11 śniežnia ŭ minskim kinateatry «Maskva» adbudziecca vialikaja premjera filma Ułady Siańkovaj «II», uhanaravanaha Asablivym uzhadvańniem žury Varšaŭskaha mižnarodnaha kinafiestyvalu i jaki staŭ, badaj, adnym z samych «hučnych» biełaruskich filmaŭ hoda. Pra pošuki srodkaŭ na kino, sučasnuju biełaruskuju moładź, emihracyju, miažu pamiž «čarnuchaj» i sumlennaściu ŭ kino «Naša niva» pahutaryła z režysiorkaj.
Ułada Siańkova. Fota: Alaksandr Laśko
— Ułada, jak ty stała režysiorkaj?
— Niejak daŭno maja mama zaharełasia idejaj pierajechać u Sankt-Pieciarburh, my tady žyli ŭ Viciebsku, ja vučyłasia ŭ škole i mnie heta ideja nie vielmi padabałasia, bo ŭ Viciebsku ŭ mianie było ŭstalavanaje asiarodździe, siabry i hetak dalej, a mama kazała, maŭlaŭ, u Pieciarburzie bolš mahčymaściaŭ i tam možna navat režysioram stać! Nu voś z taho momantu hetaja dumka mianie i nie pakidała, ja zaŭsiody trymała jaje ŭ hałavie, i kali vučyłasia va ŭniviersitecie na 4 kursie, dakładna zrazumieła, što chaču rabić kino, i vyrašyła pastupić u kinaškołu.
— A čamu ty abrała kinaškołu-studyju Andreja Pałupanava ŭ Minsku, a nie pajechała ŭ toj ža Picier, naprykład?
— Ja prosta nie chacieła źjazdžać, a iści ŭ našu Akademiju mastactvaŭ mnie taksama nie vielmi chaciełasia, bo ja tady tolki skončyła adzin univiersitet, a vučycca jašče piać hod — nie moj vypadak, dy i adkul było ŭziać hrošaj? Tamu pajšła ŭ kinaškołu Andreja. Ja spačatku hod vučyłasia na scenarnym kirunku, bo zaŭsiody pisała i chacieła ŭdaskanalić styl, a potym zrazumieła, što nie chaču, kab niechta zdymaŭ filmy pa maich scenarach i što sama chaču zdymać kino, tamu pajšła na druhi hod užo na režysiorski kirunak.
— Dzie biełarusam jašče vučycca kinamastactvu?
— Pa sutnaści, niama dzie, vidavočna, u nas niama jakasnaj kinaadukacyi, tamu ŭžo lepš prosta hladzieć kino. U toj ža čas ja nie viedaju, što takoje jakasnaja kinaadukacyja…
— Kinaškoła Vajdy ŭ Varšavie, dzie zaraz ty vučyšsia, daje jakasnuju adukacyju, na tvaju dumku? Čamu tam vučać?
— Škoła Vajdy pracuje ź dziejnymi kinošnikami-pačatkoŭcami.
— To-bok paśla škoły tudy nie trapić?
— Tak, pa-pieršaje, nie voźmuć, a pa-druhoje, nie viedaju, ci treba iści ŭ režysuru paśla škoły, mnie zdajecca, heta niapravilna, bo tabie pakul što niama čaho skazać. Chacia znoŭ ža, nie viedaju, moža, ciapier takoje pakaleńnie, jakoje adrazu ŭsio razumieje, ale, na maju dumku, žyćciovy dośvied u hetaj spravie — važnaja reč.
— Ci vučać tamu, jak vyrašać samuju aktualnuju prablemu dla biełaruskaha kino: dzie i jak šukać srodki? Ci ŭ polskaj kinaindustryi niama hetaj prablemy?
— Nas vučać tamu, jak zdymać kino, to-bok heta mienavita pra režysuru. Dy navat nie vučać, my prosta šmat razmaŭlajem, abmiarkoŭvajem našy asabistyja kinaprajekty. Što tyčycca finansavańnia, tam inšaja sistema, ale ŭ ich jano pa mienšaj miery jość, druhoje pytańnie, što režysiory čakajuć jaho hadami, bo prafiesijanałaŭ šmat, a finansavańnie nie humovaje. I voś jany siadziać i čakajuć, pakul im daduć hrošy na debiut, tamu niekatoryja maje adnakurśniki byli šakavanyja, što ŭ mianie ŭžo jość dva filmy.
— Tak ža možna ŭsio žyćcio pračakać, ty razumieješ hetuju pazicyju?
— Mnie, kaniešnie, ciažka zrazumieć, ale heta inšy mientalitet. Ludzi pryvykli, što lubaja praca pavinna być apłočana. Voś učora my zdymali trenirovačnyja sceny, tudy byli zaprošany prafiesijnyja akciory, i jany, kaniešnie, atrymali hrošy za svaju pracu. Razumieješ, my ž prosta treniravalisia, hetyja sceny nichto nie ŭbačyć i jany nikudy nie pojduć, ale voś. A u nas, byvaje, płaciać akcioram pačkaj sasisak i hanaracca hetym. Heta hodna? Tamu ich padychod pravilny, biezumoŭna, tak pracuje sapraŭdnaja industryja.
— Vidavočna, isnuje vializnaja prorva pamiž tym, jakoje kino robiać i chočuć rabić niezaležnyja biełaruskija režysiory, i tym, jak (nie)myślać sabie raźvićcio biełaruskaha kino čynoŭniki ad kultury (jaskravy prykład). Jak dumaješ, ci isnuje choć maleńkaja mahčymaść u najbližejšaj budučyni pieraadoleć hety razryŭ?
— Im patrebnyja zrazumiełyja šabłony, temy, jakija lažać na pavierchni. Im nie patrebna «niazručnaje» kino, kino, jakoje zadaje nie zusim pryjemnyja pytańni. Hety razryŭ nie pieraadoleć, bo čynoŭnikam heta nie treba, u ich jość dobryja pasady, vialikija zarpłaty i navošta im toje kino?
— To-bok u sučasnych realijach dahrukacca da ŭłady, rastłumačyć im, čamu važna i nieabchodna padtrymlivać niezaležnych aŭtaraŭ, a nie addavać jašče dva miljony dalaraŭ na novy «Kod Kaina», niemahčyma, tak?
— My sprabavali — i ničoha nie atrymałasia, tamu ja bolš nie baču nijakich mahčymaściaŭ. Micia Siamionaŭ-Alejnikaŭ zaraz zdymaje kino z dapamohaj dziaržavy, ale jano ŭ jaho «biaśpiečnaje» — heta tryler i heta «biaśpiečnaja» tema, dy i heta chutčej vyklučeńnie z pravił.
— Tvoj film «II», jaki zaraz vychodzić u prakat prafinansavany IITA JUNIESKA, a jak spravy z tvaimi inšymi prajektami? Na kolki ja viedaju, film «Ahaha» spyniŭsia jakraz z-za adsutnaści finansavańnia?
— Tak, my jaho pakul što «zamarozili», ale jon adbudziecca, sto pracentaŭ. Na «Pražekcioraŭ» hrošy znajšli pradziusary Viktar Łabkovič i Łarysa Alejnik.
— Heta značyć, što mahčymaść zrabić kino ŭ Biełarusi šmat u čym zaležyć ad udačy znajści pradziusara, jakich nasamreč nie tak i šmat?
— Usio ž taki nie. Ja ni ŭ jakim razie nie chaču devalvavać vializny ŭniosak Viktara, kali b nie jon, filma nie było, ale, na maju dumku, hałoŭnaje — kamanda. Haryć albo nie haryć, hatova iści na achviary ci nie — heta samaje važnaje. Tak było z našym filma «II», my pracavali pa 19 hadzin, usie hareli hetaj spravaj, za što ja biaskonca ŭdziačna i vielmi heta caniu.
Kamanda filma «Pražekciory». Z archiva hieraini
— Heta tamu u ciabie ź filma ŭ film adna i taja ž kamanda, tyja ž akciory?
— Ja zdymaju adnych i tych ža akcioraŭ nie tamu, što jany zhodnyja zdymacca biaspłatna, jany ŭžo atrymlivajuć hrošy, chaj maleńkija, ale hrošy jość. Ja pracuju ź imi, bo jany mianie vielmi natchniajuć. Usie akciory ŭ filmie «II» — sucelnaje natchnieńnie, z majho režysiorskaha punktu hledžańnia, tam kožny na svaim miescy, ja b ničoha nie chacieła źmianić.
— Ci rehulavała tvorčy praces IITA JUNIESKA? Byli ŭ ich niejkija kankretnyja patrabavańni ci rekamiendacyi?
— Rekamiendacyi byli i ich było vielmi šmat. Dakładniej, navat nie rekamiendacyj, a kamientaroŭ, natatak na palach paśla taho, jak jany pračytali scenar. Ich było šmat, i my byli hetym troški źbiantežanyja. Ale my niekalki raz razmaŭlali pa skajpie, šmat što abmiarkoŭvali, i jany vielmi čuła pastavilisia da taho, jak my bačym sabie hety film, za što ja, kaniešnie, vielmi ŭdziačnaja.
— IITA JUNIESKA spačatku pryjšli z prapanovaj zrabić film da «ART Karparejšn», a jany prapanavli tabie, viedaješ, čamu mienavita ciabie abrali?
— Ja nikoli nie pytałasia ŭ ich, mnie samoj było b cikava daviedacca. «Kali nam pastupiła prapanova ad JUNIESKA, my spačatku pačali dumać, jakim ŭvohule pavinna być kino na takuju temu? Ja tydzień-dva chadziŭ z dumkami pra toje, jak moža zrabić takoje kino. Jašče takija ŭmovy ciažkija byli: nievialiki biudžet, karotkija terminy. I pieršaja dumka: napeŭna, dakumientalny film. Ale potym zrazumieŭ, što moładź, kali hladzić dakumientalnaje kino na takija temy — to «ŭ adno vucha zalacieła, a ŭ druhoje vylecieła», tamu źjaviłasia dumka zrabić hulniavy film. I samaje hałoŭnaje pytańnie dla mianie było: chto moža zrabić hety film tak, kab mnie spadabałasia, to-bok čyj film asabista mnie było b cikava pahladzieć u suviazi z hetaj temaj? I ja zrazumieŭ, što heta Ułada Siańkova, bo jana moža zrabić heta śmieła, drajvova i talenavita, tak jano i vyjšła, i ja vielmi rady, što nie pamyliŭsia ŭ vybary», — adkazvaje kaardynatar prajektaŭ biełaruskaha kino «ART Karparejšn» Mikoła Łaŭryniuk.
— Ułada, a ty b źniała hety film, kali b nie zakaz?
— Tak, adnaznačna. Jon, mabyć, byŭ by troški inšym, ale byŭ by. My z Sašaj Laśko (suaŭtar filma) daŭno chacieli zrabić film pra škołu, jaje sučasny stan, pra moładź, my šmat pra heta razmaŭlali, i voś kali źjaviłasia takaja mahčymaść, my, kaniešnie, adrazu zrazumieli, što treba rabić.
— Płanavałasia, što «II» budzie źniaty i vykładzieny ŭ internet dla ahulnadastupnaha prahladu, ale źjaviŭsia Varšaŭski kinafiestyval, a zatym kinaprakat. Čamu tak stałasia?
— My płanavali źniać karotkamietražny film chvilin na 40 i prosta imknulisia zrabić dobruju jakasnuju pracu. Mienavita tamu ja jašče bolš caniu svaju kamandu, my ž usie razumieli, što hetaje kino robicca nie dziela hrošaj, mahčymaha pośpiechu i pryznańnia, a ŭsio roŭna ŭsie vykładvalisia na sto pracentaŭ. A potym, kali my zrazumieli, što atrymlivajecca poŭny mietr, vyrašyli adpravić zajaŭku na Varšaŭski kinafiestyval.
Kamanda filma «II» na Varšaŭskim kinafiestyvali. Z archiva hieraini
— Alaksiej Pałujan u našaj hutarcy niadaŭna kazaŭ, što ŭ Biełarusi «pačynajuć zaŭvažać svaje, kali ciabie pryznajuć za miažoj». Ty zhodna z hetym?
— Hłabalna — tak, udzieł u fiestyvalach vielmi važny. Paśla Varšavy nas zaprasili na Hioteborhski kinafiestyval, potym jašče budzie Brusiel, nu i dalej ja jašče nie mahu kazać, pakul niama aficyjnych pres-relizaŭ.
— Hałoŭnyja hieroi ŭsich tvaich filmaŭ — maładyja ludzi, jakija tak ci inakš znachodziacca ŭ pazicyi vyklučeńnia, napeŭna, najbolš ilustratyŭny prykład — biertałučaŭskija letucieńniki z «Ahaha», u filmie «II» ž taksama. Hety tyčycca tvajho ŭłasnaha śvietaadčuvańnia?
— Nie, ja nie mahu skazać, što heta pra majo śvietaadčuvańnie. Naadvarot, u peŭnych situacyjach, kali ja adčuvaju siabie nie ŭ svajoj talercy — ja nie ŭmieju pamaŭčać, nie ŭmieju być dalikatnaj, ja zaŭsiody skažu, što dumaju. Mianie prosta vielmi turbuje niespraviadlivaść, i kali ja adčuvaju, što da kahości staviacca niespraviadliva, mocna za heta pieražyvaju. Tamu da svaich hierojaŭ ja staŭlusia chutčej spačuvalna, čuła adčuvaju tych, kaho kryŭdziać.
Na zdymkach «Ahaha». Fotazdymak Kaciaryny Smuraha
— Ale usie jany — maładyja ludzi albo padletki. Jakaja jana, sučasnaja biełaruskaja moładź?
— Ja dumaju, što jany svabodnyja, svabodnyja i daśviedčanyja. Jany nie viedajuć dakładna, što im treba, ale dakładna viedajuć, što im nie treba.
— I ŭ hetym sensie, mnie zdajecca, vielmi adčuvalna ich adroźnieńnie ad svaich baćkoŭ, to-bok ad darosłych. Ty niejak raskazvała, što paśla adnaho z pakazaŭ «II» žančyna z zały zapytała, ci nie baiciesia vy, što film stanie «prapahandaj hiejaŭ». Što ty adčuła ŭ hety momant i što joj adkazała?
— Nie pamiataju, što adkazała, ale, kaniešnie, adrazu padumała, što heta za farmuloŭka takaja, što jana značyć? Nu, i mnie tady stała vielmi sumna ad taho, što čałaviek pahladzieŭ taki film, jaki havoryć pra pačućci, emocyi, empatyju, i vynies dla siabie takuju maral. Ale treba skazać, što potym hetaja hladačka źmianiła svajo mierkavańnie, i dla mianie heta sapraŭdny cud, heta samaje važnaje, kali mierkavańnie i dumki chacia b adnaho čałavieka źmieniacca, to ŭžo ŭsio nie daremna, jak skazaŭ moj suaŭtar Saša, značyć, naša kino isnuje for a reason.
— U pres-relizie film «II» charaktaryzujecca jak «biesprecedentna sumlennaje kino», a z kamientaroŭ u fejsbuku ci ŚMI možna daviedacca, što tvoj film — «čarhovaja čarnucha». Ty razumieješ, dzie prachodzić hetaja miaža?
— Mnie zaŭsiody chočacca zapytać: što takoje čarnucha? Ja sapraŭdy nie razumieju. Mnie zdajecca, heta z razradu «nie hladzieŭ, ale asudžaju», bo ja bačyła vočy ludziej, jakija pahladzieli kino, jany vychodzili z zały pad takim uražańniem i, jak by klišavana heta ni hučała, jany vychodziać nibyta trochu čyściejšymi. Viedaješ, kali bačyš, jak darosły mužčyna vychodzić sa ślaźmi na vačach… Nu, ja nie viedaju. To-bok chaj ludzi, jakija kažuć, što film «II» «čarnušny», pryjduć na pakazy i prosta pahladziać na tvary ludziej, jakija vychodziać z zały. Tata majoj siabroŭki patelefanavaŭ joj paśla pakazu i skazaŭ: «Ja nie mahu zasnuć, u mianie balić serca». Razumieješ? To pra jakuju «čarnuchu» tut možna kazać? Prosta, na žal, ludzi nie chočuć ŭdavacca ŭ padrabiaznaści i pahłyblacca, jany biaruć toje, što lažyć na pavierchni. Ubačyli dziaŭčynku, jakaja pje piva i łajecca, — značyć «čarnucha». Lohka viešać na ŭsie cetliki, a padumać hłybiej i sprabavać zrazumieć — heta ŭžo praca.
— Jašče adna skraznaja tema ŭ tvaich filmach — tema emihracyi. Heta dla ciabie asabistaje pytańnie? Ty dumaješ pra toje, kab źjechać?
— Tak, ja dumaju pra heta i zaraz navat napałovu žyvu za miažoj. Razumieješ, sprava nie ŭ tym, chaču ja źjechać ci nie, my žyviom u epochu hłabalizacyi, śviet šyroki, i ja nie chaču zamykacca ŭ adnoj Biełarusi, mnie Biełaruś cikavaja ŭ suśvietnym kantekście. Mnie cikava, jak ciapier ludzi žyvuć, nie pryviazvajučysia da adnaho miesca, pracujuć addalena, svabodna pieramiaščajucca pa śviecie i pa fakcie miežaŭ niama, jość tolki admysłovyja miežy — vizy, za jakija ty płaciš 80 jeŭra i čakaješ dva miesiacy.
— U sučasnym niezaležnym biełaruskim kino, zdajecca, ustalavaŭsia peŭny hiendarny bałans, bolš za toje, admietna, što najbolš hučnyja pośpiechi biełaruskich kiniematahrafistaŭ naležać žančynam: Julii Šatun, Darji Žuk, Anastasii Mirašničenka, tabie. Čym možna heta patłumačyć?
— Loša Pałujan paru hod tamu źniaŭ vydatny film, jaki darečy tolki što byŭ u prakacie, — jon nazyvajecca «Kraj žančyn», voś u im i jość adkaz na heta pytańnie.
