Apošnija miesiacy paŭpłyvali na pracu nie tolki niezaležnych žurnalistaŭ, ale i supracoŭnikaŭ dziaržaŭnych ŚMI. Što źmianiłasia ŭ ich redakcyjnaj palitycy paśla vybaraŭ? «Naša Niva» pasprabavała razabracca.
Mitynh kala BT 15 žniŭnia. U hety dzień da kalektyvu pryjechali Natalla i Ivan Ejsmant i Natalla Kačanava. Fota Nadziei Bužan
Hałoŭnyja temy: z kanała navin u ideałahičny rupar
Asnoŭnyja źmieny — stała bolš cenzury i prapahandy. Hieroi i ekśpierty ideałahična vyvieranyja.
«Niehałosnaje praviła — my nie dajem u efir mierkavańni luboha nieaficyjnaha boku ŭ materyjałach, jakija datyčacca palityki. A kali dajem, to z prynižalnaj metaj», — raskazali surazmoŭcy, jakija pracujuć na adnym z telekanałaŭ.
Hałoŭnyja temy ŭ pryncypie zastalisia niaźmiennyja — narady i sustrečy Alaksandra Łukašenki, dasiahnieńni sacyjalnaj palityki (adkryćcio novych sadkoŭ, balnic).
«ANT pierachapiŭ ściah ideałahičnaha ruparu. Ciapier uvieś kantent pryśviečany ideałahičnaj vajnie. Navat kulturnyja «zakryvaški» z peŭnym nalotam. Nikoli nie było stolki «rubryk» (heta aŭtarskija stendapy z pryvatnym mierkavańniem žurnalista na palityčnuju temu kštałtu taho, što robić Ihar Tur — «NN») — raniej davali bolš navin, a nie vady», — apisvaje situacyju byłaja supracoŭnica.
Ihar Tur śmiajecca sa Śviatłany Cichanoŭskaj
Toje, što prahučyć u efiry, tezisna spuskajecca źvierchu — jakija proźviščy možna nazyvać, u jakich farmuloŭkach raskazvać pra padziei. Asobnyja siužety z hatovym tekstam prynosiać śpiecsłužby — u ich nielha mianiać ni słova.
«Paśla vybaraŭ byli ŭviedzieny dziažurstvy praź dzień pa adździełach. Naprykład, praŭładnyja mitynhi zdymali pradstaŭniki niepalityčnych adździełaŭ. Raniej padobnyja dziažurstvy byli tolki ŭ vychodnyja: kali niešta niezapłanavanaje zdarałasia, na Makajonka byŭ karespandent, jaki vyjazdžaŭ na zdymku. Ale ŭ apošni čas hetych zadańniaŭ stała mienš», — paviedamlajuć na BT.
Dziaržaŭnym ŚMI važna pakazać, što ŭ susiednich Polščy, Litvie, Ukrainie, dzie adbyvalisia demakratyčnyja źmieny, žyviecca značna horš, čym my dumajem. U «Źviaździe», naprykład, štotydzień vychodziać artykuły pra toje, što ŭkraincy nie daviarajuć svajoj uładzie, a Litva nie daje rady epidemii karanavirusa.
Cenzura adbiłasia navat na ranišnich šou.
«U prahramu «Novaja ranica» ŭ hości mała kaho kličuć, bo zanadta vuzkaje koła anhažavanych pierson. U prahramu treba stavić klipy, ale ciapier vybar nievialiki — ź biełaruskich vykanaŭcaŭ tolki Saładucha i Łanskaja. Astatnija ŭ apazicyi», — iranizujuć žurnalisty, znajomyja ź situacyjaj na STB.
Kupałaŭski teatr, darečy, u niamiłaść trapiŭ jašče da vybaraŭ — paśla taho jak akciory stali vykazvacca ŭ padtrymku Symbal.by, na asobnych kanałach paprasili nie puskać artystaŭ u efir.
Što pisać pra apazicyju?
Z-za masavych pratestaŭ ihnaravać apazicyju, jak heta było raniej, stała niemahčymym.
Žurnalistka BT Ksienija Lebiedzieva na žanočym maršy. Fota Nadziei Bužan
«Raniej pra apazicyju chutčej naohuł ničoha nie zhadvali. I nijak nie nazyvali — maŭlaŭ, niama i ŭsio tut. Zaraz heta pieravažna abraźlivyja formy i vyrazy», — dzielicca supracoŭnica BT.
Padobnym čynam apisvajuć i palityku STB:
«Pra mitynhi spačatku nielha było kazać nivodnaha słova. A paśla ŭ chod pajšli palittechnałohii i paliŭsia paklop. Mitynhi i pratestoŭcy — tolki ŭ skažonym śviatle».
Repartažy na TB i ŭ hazietach musiać pakazać pratesty małalikimi, ahresiŭnymi i marhinalnymi. Studentaŭ, miedykaŭ i rabočych, jakija nie zhodny z režymam, — niaŭdziačnym vyklučeńniem.
Niehatyŭnaje staŭleńnie tranślujuć i da simvałaŭ pratestu — himna «Mahutny Boža», bieł-čyrvona-biełaha ściahu. Ich uparta źviazvajuć z nacysckim režymam.
A na biełaruskuju movu pierachodziać u tych vypadkach, kali chočuć prynizić pratestoŭcaŭ. Słovy «zmahar», «asiłak», «nievierahodnyja» žurnalisty dziaržTB vykarystoŭvajuć jak abrazu.
Chto pryjšoŭ na miescy zvolnienych?
Pa infarmacyi «Našaj Nivy» z centralnych telekanałaŭ zvolniłasia kala 300 čałaviek. Heta reparciory, apieratary, śviatłaviki, hukarežysiory. Jašče niekalki dziasiatkaŭ čałaviek syšło ź dziaržaŭnych haziet. Častka žurnalistaŭ uziała paśla vybaraŭ praciahłyja adpačynki.
Fota Nadziei Bužan
«Praktyčna nikoha nie nabirali paśla zvalnieńniaŭ. Bačna, što źniziłasia jakaść — amal nie vykreślivajuć usialakija kancylaryzmy i strašnyja abaroty kštałtu «v ramkach osuŝiestvlenija riealizacii», — adznačajuć u BiełTA.
Pra padzieńnie ŭzroŭniu kažuć i na ANT. «Apieratary skardziacca, što nie mohuć jeździć na zdymku z hetymi dziećmi».
Situacyju z kadrami vyrašali pa-roznamu. Na ANT chtości pierajšoŭ u inšy adździeł, stažory stali karespandentami. Kahości pieraciahnuli ź inšych kanałaŭ. Što tyčycca zabaŭlalnaha kantentu, to asobnyja rubryki prosta prybrali z efiru. «Naša ranica» časova sychodziła ŭ adpačynak. Kanał paviedamlaŭ, što rabić kantent narmalnaj jakaści zaminaje sychod supracoŭnikaŭ, «vyklikany ciskam na adnych žurnalistaŭ i pieraśledam inšych».
«Desanta Russia Today u nas fizična nie było, ale materyjały dasyłali», — zaŭvažajuć byłyja supracoŭniki kanała.
U Biełteleradyjokampaniju padmoha z Rasii pryjazdžała, ale hetych supracoŭnikaŭ nie ŭklučali ŭ štat. Patreby zakryvali studentami. Plus pieraraźmiarkoŭvali abaviazki — byli rabotniki, nie abciažaranyja vialikaj kolkaściu prajektaŭ. «Dobraj ranicy, Biełaruś!», adkul byŭ masavy sychod žurnalistaŭ, ciapier viaduć tolki dziaŭčaty.
Pra novyja maładyja tvary pisała viadučaja BT Natalla Bardziłoŭskaja.
«Na tydni ŭ nas źjaviŭsia novy supracoŭnik. U štat BT uziali maładuju tałkovuju dziaŭčynu z dypłomam BDU, i ŭ piatnicu ŭ jaje ŭžo byŭ dobry debiut u «Panaramie». Naporystaja, śmiełaja, stylovaja. Ciapier u nas stažyrujucca jašče try studentki žurfaka. Tak vakantnyja miescy ŭ našym kabiniecie nanava zapaŭniajucca», — raskazvała jana 11 kastryčnika pra karespandenckuju sietku.
Na STB źjaviłasia tolki niekalki navičkoŭ. U astatnim kanał spraŭlajecca svaimi siłami. «Cudoŭnaja matyvacyja: voś dziaŭčynka była žurnalistkaj ci administrataram — i raptam joj davieryli viadzieńnie prahramy», — tak apisvajuć ciapierašnija mahčymaści karjernaha rostu.
U budni — u stałoŭcy redakcyi, u niadzielu — na maršy
Nie ŭsie žurnalisty, jakija zastalisia ŭ dziaržSMI, padzialajuć «palityku partyi».
«Pryjemna sustrakać kaleh u stałoŭcy, a paśla ŭ niadzielu na maršy. My robim maleńkija dyviersii — to ściah u kadry pakažam, to kresły čyrvona-biełyja pastavim. Chodzim u biełych branzaletach i cišotkach z Symbal.by», — pryznałasia supracoŭnica adnaho z kanałaŭ.
«Niekatoryja prosiać nie adpraŭlać na zdymki amapaŭcaŭ. Byli vypadki admoŭ rabić niešta absurdnaje, niahledziačy na pahrozy zvalnieńnia», — dzielicca inšy žurnalist.
Telehram-kanały: źlivy, miemy, marhinalnaja publicystyka
Dahrukacca da aŭdytoryi dziaržSMI sprabujuć praz sacsietki. Siužety BT pra niadzielnyja akcyi vyskokvajuć na YouTube ŭ jakaści rekłamy, a staronka ANT staić na pramocyi ŭ Facebook.
Zvyčajnaj źjavaj stali reposty sumniŭnych telehram-kanałaŭ. Razmova nie tolki pra blizkija da siłavikoŭ «Žoŭtyja ślivy» (jak viadoma «NN», asobnyja supracoŭniki ANT navat stažyravalisia tam).
Pijarać marhinalny kanał «Budźma!», dzie ŭ publicystycy praktykujucca žurnalisty SB i ich siabry-adnadumcy. Tematyka tam prostaja — vykryćcio pratestoŭcaŭ na čale sa Śviatłanaj Cichanoŭskaj i abmierkavańnie sapraŭdnych kaštoŭnaściaŭ (naprykład, śviatkavańnie Kastryčnickaj revalucyi).
Na što jašče spasyłajucca dziaržSMI? «Škvarka News» — kanał «smažanych faktaŭ», RPH-27 — padborka miemaŭ. Za rasijski paradak dnia adkazvajuć kanał žurnalista Russia Today Kanstancina Prydybajły i resurs «InoSMI» (jon pad kryłom miedyjahrupy «Rośsija siehodnia»).
