Restaratar Vadzim Prakopjeŭ, jaki źjechaŭ ź Biełarusi va Ŭkrainu i praź videazvaroty vyklikaŭ Alaksandra Łukašenku na dvuboj, źviarnuŭsia da staršyni Centralnaj vybarčaj kamisii Lidzii Jarmošynaj, čynoŭnikaŭ, abjadnanaj apazycyi i zvyčajnych biełarusaŭ, daŭ ekskluziŭnaje interviju «Svabodzie». Prakopjeŭ raskazvaje, jak vysoki čynoŭnik razburaŭ jahony biznes, tłumačyć, čamu choča stać meram Miensku i jak jon pasprabuje źjadnać pratesny ruch.
Vadzim Prakopjeŭ viadomy ŭ Biełarusi jak suŭładalnik niekalkich restaranaŭ i baraŭ premijum-klasy. U traŭni, paśla zajavy Łukašenki ab tym, što padčas pandemii karanavirusu restarany nichto padtrymlivać nia budzie, jon zapisaŭ zvarot da kalehaŭ, u jakim prapanavaŭ im abjadnacca ŭ asacyjacyju, kab upłyvać na hramadzkuju dumku i adstojvać svaje intaresy pierad dziaržavaj. Na pačatku lipienia stała viadoma, što Prakopjeŭ pradaŭ biznes u Miensku i pierajaždžaje ŭ Synhapur. Pieršy videazvarot Vadzima Prakopjeva da prezydenta Łukašenki źjaviŭsia amal apoŭnačy 14 lipienia — u hety dzień u Miensku i inšych haradach Biełarusi prajšli stychijnyja pratesty suprać admovy rehistravać kandydatami ŭ prezydenty Viktara Babaryku i Valera Capkału. Na videa restaratar u bakserskich palčatkach i ŭ majcy z vyjavaj Vacłava Haŭła vyklikaje Łukašenku na dvuboj.
Ścisła
- U biełarusaŭ vypracavaŭsia stakholmski syndrom. Praź śmiech, humar, estetyku, praź filmy nuar, praz što zaŭhodna treba pieraadoleć strach.
- Ja — dastatkova paśladoŭny krytyk Łukašenki. Krytykavać jaho, znachodziačysia ŭ Miensku, možna tolki ŭskosna i pamiž radkoŭ. Biznes moža być rezkim krytykam Łukašenki tolki tady, kali emihruje.
- Heta praciah majoj ułasnaj estetyki. Ja lublu filmy nuar. I heta praciah niejkaha majho śvietapohladu.
- Ja nie piśmieńnik i nie žurnalist, chacia niekatoruju słabaść da dobraha słova i mocnaha dziejasłova maju daŭno.
- Mahčyma, mnie vypaŭ histaryčny šaniec źjadnać uvieś pratesny ruch, prynamsi, być mastkom.
- Ja spadziajusia, što sa mnoj nia zdarycca syndrom addalenaha skryŭlenaha ŭsprymańnia. Miensk treba adčuvać, Biełaruś treba adčuvać.
«Kazać, što ja ŭ biaśpiecy, možna tolki ź ironijaj»
— Ci vy ŭ biaśpiecy? Jak trapili va Ŭkrainu?
— Ja prylacieŭ u Kijeŭ sa Stambułu. Kazać, što ja ŭ biaśpiecy, možna tolki ź ironijaj. Ale ja poŭny siłaŭ. Cudoŭnaj enerhijaj mianie padsiłkoŭvajuć maje hledačy, siabry i paplečniki. Ja razumieju, što ciapier treba być u bliskučaj spartovaj formie.
— I intelektualnaj.
— I intelektualnaja siudy ŭvachodzić, tak.
— Najhałoŭniejšaje pytańnie — jakaja vašaja asnoŭnaja meta?
— Jana vidavočnaja, ja jaje ahučvaŭ u svaich vystupach. Heta źmiena ŭłady ŭ Biełarusi, svabodnyja vybary biez Łukašenki, źmiena palityčnaj systemy i takoje ŭładkavańnie novaj palityčnaj systemy, pry jakoj u krainie niemahčymy novy Łukašenka.
— Hetaja vybarčaja kampanija ŭ peŭnym sensie niepradkazalnaja. 10 dzion tamu nichto nia moh ujaŭlać, što try žančyny buduć jeździć pa krainie i na ich ahitacyjnyja mitynhi buduć prychodzić tysiačy ludziej. A niekalki miesiacaŭ tamu nichto nia moh ujavić, što vy budziecie vyklikać na dvuboj Łukašenku. Nakolki heta byŭ pradumany krok? Kali vy źviartalisia ŭviesnu da Alaksandra Łukašenki ŭ suviazi ź i krytyčnym stanam restarannaha biznesu praz pandemiju, ci planavaŭsia adjezd i ŭsie hetyja videazvaroty?
— Sprava nie ŭ pandemii, viadoma ž, sprava ŭ tym, što ja — dastatkova paśladoŭny krytyk Łukašenki. Słuchačy pavinny razumieć, što krytykavać jaho, znachodziačysia ŭ Miensku, možna tolki ŭskosna i tolki pamiž radkoŭ. Asabliva, kali vy zajmajeciesia biznesam, lubym biznesam. U mianie byŭ vielmi siaredni biznes. Ja b navat skazaŭ bližej da małoha biznesu.
«Ciapier ja liču nieabchodnym vykazvacca rezka»
— Dyk vy byli schavanym krytykam Łukašenki, i tolki vašaje atačeńnie pra heta viedała?
— Pavodle pryrody svajoj biznes pry dyktatarskich režymach nia ŭ stanie być rezkim krytykam. Biznes moža być rezkim krytykam Łukašenki tady, kali jon emihruje, u sytuacyi, kali možna havaryć, nie padstaŭlajučy siabie, svaich ludziej i svaje siemji. Byli seryi interviju i artykułaŭ za apošnija dziesiać hadoŭ, ź jakich maja pazycyja zrazumiełaja. Prosta ciapier ja liču nieabchodnym vykazvacca rezka, mahčymaść takaja jość. Ja liču, što hradus u hramadztvie, nerv hramadztva adpaviadaje momantu. Nam ni ŭ jakim razie nielha prapuścić hety momant. Nam patrebnaja pieršaja spartovaja pieramoha, inakš u biełarusaŭ budzie kompleks niepaŭnavartaści na dziesiacihodździ.
— Što ŭsio ž stała dla vas apošniaj kroplaj, vyrašalnym šturškom?
— Kali kazać pra technalohiju i paśladoŭnaść na maim youtube-kanale, to heta — zaduma dvuchmiesiačnaj daŭniny. A kali kazać pra moj udzieł u sprobie nablizić kaniec, to ja byŭ «ciažarny» hetymi dumkami, moža być, dziesiacihodździe, moža być, bolej.
«Teksty ja pišu sam, jany naradžajucca ŭ mianie časam udzień, časam unačy»
— Vy vybrali vielmi rezkuju, vielmi artystyčnuju formu. Vy pravakujecie. Chto vam dapamahaje ŭ stvareńni rolikaŭ? Idei, tekst, videa…
— Ja analizavaŭ toje, što adbyvajecca ŭ medyjnym poli, u rozumach biełarusaŭ, i ŭśviedamlaŭ, što jość i dahetul isnujuć nišy, jakija pustujuć. Hetyja pustyja pratesnyja nišy abaviazkova treba było zapaŭniać. Maja zadača była — vyznačyć svaju rolu i vystupić lideram u hetych nišach. Ja cudoŭna razumieju, što pasiŭnaść biełarusy jašče nie pieraadoleli. Mnie vielmi pryjemna dumać, što hradus ich uciahnutaści našmat bolšy, čym kali-niebudź raniej.
Ja adčuvaju, što ja trapiŭ u nerv, ja chacieŭ trapić u nerv. A što tyčycca estetyki i stylistyki maich paviedamleńniaŭ, z adnaho boku, heta krok, kab zacikavić hledača. Z druhoha boku, heta praciah majoj ułasnaj estetyki. Ja lublu filmy nuar. Heta praciah niejkaha majho śvietapohladu, u tym liku estetyčnaha, ale ja nie chacieŭ by, kab za hetym bačyli niejki teatar ci pozu. Heta ŭsiaho tolki sposab uzmacnić moj mesedž.
U mianie niama pamočnikaŭ, ale maju vostruju patrebu ŭ ich. Teksty ja pišu sam, jany naradžajucca ŭ mianie časam udzień, časam unačy. Ja žorstka ich redahuju, časam admaŭlajusia całkam, časam pierapisvaju. Heta praces. Ja nie piśmieńnik i nie žurnalist, chacia niekatoruju słabaść da dobraha słova i mocnaha dziejasłova maju daŭno. Spadziajusia, heta bačna pa maich artykułach i kalonkach, jakija ja pisaŭ raniej.
«Ja nie čakaju ad jaho nijakich čałaviečych reakcyj»
— Ci viadoma vam pra niejkuju reakcyju Alaksandra Łukašenki na vašyja zvaroty?
— Reakcyja vostraja, jak ja i mierkavaŭ. Ci jość u mianie niejki insajd? Naturalna, jość. Ja nia stanu havaryć pra krynicy. Zrazumieła čamu. Sprava nia ŭ tym, što adrasat vysłuchaje abo budzie hrukać kułakom u ścianu. Sprava nia ŭ tym, ci budzie jon nervavacca, naprykład, ci zasłuhoŭvaje hetaha. Uvohule ja nie čakaju ad jaho nijakich čałaviečych reakcyj, tamu što čałaviečaha tam vielmi mała. Sprava ŭ tym, što aŭdytoryja pavinna pačuć, što bajacca jaho nielha, što razmaŭlać ź im možna na jahonaj movie i ŭ jahonym rehistry. Heta vielmi važnaje pačućcio ŭ biełarusaŭ, jakoje pavinna pračnucca.
— Jakaja vašaja palityčnaja ambicyja?
— Ja dumaŭ pra budučyniu, kali mahli być abvieščanyja vybary mera Miensku. Mnie padajecca, u mianie jość bliskučaja ideja, jak vyvieści Miensk u vielmi pieradavyja eŭrapiejskija modnyja harady. Ja pra heta havaryŭ u šmatlikich interviju. Ja vielmi spadziajusia, što heta adbudziecca u samym blizkim časie, ja maju na ŭvazie źmienu palityčnaj systemy. I kali heta adbudziecca i ŭ nas buduć vybirać kiraŭnikoŭ haradoŭ, rehijanalnych kiraŭnikoŭ, ja b pazmahaŭsia za pasadu mera Miensku. Mnie dastatkova było b piaci hadoŭ na hetaj pasadzie, i mienčuki b nie paznali horad. Ale ja nie rabiŭ by doŭhuju palityčnuju karjeru, bo jašče chaču atrymać zadavalnieńnie ad žyćcia.
— Kolki vam hadoŭ i kolki vy hadoŭ u restarannym biznesie?
— Mnie 48 hadoŭ. U restarannym biznesie ja z 2002 hodu, 18 hadoŭ.
— Jak vy stvarali svoj biznes? Jak by vy acanili ŭmovy dla biznesu ŭ roznyja hady ŭ Biełarusi?
— Zdaralisia i kanflikty ź dziaržavaj. U samym pieršym maim restarannym prajekcie vialikuju rolu adyhraŭ vysoki čynoŭnik bujnoha kalibru. Adyhraŭ vialikuju rolu ŭ razvale hetaha prajektu. Heta byŭ restaran z klubam. U toj čas hety «meśjo» zajmaŭ pasadu śpikiera parlamentu. Nie mahu pavieryć, što ja vymaŭlaju hetyja słovy — śpikier parlamentu. Tamu što śpikier parlamentu maje cyvilizacyjnyja kanatacyi, a jon byŭ pryznačany staršyniom pałaty.
Kanflikty ŭ mianie byli i raniej, i ja stračvaŭ vialikuju kolkaść hrošaj, u tym liku i praz svaju pazycyju. Heta byŭ ciarnisty šlach. Niekatoryja ličać, što ŭ mianie atrymlivałasia niadrenna. Niekatoryja ličać, što navat talenavita atrymlivałasia. Źmianić hramadztva i źmianić systemu źnizu, vybudoŭvajučy niejkija vyspy cyvilizacyi ŭ horadzie, dzie jość restarany… Maje restarany, navažusia mierkavać, usio ž adroźnivalisia kryšku ad inšych. Tam byli inšyja padychody i inšaja subkultura, inšy klimat.
Źmianić heta źnizu, tak zvanaja teoryja małych spravaŭ — heta pracuje da peŭnaj stupieni. Pakul biełarusy nia zrobiać svajho kalektyŭnaha prajektu, pakul u nas nia źjavicca narmalnaje asiarodździe, dzie pavažajuć pryvatnuju ŭłasnaść, dzie jość pradstaŭničaje kiravańnie i ŭsie astatnija prykmiety narmalnaj dziaržavy, usie naiŭnyja sproby zrabić sabie maleńki raj, jakim ja zajmaŭsia, byli asudžanyja ŭsio roŭna. Heta treba razumieć i biełaruskamu biznesu taksama.
«U Łukašenki atrymałasia zrabić vielmi hadkuju reč — jon padzialiŭ, raźjadnaŭ i marhinalizavaŭ apazycyju»
— Vy skazali ŭ interviju «Nastojaŝiemu vriemieni», što z sumam hledzicie na stan biełaruskaj apazycyi, ale pra heta niasłušna ciapier havaryć, i što vaša rola — zrabić takuju havełaŭskuju kaardynacyju, kab apazycyju sabrać i nie raspylać enerhiju ni na što bolš. Što vy majecie na ŭvazie? Ci hety praces vy ŭžo raspačali?
— Ja spadziajusia, što z boku bačna, što ja raspačaŭ, što ja dziejničaju zhodna sa svaimi abiacańniami. U Łukašenki atrymałasia zrabić vielmi hadkuju reč. Jon padzialiŭ, raźjadnaŭ i marhinalizavaŭ apazycyju. Jon raźjadnaŭ viaskovych i haradzkich. Heta narmalnaja stratehija dyktatara. Ja razumieju, što vypadkova. Mahčyma, mnie vypaŭ histaryčny šaniec źjadnać uvieś pratesny ruch, ja spadziajusia. Prynamsi być mastkom, jaki tłumačyć pazycyi.
Ciapier nia čas vyśviatlać adnosiny, nia čas spračacca, zhadvać staryja kryŭdy. Ciapier treba ŭsim kalektyŭna viesłavać. Chto moža — viasłom, chto nia moža — viečkam ad unitaza, łyžkaj, usim viesłavać u adnym kirunku. Adnaruki — adnoj rukoj, chto biaz ruk — kryčać i kamandavać. Heta pavinna być spartovaja dyscyplina. Potym usie sprečki i vyśviatleńnie, chto na jakim flanhu čym zajmaŭsia i ŭ kaho što atrymlivałasia. Jość adna meta. Luby, chto nie razumieje ciapierašni momant, luby, chto nie viasłuje ŭ hetym kirunku, zajmajecca refleksijaj ci fatalizmam, adciahvaje kaniec režymu. Heta pačvarnaja pazycyja.
— Va Ŭkrainu niadaŭna źjechali maderatarka supołki «Chopić bajacca» Taciana Martynava, adzin z kaardynataraŭ kampanii BYCOVID19 Andrej Stryžak, ciapier vy. Čamu mienavita Ŭkraina? Ci jość peŭnaja kaardynacyja biełarusaŭ, jakija tut apynulisia z roznych pryčynaŭ u rozny čas?
— Ja vielmi rady, što ludzi, čyje hałasy mohuć hučna prahučać, ratujucca takim pierajezdam. Z Tacianaj Martynavaj ja znajomy. Jana pracuje na pieramohu, dakładna razumieje ahulnyja mety. U jaje jość svaja aŭdytoryja, svaja charyzma, svoj sposab danasić praŭdu. Ja ź joj asabista paznajomiŭsia i paćviardžaju, što heta surjozny element. Jana — vialikaja razumnica. Ja nie znajomy z Andrejem Stryžakom, ale vypraŭlu heta.
Čamu Kijeŭ? Najpierš tamu, što ŭ mianie tut cudoŭnyja suviazi, jakija ŭźnikli praz toje, što ja tut zajmaŭsia restarannym biznesam jak kansultant. Pa-druhoje, vielmi važna ź Mienskam być u psychalahičnaj blizkaści. My viedajem cudoŭnych ludziej, jakija byli vymušanyja źjechać bolš daloka, i jany nie adčuvajuć nerva ŭ krainie. Heta nie tłumačycca hieahrafijaj ci emihracyjaj, a chutčej niejkim žyćciom. Spadziajusia, što hetaha sa mnoj nie adbudziecca. Ja spadziajusia, što ja nastolki pahružany ŭ abstanoŭku Miensku, što sa mnoj nia zdarycca syndrom addalenaha skryŭlenaha ŭsprymańnia. Miensk treba adčuvać, Biełaruś treba adčuvać.
Treba razumieć, pra što ludzi kažuć na skryžavańniach. Nia tolki medyja, treba adsočvać vajskoŭcaŭ, aficeraŭ, nastaŭnikaŭ. Heta ciažka zrabić za miažoj, ale mahčyma, kali vy arhanizujecie žyćcio takim čynam, što kamunikacyja nie pierapynicca. Kijeŭ — nia samaje biaśpiečnaje miesca dla toj pracy, jakuju ja rablu. Ja heta ŭśviedamlaju. Pry hetym heta ŭsio ž blizka, i postsaviecki kantekst lepiej adčuvać samomu.
«Ja adčuvaju ŭ sabie hety bol i pavinien jaho vykazać karotka i daścipna»
— Što budzie dalej? Zvaroty da ŭładaŭ, da roznych hrupaŭ ludziej? Ci heta pieraraście ŭ niešta inšaje?
— Biezumoŭna. Ja adčuvaju svajoj zadačaj źviarnucca da ludziej roznych sacyjalnych klasaŭ, roznych prafesij. Ja adčuvaju ŭ sabie hety bol i pavinien jaho vykazać karotka i daścipna. Heta buduć zvaroty da roznych słajoŭ biełaruskaha hramadztva.
— I jakoj reakcyi, jakoj emocyi vy čakajecie?
— Reakcyja i emocyja adna — jana zapisanaja ŭ zahałoŭku maich rolikaŭ — pierastać bajacca. U biełarusaŭ vypracavaŭsia stakholmski syndrom. Praź śmiech, humar, estetyku, praź filmy nuar, praz što zaŭhodna treba pieraadoleć strach. Heta praktykavańnie. Heta treba rabić, jak i ŭ sporcie. Adcisnucca 10 razoŭ, potym adcisnucca 20 razoŭ, potym 50 razoŭ. I hety sydzie. Treba pierastać bajacca.
— Ci majecie rabočyja kantakty z abjadnanym štabam?
— Biezumoŭna. U mianie vielizarnaja kolkaść kamunikacyj. Na žal, nie vybudavanaja arhanizacyjnaja struktura. Ja vielmi šmat nie paśpiavaju za dzień, ale ja spadziajusia, što nie vypuskaju hałoŭnaje.
