Baćki, budźcie pilnyja! Mierkavańnie, što ludzi, jakija pajšli na suicyd, nikomu nie kažuć pra svaje namiery, pamyłkovaje. Bolšaść ludziej u toj ci inšaj formie papiaredžvaje tych, chto znachodzicca pobač. A dzieci naohuł nie ŭmiejuć chavać svaich płanaŭ. Razmovy kštałtu «nichto i nie moh padumać» aznačajuć tolki toje, što akružeńnie nie pryniało abo nie zrazumieła sihnałaŭ, jakija dasyłalisia.
Asnoŭnyja matyvy suicydalnych pavodzin u dziaciej i padletkaŭ:
- pieražyvańnie kryŭdy, adzinoty, adčužanaści i nieparazumieńnia;
- sapraŭdnaja ci ŭjaŭnaja strata lubovi baćkoŭ, niepadzielenaje pačućcio i reŭnaść;
- pieražyvańni, źviazanyja sa śmierciu, razvodam abo sychodam baćkoŭ ź siamji;
- pačućcie viny, soramu, abražanaha samalubstva, samaabvinavačańni;
- bojaź hańby, naśmiešak abo prynižeńnia;
- strach pakarańnia, niežadańnie paprasić prabačeńnia;
- luboŭnyja niaŭdačy, seksualnyja ekscesy, ciažarnaść;
- pačućcie pomsty, złości, pratestu; pahroza abo vymahalnictva;
- žadańnie pryciahnuć da siabie ŭvahu, vyklikać spačuvańnie, paźbiehnuć niepryjemnych nastupstvaŭ, adyści ad ciažkaj situacyi;
- spačuvańnie ci pierajmańnie tavaryšam, hierojam knih ci filmaŭ.
Kali padletak zadumaŭ surjozna ździejśnić samahubstva, to zvyčajna pra heta niaciažka zdahadacca pa šerahu charakternych prykmiet, jakija možna padzialić na 3 hrupy: słoŭnyja, pavodnickija i situacyjnyja.
Słoŭnyja prykmiety
Padletak, jaki rychtujecca ździejśnić samahubstva, časta kaža pra svoj dušeŭny stan:
- adkryta kaža pra śmierć: «Ja źbirajusia skončyć z saboj», «Ja nie mahu tak dalej žyć»;
- uskosna namiakaje na svaje namiery: «Ja bolš nie budu ni dla kaho prablemaj», «Tabie bolš nie daviadziecca pra mianie chvalavacca»;
- šmat žartuje na temu samahubstva;
- prajaŭlaje niezdarovuju zacikaŭlenaść pytańniami śmierci.
Pavodnickija prykmiety
Padletak moža:
- razdavać inšym rečy, jakija majuć vialikuju asabistuju značnaść, kančatkova pryvodzić u paradak spravy, mirycca z daŭnimi vorahami;
- demanstravać radykalnyja pieramieny ŭ pavodzinach, takija jak: u ježy — jeść zamała abo zašmat; u śnie — spać zamała abo zašmat; u vonkavym vyhladzie — stać nieachajnym; u školnych zvyčkach — prapuskać zaniatki, nie vykonvać damašnija zadańni, paźbiahać znosin z adnakłaśnikami, prajaŭlać razdražnialnaść, panuraść, znachodzicca ŭ zmročnym nastroi;
- zamknucca ad siamji i siabroŭ;
- być praźmierna dziejnym ci, naadvarot, abyjakavym da navakolnaha śvietu;
- adčuvać napieramienku to raptoŭnuju ejfaryju, to prystupy adčaju;
- prajaŭlać prykmiety biezdapamožnaści, bieznadziejnaści i rospačy.
Situacyjnyja prykmiety
Dzicia moža vyrašycca na samahubstva, kali:
- sacyjalna izalavany, adčuvaje siabie adrynutym;
- žyvie ŭ niestabilnym asiarodździ (surjozny kryzis u siamji; ałkahalizm — asabistaja abo siamiejnaja prablema);
- adčuvaje siabie achviaraj hvałtu — fizičnaha, seksualnaha abo emacyjnaha;
- pradprymaŭ raniej sproby samahubstva;
- maje schilnaść da suicydu z pryčyny taho, što jon ździejśniŭsia kimści ź siabroŭ, znajomych abo členaŭ siamji;
- pieranios ciažkuju stratu (śmierć kahości ź blizkich, razvod baćkoŭ);
- zanadta krytyčna stavicca da siabie.
Dzicia moža prosta kazać pra suicyd, moža razvažać pra biessensoŭnaść žyćcia, što bieź jaho ŭ hetym śviecie budzie lepš.
Pavinny naściarožyć frazy typu «ŭsio nadakučyła», «nienavidžu ŭsich i siabie», «para pakłaści ŭsiamu kaniec», «kali ŭsio heta skončycca», «tak žyć niemahčyma», pytańni «a što b ty rabiŭ, kali b mianie nie stała?», razvahi pra pachavańnie.
Tryvožnym sihnałam źjaŭlajecca sproba razdać usie daŭhi, pamirycca z vorahami, razdaryć svaje rečy, asabliva z zhadvańniem ab tym, što jany jamu nie spatrebiacca.
Akramia pieraličanych, vyłučajucca jašče niekalki prykmiet hatoŭnaści dziciaci da suicydu, pry źjaŭleńni 1—2 ź jakich varta źviarnuć asablivuju ŭvahu:
- strata cikavaści da lubimych zaniatkaŭ, źnižeńnie aktyŭnaści, apatyja, biazvolle;
- hrebavańnie ŭłasnym vyhladam, nieachajnaść;
- źjaŭleńnie ciahi da adzinoty, addaleńnie ad blizkich ludziej;
- rezkija pierapady nastroju, nieadekvatnaja reakcyja na słovy, biespryčynnyja ślozy, pavolnaja i małavyraznyja havorka;
- raptoŭnaje źnižeńnie paśpiachovaści i biezuvažlivaść;
- drennyja pavodziny ŭ škole, prahuły, parušeńni dyscypliny;
- schilnaść da ryzyki i nieapraŭdanych i nieabdumanych učynkaŭ;
- prablemy sa zdaroŭjem: strata apietytu, drennaje samaadčuvańnie, biessań, kašmary ŭ śnie;
- abyjakavaje rasstańnie z rečami ci hrašyma, razdorvańnie ich;
- imknieńnie pryvieści spravy ŭ paradak, padvieści vyniki, prasić prabačeńnie za ŭsio, što było;
- samaabvinavačańni ci, naadvarot, pryznańnie ŭ zaležnaści ad inšych;
- žarty i iraničnyja vykazvańni albo fiłasofskija razvažańni na temu śmierci.
Što rabić? Jak dapamahčy?
Kali vy zaŭvažyli ŭ dziciaci schilnaść da samahubstva, pasprabujcie pahavaryć ź im pa dušach. Tolki nie zadavajcie pytańni pra suicyd raptam, kali čałaviek sam nie zakranaje hetuju temu. Pasprabujcie vyśvietlić, što jaho chvaluje, ci nie adčuvaje jon siabie adzinokim, niaščasnym, zahnanym u pastku, nikomu nie patrebnym abo abaviazanym, chto jaho siabry i čym jon zachopleny. Možna pasprabavać znajści vychad ź situacyi, jakaja skłałasia, ale čaściej za ŭsio dziciaci dastatkova prosta vyhavarycca, źniać nazapašanaje napružańnie, i jaho hatoŭnaść da suicydu źnižajecca. Zaŭsiody varta ŭśviadomić «jakaja pryčyna» i «jakaja meta» ŭčynkaŭ dziciaci. Nie bojciesia źviartacca da śpiecyjalistaŭ-psichołahaŭ.
Zvarot da psichołaha nie aznačaje pastanoŭki na ŭlik i nie stavić klajma psichičnaj niepaŭnavartaści.
Bolšaść ludziej, jakija robiać zamach na svajo žyćcio, — psichična zdarovyja ludzi, asoby, tvorča adoranyja, jany prosta apynulisia ŭ składanaj situacyi. Vyratavać dzicia ad adzinoty možna tolki luboŭju!
| Kali vy čujecie | Abaviazkova skažycie | Nielha kazać |
| «Nienavidžu ŭsich» | Adčuvaju, niešta adbyvajecca, davaj pahavorym pra heta | Kali ja byŭ u tvaim uzroście… Dy ty prosta niasieš łuchtu |
| «Usio bieznadziejna i biessensoŭna» | Adčuvaju, što ty čymści pryhniečany. Časam my ŭsie adčuvajem tak siabie. Davaj abmiarkujem, jakija ŭ nas prablemy, jak ich možna vyrašyć | Padumaj pra tych, kamu horš, čym tabie |
| «Usim było b lepiej bieź mianie» | Ty šmat značyš dla mianie, dla nas. Mianie turbuje tvoj nastroj. Pahavorym pra heta | Nie kažy hłupstvaŭ. Pahavorym pra inšaje… |
| «Vy nie razumiejecie mianie» | Raskažy mnie, što ty adčuvaješ. Ja sapraŭdy chaču ciabie zrazumieć. | Dy dzie ž mnie ciabie zrazumieć?! |
| «Ja zrabiŭ žachlivuju reč» | Ja baču, što ty adčuvaješ vinu. Davaj pahavorym pra heta | I što ty zaraz chočaš? Vykładvaj prosta zaraz! |
| «U mianie nikoli ničoha nie atrymlivajecca» | Ty zaraz adčuvaješ niedachop sił. Davaj abmiarkujem, jak heta pamianiać | Nie vychodzić — značyć, nie staraŭsia! |
Važna vykonvać nastupnyja praviły:
- budźcie ŭpeŭnienyja, što vy ŭ stanie dapamahčy;
- budźcie ciarplivyja;
- nie imkniciesia šakavać abo pahražać čałavieku, kažučy «idzi i zrabi heta»;
- nie analizujcie jaho pavodnickija matyvy, kažučy: «Ty tak adčuvaješ siabie, tamu što…»;
- nie spračajciesia i nie imkniciesia abrazumić padletka, kažučy: «Ty nie možaš zabić siabie, tamu što…»;
- rabicie usio, što ad vas zaležyć.
I, viadoma ž, źviartajciesia da śpiecyjalistaŭ pa dapamohu!
Haradski kliničny dziciačy psichijatryčny dyspansier
Minsk, vulica Janki Łučyny, 6
+375 17 320-88-71 +375 17 315-06-79
