaść volnaha volevyjaŭleńnia, i Zachad, pa maich adčuvańniach, hatovy byŭ zapluščyć vočy na mnohaje. Kali b nie hetaja hrubaja falsifikacyja i praźmierny hvałt, hetyja vybary zachodnimi krainami byli b zaličanyja, i my b praciahnuli šlach narmalizacyi, jakim my išli, pačynajučy z 2016 hoda vielmi aktyŭna, pa mienšaj miery pa vopytu Šviejcaryi ja heta mahu skazać.
Ja na hetyja vybary hladzieŭ z nadziejaj, i toje, što adbyłosia, mnie vielmi nie spadabałasia. Plus, heta narada ŭ MZS z udziełam Cierciela i pasłoŭ… Viedajecie, byvaje, ty bačyš, što adbyvajecca, ale da apošniaha admaŭlaješsia vieryć, spadziaješsia, što moža być usio ž taki budzie inakš, ale vyjšła, jak vyjšła.
17 žniŭnia, mahu dakładna skazać, u MZS byŭ emacyjny ŭzdym, ludziam chaciełasia vyjści, prademanstravać svaju salidarnaść. Užo była maja zajava ŭ sacyjalnych sietkach, pasła Laščeni, ale centralnamu aparatu, maładym dypłamatam taksama chaciełasia pakazać svaju prynaležnaść, svaju salidarnaść, prademanstravać, što dypłamaty z narodam.
Naradzie z Makiejem jakraz papiaredničaŭ taki «letunok» pa ŭnutranaj mzsaŭskaj pošcie, prapanova ŭ abied spuścicca da budynka i stać u łancuh salidarnaści. Ułasna kažučy, narada, praviedzienaja Makiejem, była adkazam na hetuju inicyjatyvu. Narada nahnała strachu, i tyja, chto źbiraŭsia vyjści, nie ryzyknuli. Ale mahu skazać, što tyja, chto chacieŭ vyjści, tyja, chto spačuvaŭ, jany tak ci inakš na praciahu miesiaca-dvuch byli z MZS vydalenyja, i zastalisia tam tyja, chto kali i spačuvaŭ, to rabiŭ heta dzieści ŭ hłybini dušy.
«Kali b Makiej pajšoŭ, za im pajšli b mnohija»
— Vy majecie znosiny z tymi, chto zastaŭsia pracavać u MZS?
— Nie, kali tolki vypadkova sustrakajemsia na vulicy. Heta, ščyra kažučy, niebiaśpiečna dla hetych ludziej, mohuć być nastupstvy. Kožny zrabiŭ svoj vybar, heta ich pryhonnaje prava. Tady, u žniŭni, byŭ taki momant, kali kožny dla siabie pavinien byŭ vyrašyć, ci moža jon pracavać dalej, zapluščyć vočy, pierastupić praz heta, znajści apraŭdańnie ci nie moža. Majo staŭleńnie da ludziej ad hetaha nie pamianiałasia, prosta ja ździŭleny, što niekatoryja ludzi pajšli na hety krok, a tyja, ad kaho ja čakaŭ čahości padobnaha, naadvarot, mianie rasčaravali.
Pierš za ŭsio, mianie, viadoma, rasčaravaŭ ministr Uładzimir Makiej. Praz svaju naiŭnaść ja dumaŭ, što jon zrobić hety krok. Kali b jon pajšoŭ, za im by pajšli mnohija, heta było b efiektam damino, kartačnaha domika — jak zaŭhodna nazavicie. Čamu ŭ mianie byli takija čakańni? Tamu što mienavita Makiej inviestavaŭ vielmi šmat namahańniaŭ, času, starańniaŭ na toje, kab vybudavać adnosiny z Zachadam, jon na kožnym kroku padkreślivaŭ, dakazvaŭ heta. Tam ža naviersie, u Administracyi prezidenta, taksama byli roznyja płyni ŭ rozny čas, za roznymi była inicyjatyva, ale prychilnikaŭ narmalizacyi adnosin z zachodnimi krainami było nie vielmi šmat. I voś jakraz Makiej, na moj pohlad, byŭ u avanhardzie hetych ludziej, jon aktyŭna hetyja idei prasoŭvaŭ, uvasablaŭ, jamu mnohaje ŭdałosia.
Kali jon robić zajavy, što bačyć Biełaruś Šviejcaryjaj va Uschodniaj Jeŭropie, kali strymana havoryć ab intehracyi z Rasijaj i tolki ŭ tych śfierach, jakija žyćciova nieabchodnyja, tabie zdajecca, što jon kaža heta ščyra, pierakanana i idejna. I ja viedaju, što nie tolki ja byŭ poŭny takich iluzij, mnohija, chto nie pracuje ŭ MZS, ale ŭzajemadziejničaje ź im, umoŭna nazaviom ich dziejačami kultury, pahladali na Makieja jak na čałavieka, jaki moh uvajści ŭ historyju, ale vyrašyŭ ź jaje takim čynam vyjści. Heta prykład rasčaravańnia.
Nu, a ciapier, paśla jaho šmatlikich zajaŭ i intervju, prapanoŭ, źviazanych z admovaj ad niejtralitetu, ja baču, što jon — sałdat sistemy. Mnie zdavałasia, što Makieju nie padydzie rola ministra pa spravach rehijonaŭ Rasii, ale, vidać, ja pamyliŭsia.
— A čamu tak adbyłosia? Jon sapraŭdy vieryć u sistemu ci heta strach? Bo nie sakret, što na kožnaha vysokaha čynoŭnika ŭ biełaruskich śpiecsłužbaŭ, kali treba budzie, abaviazkova niešta znojdziecca.
— Ja dumaju, što hałoŭnaja pryčyna, čamu tyja ci inšyja ludzi, na jakich my raźličvali, nie vyjšli ź sistemy, u strachu. Tamu što na strachu pabudavana ŭsia hetaja sistema. I represiŭnyja dziejańni, miery zdušeńnia raźličanyja na strach, što ludzi buduć bajacca vyjści. Viadoma, potym ludzi znachodziać dadatkovyja pryčyny, abhruntavańni svaim učynkam, ale samaja hałoŭnaja, spradviečnaja pryčyna — strach. A dalej Makiej užo prosta znajšoŭ apraŭdańnie sabie, usie hetyja zajavy pra «fašystvujučuju demakratyju» z hetaj sieryi. Viedajecie, jak raniej kazali: chłusiać žurnalistam, a potym vierać svajoj chłuśni, čytajučy jaje ŭ hazietach.
«Supracoŭniki «SB» ličać, što jany — orhany NKVD u štrafnym bataljonie»
— Pavieł, vy dva hady — ad 2003-ha da 2005-ha — pracavali ŭ hazietie «SB». Možacie raskazać, jak vy tudy patrapili i jakoj tady była redakcyja i jaje palityka?
— Mnie hety pieryjad u maim žyćci vielmi darahi, heta byŭ adzin z samych cikavych dośviedaŭ u maim žyćci, dziakujučy jakomu ja paznajomiŭsia z Paŭłam Jakubovičam, da jakoha maju ščyruju pavahu.
…Ja trapiŭ u adździeł źniešniaj palityki, na toj momant adździeł składaŭsia z troch čałaviek: načalnik adździeła Nina Ramanava, Ihar Kolčanka, jaki ciapier zajmajecca pijaram, i ja. Ale za dva hady mnie ŭdałosia zrabić imia, i pakolki ja pracavaŭ sa źniešniepalityčnaj tematykaj, štodnia stelefanoŭvaŭsia z pres-sakratarom MZS, faktyčna aśviatlaŭ ich dziejnaść, ja tam prymilhaŭsia, i praz dva hady mianie zaprasili va ŭpraŭleńnie zamiežnapalityčnaha analizu MZS. Ja pahadziŭsia, heta było vielmi ciažkaje rastańnie z hazietaj, tamu što ja voś tolki-tolki avałodaŭ majsterstvam, adčuŭ siabie aŭtaram, jak kazaŭ redaktar. Uvohule, sychod byŭ niaprosty.
Fota: asabisty archiŭ Paŭła Macukieviča
— Siońnia supracoŭniki hetaj haziety vystupajuć u davoli dziŭnych rolach: palivajuć brudam niezaležnych žurnalistaŭ, udzielničajuć u dopytach zatrymanych udzielnikaŭ akcyj pratestu i prosta minakoŭ, jakim staviać u vinu ŭdzieł.
— Z taho času, jak adtul syšoŭ Jakubovič i pryjšoŭ Žuk, hazieta pieratvaryłasia ŭ papiarovuju Biełtu. Padčas Jakuboviča my ŭ redakcyi bačyli ŭvieś palityčny bamond Biełarusi, da jaho chadzili ŭsie, jon sustrakaŭsia i padtrymlivaŭ kantakty z usimi. U adździele palityki na toj momant pracavali žurnalisty, jakija pryjšli z BDH Piatra Marcava. Jakubovič prymaŭ usich, niahledziačy na toje, što hazieta — orhan druku Administracyi prezidenta. Da Jakuboviča pastajanna pryjazdžali zamiežnyja pasły, u redakcyi kipieła nie tolki žurnalisckaja, ale i dypłamatyčnaja praca. U Jakuboviča byli vysokija patrabavańni, jaho hazieta była, ja liču, jakasnym infarmacyjnym praduktam. Z momantu prychodu Dźmitryja Žuka hazieta pačała dehradavać.
Ciapier my znachodzimsia ŭ stanie infarmacyjnaj vajny, i hetyja ludzi, supracoŭniki «SB» i astatniaj prapahandy, miarkujuć, što jany — orhany NKVD u štrafnym bataljonie, dzie štrafny bataljon — heta my, vy, a jany — heta ludzi z aŭtamatami, jakija naležać žyćciu. U ich niama nijakich abmiežavalnikaŭ, ich nie strymlivaje ni zakon, ni maralna-etyčnyja pryncypy, tamu im dazvolena absalutna ŭsio. Da žurnalistyki, naturalna, heta nijakaha dačynieńnia nie maje.
«Rašeńnie našaj prablemy znachodzicca nie ŭ Varšavie i nie ŭ Vilni»
— Mnohija byłyja dziaržsłužboŭcy dałučylisia da kamand Cichanoŭskaj, Łatuški. A vy?
— Ja nie dałučyŭsia, choć prapanovy byli i adtul, i adtul.
— Čamu?
— Tamu što heta źviazana ź pierajezdam, a ja nie chaču źjazdžać ź Minska.
— Vy nie chočacie źjazdžać pryncypova ci pa niejkich asabistych pryčynach?
— U abodvuch štabach dastatkova prafiesijanałaŭ. Plus, mnie zdajecca, što rašeńnie našaj prablemy znachodzicca nie ŭ Varšavie i nie ŭ Vilni. Ja b vitaŭ, kali b taki centr biełaruskaj salidarnaści byŭ stvorany ŭ Rasii, bo kali brać užo punkty ŭpłyvu, to tyja krainy, jakija mohuć realna paŭpłyvać na situacyju ŭ Biełarusi, heta, chutčej, Rasija, ale tam takoha centra ŭ nas niama.
— U kancy žniŭnia ŭ adnym ź intervju vy raskrytykavali Kaardynacyjnuju Radu i skazali, što ich dziejnaść pa tranzicie ŭłady ŭ vas nie vyklikaje aptymizmu.
— U momant stvareńnia jon zdavaŭsia mnie čymści niezrazumiełym, ja nie moh zrazumieć, chto, dzie, kamu zajaviŭ pra niejkuju hatoŭnaść pieradavać uładu. Plus, ja nie moh zrazumieć, jak možna stvarać strukturu, u jakuju na toj momant užo nabiłasia sotni siabraŭ, jakoje rašeńnie moža pryniać takaja struktura, kali navat źbirajecca piać biełarusaŭ, jany nie mohuć damovicca? Kali 17 žniŭnia ja siadzieŭ i čakaŭ doma zvanok z MZS, mnie patelefanavaŭ čałaviek i spytaŭ, ci nie chaču ja ŭvajści ŭ KR. Na toj momant ja nie viedaŭ, što heta i hatovy byŭ padtrymlivać usio, što suprać ułady, i skazaŭ tak. Ale potym, užo razabraŭšysia, zrazumieŭ, što stvarajecca niešta niezrazumiełaje. Ale i prapanova mnie nie mieła nijakaha raźvićcia.
Ciapier ja simpatyzuju Kaardynacyjnaj Radzie, tamu što hetyja ludzi znachodziacca tut i niešta sprabujuć zrabić.
— A dzie i kim vy ciapier pracujecie?
— Pakul u mianie niama stałaj pracy, ja z dypłamata-praktyka pieratvaryŭsia ŭ dypłamata-tearetyka.
«Dla hetaha sonca nastaŭ čas zachodu, ale heta zachod sonca ŭručnuju»
— Vy ŭžo zhadali Rasiju jak adziny ryčah upłyvu na Łukašenku dla vyrašeńnia siońniašniaha kryzisu. Jak vy bačycie pracu hetaha ryčaha?
- Što tyčycca ŭpłyvu, to tut hledziačy, jak pastavić pytańnie. Kali razhladać zamiežnapalityčnyja faktary, to realna paŭpłyvać na biełaruskuju situacyju ES i ZŠA nie mohuć. Tamu što nie było ŭ ich, na žal, stvorana za hetyja hady tryvałych suviaziaŭ z nami, u našych uładaŭ nie skłałasia zvyčki ciesna ŭzajemadziejničać ź im. Ja paŭtarusia, što prezident Biełarusi z aficyjnym vizitam pabyvaŭ u Jeŭropie za 26 hadoŭ tolki dvojčy. Mierkavańni ab tym, što ŭ Łukašenki ci čynoŭnikaŭ na Zachadzie znachodzicca niejkaja ŭłasnaść, maštaby jakoj zasłuhoŭvajuć uvahi, dumaju, pamyłkovyja. Nichto nie bačyŭ našych čynoŭnikaŭ, ministraŭ na Błakitnym bierazie, nie było takoj zvyčki, jany, chutčej za ŭsio, jeździli ŭ Turcyju, Jehipiet, Sočy.
Byli niejkija ŭkrapvańni narmalnych adnosin ź Jeŭropaj, ale asnoŭny pieryjad času my byli pad sankcyjami i ŭmieła vyžyvali. Tamu resurs ES i ZŠA, na žal, vielmi abmiežavany. A voś resurs Rasii z punktu hledžańnia ŭpłyvu vahomy. Heta nie značyć, što Kreml moža ź siońnia na zaŭtra pamianiać hetuju ŭładu, absalutna nie. Ale voś paŭpłyvać, nie padtrymaŭšy, moža. Kali b nie było ŭ vieraśni toj sustrečy Łukašenki i Pucina ŭ Sočy, chto viedaje, što było b.
Uvohule, na moj pohlad, ryčahi ŭpłyvu, ryčahi ŭździejańnia, znachodziacca ŭ Rasii. Jość tyja, jakija na pavierchni, a jość tyja, jakich my nie bačym, heta jak ajśbierh. Voś hetyja pahadnieńni ab uzajemnaj dapamozie śpiecpadraździaleńniami adzin adnamu ŭ vypadku nieabchodnaści, što nikoli nie ŭžyvałasia, ale moža ŭžycca, naša ekanamičnaja zaležnaść ad Rasii, enierhietyčnaja — usio heta tolki pavialičvajecca, raście. Łukašenka — pahroza suvierenitetu, i jana tolki ŭzrastaje, tamu što raście naša ekanamičnaja zaležnaść ad Rasii.
Tak, my nie bačym vojskaŭ, nie bačym pierapisanych pamiežnych słupoŭ na «Rasijskaja Fiederacyja», ale nieprykmietna nas pahłynajuć. My nie źnikniem jak subjekt mižnarodnych adnosin, tamu što Rasii patrebien naš hołas na mižnarodnaj arenie. U svoj čas Stalin prasunuŭ u AAN Biełaruś i Ukrainu i tym samym atrymaŭ adrazu try hałasy ŭ AAN, a chacieŭ usie 15 respublik prasunuć. Tak i tut, chutčej za ŭsio, farmalna my zastaniemsia niezaležnymi, ale de-fakta my svaju niezaležnaść hublajem z kožnym novym pahadnieńniem, z kožnaj intehracyjnaj kartaj.
— A što nakont dyjałohu, da jakoha zaklikała Cichanoŭskaja? Pry jakich abstavinach Łukašenka siadzie za stoł pieramovaŭ? Ci takich abstavinaŭ nie isnuje?
- Nie vielmi chočacca krytykavać, ale ja nie vieru ŭ dyjałoh. Ułada nie demanstravała navat cieni dyjałohu, navat kali zdavałasia, što voś heta toj samy momant. Usie pamiatajuć momant, kali Łukašenka na MZKC kryčali «Sychodź», a jon skazaŭ, što tolki ŭpierad nahami. Heta byŭ tydzień, kali jon nie moh pa horadzie pierasoŭvacca na aŭtamabili i lotaŭ na viertalocie, i navat u tych umovach jon absalutna adkidaŭ mahčymaść dyjałohu. Hety čałaviek pojdzie na dyjałoh ci siadzie za stoł pieramovaŭ tolki tady, kali jon budzie prycisnuty da ścienki, kali heta budzie pytańniem žyćcia i śmierci.
A pakul pytańnie žyćcia i śmierci staić dla nas, dla hramadstva. Moža być nie litaralna, ale nas faktyčna vyciskajuć z krainy, tych, chto dazvalaje sabie dumać inakš ci chacieć čahości inšaha. Dyjałoh niemahčymy, navat kali na płatformie «Hołas» źbiarecca 7 miljonaŭ hałasoŭ. Kali ŭłady nie ličyli patrebnym ni ličycca z nami, ni ličyć našy hałasy na vybarach, z čaho raptam jany stanuć ličycca ź niejkim «Hołasam».
— Raz vy taki piesimist, to ja ŭ vas tady spytaju, što čakaje nas usich u najbližejšy hod?
— Ja nie piesimist, ja dumaju, što dla hetaha sonca nastaŭ čas zachodu, ale heta zachod sonca ŭručnuju. Zvarotny adlik uklučyŭsia ŭ lubym razie. Pytańnie ciapier staić nie ŭ tym, kali jon sydzie, a jakim koštam nam heta ŭsio dastaniecca. Ciapier cana vielmi vysokaja: ludzi, jakija siadziać u turmach, ludzi, jakija trapili na «sutki», ludzi, jakija patrapili na štrafy.
Moža być dla Minska heta nie takaja prablema, ale dla maleńkich haradoŭ, dzie ludzi ryzyknuli i vyjšli na mitynhi, heta surjozna, tam ludzi trapili pad takija štrafy, jakija nie ŭ stanie apłacić. U hetaj situacyi budzie strašna, kali hetyja ludzi apynucca pakinutymi, kali im nichto nie dapamoža i salidarnaść u hetym sensie prajaŭlenaja nie budzie. Tamu ja b ciapier nie vystupaŭ za toje, kab klikać ludziej na vulicy, ciapier heta pazbaŭlena ŭsiakaha sensu.
Navat kali maštab pratestu 25 sakavika vyras da žnivieńskaha, to što? Ułada ž taksama ŭličyła hety dośvied, jana hatovaja lepš, čym u žniŭni, jana da viasny hatovaja lepš, čym my. Viedajecie, kali my pahladzim na ŭvieś dośvied Łukašenki va ŭładzie, to ŭbačym, što jon nie paŭtaraje svaich pamyłak. Kali ŭ jaho ŭ 1995 hodzie zdaryŭsia kryzis z parłamientam, jaki chacieŭ abviaścić impičmient, volnaha parłamienta paśla hetaha nie stała. Hetaja prablema źnikła, niama čałavieka — niama prablemy, niama parłamienta — niama prablemy. Naš parłamient z tych časoŭ — heta 25-je ministerstva, jakoje pad kazyrok vykonvaje ŭsie zahady.
I ciapier razmach represij na takim vysokim uzroŭni, što šancaŭ niešta zrabić niama, tamu treba skancentravacca na dapamozie tym, chto trapiŭ pad hetyja žorny.
Ciapier dyktatura sama siabie ŭmacoŭvaje hetymi represijami, ničoha novaha niama, možna pahladzieć na stalinskija časy, my šmat zapazyčvajem adtul, taki stalinizm XXI stahodździa. Tamu, ja dumaju, kali buduć voś takija razroźnienyja dziejańni, vypadkovyja, jakija nie ŭjaŭlajuć pahrozy ŭłady, ale jakija dajuć joj mahčymaść razabracca z kožnym z nas paasobku, jakija dajuć joj padstavu vydumlać hetyja niedarečnyja prysudy, abvinavačvańni, to ŭsio heta budzie doŭha i sumna dla nas.
Dumaju, što treba dać uładzie mahčymaść stracić pilnaść, ździejśnić novuju pamyłku, jakoj my zmožam skarystacca. Urešcie ŭłada sama zahaniaje siabie ŭ składanyja abstaviny. Z toj ža Rasijaj uładzie pryjšłosia ŭziać na siabie niejkija abaviazalnictvy, jakija joj vidavočna nie vielmi padabajecca vykonvać. Ale pryjdziecca, chutčej za ŭsio. Mnie zdajecca, dla Łukašenki vidavočna, što jaho čas padyšoŭ da kanca, i ciapier jon vyrašaje zadaču niejkaha svajho ŭ pierśpiektyvie hadoŭ piaci, ale sychodu, biaśpiečnaha sychodu, jon šukaje sposab siabie zaścierahčy. Pratesty, sankcyi — heta ježa dla hetaj ułady, dla dyktatury, jakaja pratestami apraŭdvaje represii, sankcyjami — niaŭdačy ŭ ekanomicy, sacyjalnaj śfiery i hetak dalej.
U nas ciapier 1937 hod, i nam treba prosta vyžyć.
