Kali jeŭrapiejcy pačynajuć havaryć pra «kaštoŭnasnaje» vymiareńnie palityki Jeŭrasajuza da Biełarusi, to amal zaŭsiody na pieršaje miesca vyskokvaje tema «śmiarotnaha pakarańnia». Časam heta adzinaja tema z katehoryi «kaštoŭnaści». Cikava byvaje nazirać standartny dyjałoh pa hetaj temie z pradstaŭnikami biełaruskich uładaŭ. Biełaruskija ŭłady kažuć, što skasavańnie śmiarotnaha pakarańnia — heta mo i šlachietnaja, ale «niedemakratyčnaja» ideja (balšynia hramadzian za toje, kab jaho pakinuć). Jeŭrapiejcy ž dajuć zrazumieć, što časam treba pavieści siabie «niedemakratyčna», kab abaranić niekatoryja važnyja kaštoŭnaści.
Całkam pahadžajusia ź jeŭrapiejskim bokam, što nie ŭsie kaštoŭnaści ŭstaloŭvajucca z dapamohaj demakratyčnych praceduraŭ. Ale tut pytańnie ŭ nastupnym: nakolki skasavańnie śmiarotnaha pakarańnia źjaŭlajecca klučavym dla humanitarnaj etyki?
Sam fakt adsutnaści śmiarotnaha pakarańnia mała što kaža pra stan čałaviečnaści i maralnaj raźvitaści hramadstva. Takoje pakarańnie skasavana, napr. u Rasiei (de-fakta) i ŭ Turkmienistanie (de-jure i de-fakta), ale ci hatovy my skazać, što rasiejskaje ci turkmienskaje hramadstva bolš humannyja, čym, skažam ZŠA ci Japonija, dzie ŭściaž śmiarotnaje pakarańnie stasujecca?
Možna skasavać śmiarotnaje pakarańnie, ale pažyćciova trymać złačyncaŭ u žudasnych, nialudskich umovach. U hetym vypadku, aproč padtrymlivańnia ciarpieńnia hetych ludziej, hramadstva taksama musić apłočvać ich utrymańnie, achovu, pamiaškańni, lekarskija pasłuhi ihd. A kali chočam skasavać śmiarotnaje pakarańnie i pry hetym harantavać dla asudžanych bolš-mienš čałaviečnyja ŭmovy žyćcia ŭ źniavoleńni, to heta sparadžaje šerah dadatkovych — arhanizacyjnych i maralnych — pytańniaŭ.
Zhodzien z tym, što varta imknucca da takoha hramadstva, dzie navat sieryjnym złačyncam budzie harantavana prava na žyćcio. Ale nie zhodzien z tym, što heta pavinna stać pryjarytetam №1 u siońniašniaj «kaštoŭnasnaj palitycy». Pa-pieršaje, varta ŭśviedamlać, što zabivać možna roznymi sposabami. Možna heta rabić imhnienna (rasstreł, elektryčnaje kresła, śmiarotnaja injekcyja), a možna źmiaścić čałavieka ŭ takija ŭmovy, što jon budzie pamirać pastupova (rehularnaje źbivańnie, kalečańnie, karmleńnie niajakasnaj ježaj i h.d.). Treba ličycca z tym, što skasavańnie instytutu imhniennaha (farmalnaha) śmiarotnaha pakarańnia moža być «kampiensavana» pašyreńniem roznych sposabaŭ niefarmalnaha śmiarotnaha pakarańnia.
Pa-druhoje, sarcavina prablemy sa śmiarotnym pakarańniem palahaje nie ŭ samim fakcie jaho prymianieńnia da realnych złačyncaŭ, a ŭ ryzycy taho, što jano moža być prymieniena da niavinnych ludziej — abo z-za pamyłki sudździaŭ, abo ŭ vyniku tendencyjnaści. A kali tak, to varta zadumacca, što sapraŭdy lepš: ci kinuć usie siły na skasavańnie śmiarotnaha pakarańnia, ci na toje, kab imaviernaść pamyłki ŭ vypadku ciažkich pakarańniaŭ nablizić da nula? Kali kiniem usie siły na dasiahnieńnie pieršaha, a sudovaja sistema ŭściaž budzie sistematyčna dapuskać pamyłki, to kaniečny efiekt budzie mała suciešnym: zamiest ludziej niespraviadliva asudžanych na śmierć źjaviacca ludzi niespraviadliva asudžanyja na pažyćciovuju katarhu. Padajecca, što bolš razumnym budzie zasiarodzicca na druhoj zadačy. Choć mnie asabista chaciełasia b, kab u pierśpiektyvie ŭ nas nie było śmiarotnych pakarańniaŭ, ale pry hetym liču, što instytut śmiarotnaha pakarańnia ŭ miežach dobraj sudovaj sistemy — heta lepš, čym instytut pažyćciovaha źniavoleńnia ŭ miežach kiepskaj sudovaj sistemy.
