U miastečku Krevie na Smarhonščynie zavieršanyja raboty pa kanservacyi paŭnočna-zachodniaj ściany abarončaha zamku ChIV stahodździa. Užo źniali ryštavańni, adviali techniku, piša Radyjo Svaboda.
Hetaja častka zachavałasia lepiej za inšyja, jakija mocna paciarpieli ad rasiejskich abstrełaŭ u časie Pieršaj suśvietnaj vajny.
Da zamka my trapili ŭ dzień, kali budaŭniki zakidvali ŭ kuzaŭ hruzavika žaleznyja kanstrukcyi, a bytoŭki i schoviščy vyzvalali ad reštak materyjału. Abiacali viarnucca, jak tolki adnovicca finansavańnie restaŭracyi zamka.
Jak paviedamiŭ Svabodzie kiraŭnik aŭtarskaha nahladu, dyrektar pradpryjemstva «Prajektrestaŭracyja» Ŭładzimier Siniaŭski, ciapier rychtujecca dakumentacyja na restaŭracyjnyja raboty na kolišnich bajavych halerejach i adnaŭleńnie jašče adnoj ściany.
«Pravilniej skazać, što zavieršanyja raboty pa kanservacyi, a pa restaŭracyi jašče nie, — kaža admysłoviec. — Na častcy ściany, jakaja bližej da zamkavaj viežy, buduć adnaŭlacca bajavyja halerei, taksama ŭ planach zrabić sioleta jašče adnu ścianu — paŭnočna-ŭschodniuju, jakraz tam, dzie kantrafors. Rychtujecca dakumentacyja, treba prajści ekspertyzu. Budavać u siońniašnich umovach usio adno nielha, budziem čakać viasny».
Adnoŭlenyja mury majuć amal 100 metraŭ daŭžyni i na asobnych učastkach siahajuć da 10 metraŭ uvyšyniu. U ich viarnuli aŭtentyčnyja kamiani, dzirki zakłali čyrvonaj cehłaj. Jak i ŭ vypadku z Kniaskaj viežaj, jakaja była zakanservavanaja raniej, ścianu nakryli dvuchschilnym dacham.
Vydatki sučasnych technalohij
Raniej vykazvalisia zaŭvahi, što ŭ pracesie adnaŭleńnia budaŭniki vykarystoŭvajuć kamiani pryblizna adnaho pamieru, a vialikija vałuny pakidajucca ŭ zapas. Tamu składajecca ŭražańnie «akuratnaha ramontu».
Vierchniaja častka muroŭ vyvodzicca čyrvonaj cehłaj. U staražytnaści jaje vyrablali ź miascovaj hliny, ciapierašniaja vyhladaje inakš. Elementy navadziełu asabliva vidać na Kniaskaj viežy: seryjnaja pradukcyja mocna dysanuje z aŭtentyčnymi pareštkami.
U roščynu budaŭniki intehrujuć frahmenty-«razynki». Kali staryja dojlidy zabivali kamiennyja kliny, kab uščylnić kanstrukcyju, to ciapier kładka vyhladaje zbolšaha jak dekaratyŭnaja.
«Zrazumieła, zaŭsiody chaciełasia b, kab było lepš, — pahadžajecca navukovy kiraŭnik prajektu adnaŭleńnia zamku. — Ale kali paraŭnoŭvać z tym, jak było jašče zusim niadaŭna, dyk ci nie ŭpieršyniu zaciepliłasia viera na viartańnie Krevu byłoj vieličy. Prynamsi my spadziajomsia, što paśla hetaha mury prastajać jašče doŭha».
Kamiani zakładuć u kaštarys
U kancy 2018 hodu raboty ledź nie spynilisia praź niedachop kamianioŭ. Usio, što niekali vyvalilisia i valałasia pobač, budaŭniki padniali i viarnuli na miesca, i zapasaŭ nie zastałosia. Ź inicyjatyvy hramadzkaści byŭ abvieščany zbor vałunoŭ: za karotki čas ich pryvieźli stolki, što na zimu kampaniju źbirańnia daviałosia navat zharnuć. Adnak nieŭzabavie dapamoha moža spatrebicca znoŭ.
«Padčas minułaha etapu my nie zakładali ŭ kaštarys kuplu kamianioŭ, vykarystoŭvali toje, što było pad rukoj, — tłumačyć Ŭładzimier Siniaŭski. — Na finišy krychu nia ŭkłalisia. Hetym razam užo budzie patrebny rehularny padvoz materyjału: vidavočna, što ciapierašnich zapasaŭ nia chopić. Ale hetaje pytańnie, dumaju, vyrašycca ŭ aperatyŭnym paradku».
Na prośbu acanić jakaść adnaŭlenčych rabot Siniaŭski adkazaŭ pa-filazofsku — «u daskanałaści miežaŭ niama».
Za svaju doŭhuju historyju zamak vytrymlivaŭ napady i abłohi, a ŭ XIX stahodździ straciŭ abarončaje značeńnie i byŭ zakinuty. Vyrašalnaj dla jaho dalejšaha losu stała Pieršaja suśvietnaja vajna: ad rasiejskich abstrełaŭ i niamieckaj pierabudovy paciarpieŭ uvieś kompleks. Pakolki niemcy atabarylisia ŭsiaredzinie, rasiejskaja artyleryja biła mienavita tudy. Da siońnia dajšli nia ścieny, a tolki ichnaje «nutro», fasad byŭ całkam vybity.
Samy stary abarončy zamak VKŁ
Kreva najbolš prasłaviłasia ŭ 1385 hodzie, kali tut była padpisanaja dynastyčnaja unija pamiž VKŁ i Karonaj Polskaj. Tady pačynaŭsia novy hieapalityčny etap dla ŭsiaho rehijonu. Što da času źjaŭleńnia ŭ Krevie zamku, dyk daśledčyki dadajuć plus-minus sotniu hadoŭ. Adny kažuć pra pačatak XIV stahodździa, niekatoryja dapuskajuć, što moža być navat siaredzina CHIII. Schodziacca ŭ adnym: jak samy archaičny va ŭsim Vialikim Kniastvie Litoŭskim jon staić la vytokaŭ muravanaha abarončaha dojlidztva
