Radyjoviadučy Kanstancin Kavieryn vyklikaŭ haračuju dyskusiju ŭ sacyjalnych sietkach svaim dopisam pra biełaruskuju movu.
Svajo staŭleńnie da jaje jon paraŭnaŭ z ahidaj, a pryčynaj nazvaŭ školnuju traŭmu.
Pra svaju traŭmu, staŭleńnie da biełarusizacyi i idealny šlach da biełaruskaj movy radyjoviadučy raspavioŭ u interviju Dźmitryju Hurnieviču.
Kanstancin, u vas ciapier niama ahidy, kali vy čujecie maju biełaruskuju movu?
Kavieryn: Prabačcie, a što takoje ahida?
Ahida — heta otvraŝienije.
Kavieryn: Nie, viadoma ž, nie. Kali ja kažu, što mnie ahidnaja biełaruskaja mova, to havorka nie pra samu movu. Mnie ahidna dakranacca da jaje, i toje adčuvańnie, kali ja da jaje dakranajusia. Pavuk sam sabie nie ahidny. Heta cudoŭnaja istota, vielmi karysnaja, jak skazaŭ by spadar Šarykaŭ. Ale niešta-niekali adbyłosia ŭ hałavie, i ja ciapier nie mahu da jaho dakranucca. Z movaj usio dobra, heta sa mnoju nia ŭsio ŭ paradku. Ja kažu pra heta. Čamuści šmat chto heta interpretavaŭ pa-svojmu i adrazu pačaŭ kidać kamiani, nibyta ja kažu, što mova kiepskaja. Ja nie rabiŭ takoj vysnovy. I było b dobra, kab niekatoryja navučylisia čytać.
Kanstancin, a kali b u vas i nastaŭnica rasiejskaj movy pakinuła traŭmu, to na jakoj movie vy b siońnia razmaŭlali?
Kavieryn: U mianie ŭsio žyćcio było rasiejskamoŭnaje asiarodździe. Maje baćki i babuli ź dziadulami havaryli pa-rasiejsku. U mianie prosta nie było vybaru. Abstaviny skłalisia tak, što biełaruskaja mova — hetaja taja mova, jakoj mianie treba było navučyć. Kali b mianie tak vučyli anhielskaj movie, to chutčej za ŭsio ŭ mianie było b takoje samaje staŭleńnie da anhielskaj movy. Nu, nia skłałasia ŭ mianie. Heta prosta abstaviny, ničoha bolš.
A ŭ vas u samoha nie było žadańnia prosta sieści i vyvučyć movu, kab dakazać nastaŭnicy i sabie, što vy zdolny. Kab pieramahčy hetuju traŭmu, jak vy kažacie?
Kavieryn: Ja, darečy, mahu razmaŭlać pa-biełarusku. Heta cudoŭnaja mova. Kali ja adkryvaju Karatkieviča, Bahdanoviča, heta cud. Ale ŭ mianie było bolšaje žadańnie vyvučyć italjanskuju movu. A kali ja padychodžu da biełaruskaj, to niešta adbyvajecca sa mnoj… Niekatoryja pišuć: «biedny chłopčyk, traŭma dziacinstva». Tak, heta traŭma, jak by śmiešna ni hučała. Žadańnie vyvučyć jość, ale jość mnostva abstavinaŭ. Ja žyvu ŭ rasiejskamoŭnym asiarodździ. Ja pracuju na rasiejskaj movie, pišu pa-rasiejsku, čytaju pa-rasiejsku. Ale moc traŭmy była vielmi vialikaja, kab zaraz atrymlivać asałodu. Mienavita tamu ja kažu pra Horvata, jaki svaim ułasnym prykładam pakazvaje, što heta cudoŭna. Takim ludziam treba stavić pomniki, bo jany — aryjentyry ŭ hetym pytańni.
Moj kaleha Vital Cyhankoŭ napisaŭ, što vaš arhument pra nastaŭnika sumnieŭny. Bo tak možna dajści da absurdu, kažučy, što nastaŭnik pracy davioŭ vas da traŭmy, i vy ciapier nia možacie pracavać.
Kavieryn: Heta spraščeńnie. Jak u škole nas vučyli: «Majstar i Marharyta» — raman pra dobraje i złoje. «Vajna i mir» — raman pra vajnu i mir. Heta dzikaje spraščeńnie. A kali mianie hvałcili ŭ dziacinstvie, i mnie ciapier kiepska žyviecca, to što, ja taksama nia maju racyi? Dyjapazon dziciačych padziejaŭ vielmi šyroki. Tak, kali ŭ niekaha byŭ kiepski nastaŭnik fizkultury i jon ciapier nie zajmajecca sportam, to tak. U kahości tak i jość, a ŭ kahości i nie. Adnym śmiešna, a druhim — nie. Jość dzieci, jakija ad 5 hadoŭ zajmajucca tenisam i ŭ darosłym žyćci majuć niakiepskija pośpiechi. Ale nia fakt, što jany heta lubiać. Mahčyma, nadydzie toj momant, kali jon hetaj rakietkaj niekaha prybje.
Kanstancin Kavieryn ź siamjoju
Kanstancin, vy kažacie pra traŭmu, bol, pra narmalnaść. A sytuacyja, kali narod u krainie z ułasnaj movaj joj nie karystajecca, heta narmalna?
Kavieryn: Ja kažu vyklučna za siabie. Ja čuŭ, što ŭ Katalonii ŭ svoj čas uźnikła ideja viarnuć svaju movu. Jany tady zrabili vielmi važny krok — pačali tranślavać futboł z kamentarami pa-katalonsku. I praz paru hadoŭ Katalonija havaryła na svajoj movie. A što rabić nam — ja nia viedaju. Mahčyma, heta kiepska, što my nie razmaŭlajem na svajoj movie. Ź inšaha boku, jak kaža adzin moj siabar, jość poŭna prykładaŭ, kali nacyjanalnaja śviadomaść nie zaležyć ad movy. Jość ža švajcarcy, irlandcy. Adnyja havorać pa-anhielsku, u druhich čatyry movy, i ničoha strašnaha.
Ujavicie, što zaŭtra Biełaruś pieraklučycca na biełaruskuju movu. Dla vas heta znoŭ budzie traŭmaj, ci vy spakojna heta prymiecie?
Kavieryn: Traŭmy dla mianie nie było b. Viedajecie, u mianie nichto nie adbiare moj tomik Brodzkaha.
U mianie jość taksama tomik Brodzkaha, ale ja ŭsio žyćcio havaru pa-biełarusku. Adno druhomu nie piarečyć.
Kavieryn: Mienavita. Kali b ja pajechaŭ u Italiju, to ŭ mianie nichto b nie adabraŭ maju rasiejskuju movu. Darečy, i ŭ Brodzkaha nichto nie zabraŭ movu, kali jon pajechaŭ u Ameryku. Mova — heta takaja štuka, jakaja zaŭsiody z taboju. Kali zaŭtra Biełaruś prymie rašeńnie i całkam piarojdzie na biełaruskuju movu, paŭsiul — ja heta prymu. Mahčyma, mnie budzie niekamfortna, ale heta jak doždž.
I nia budziecie pikietavać Ministerstva adukacyi?
Kavieryn: Nie, ja nia budu ničoha pikietavać, i kryčać, što ŭ nas zabirajuć movu. Jość niezaležnaja kraina Biełaruś, i kali, naprykład, na referendumie 65% biełarusaŭ buduć za biełaruskuju movu, to niama pytańnia. Ja słuchajusia i padparadkoŭvajusia. Ja budu vučyć hetuju movu i ŭdaskanalvać.
Ale my viedajem, što ŭ adnabakovym paradku takoje rašeńnie nia prymiecca. Što pavinna adbycca, na vašuju dumku, kab hety pierachod da biełaruskaj movy byŭ nietraŭmatyčny dla rasiejskamoŭnaj bolšaści?
Kavieryn: Nia viedaju. Viartajemsia da Katalonii ź jaje futbołam. Moža, tak. A, moža, inakš. Nia viedaju. Heta pavinna pačynacca sa škoły, ź dziacinstva.
A svaju dačku vy addali b u biełaruskuju škołu?
Kavieryn: Kali b ja vybiraŭ pamiž rasiejskamoŭnaj i biełaruskamoŭnaj, to ja addam jaje ŭ pieršuju. Mnie tak praściej i kamfortniej. Kali ž varyjantaŭ nia budzie, to ja addam jaje ŭ biełaruskamoŭnuju škołu i budu namahacca razmaŭlać, vučyć siabie i jaje.
Heta budzie nialohkaja vučoba, uličvajučy, što vy nazyvali biełaruskuju litaraturu «dieŕmom» u svaim dopisie.
Kavieryn: Nie, nie biełaruskuju litaraturu. Ja vykazvaŭ svajo staŭleńnie da śpisu litaratury dla čytańnia. Da taho pracesu, ź jakim ja mieŭ dačynieńnie.
Vy pišacie, što chacieli b volna havaryć pa-biełarusku, padtrymlivać razmovu na joj. A što vam zaminaje? Jość proćma kursaŭ, možna zapłacić repetytaru, jość knižki, internet.
Kavieryn: 32 hady ja razmaŭlaju pa-rasiejsku. Kali ja pierachodžu na biełaruskuju, mnie robicca niajomka. Prosta tamu, što ŭ dziacinstvie ŭ mianie było voś tak. Heta taksama, jak by mianie pakusaŭ niekali sabaka. Pryhožy i cudoŭny sabaka. I ŭ 40 hadoŭ možna chacieć palubić sabaku, navat stać kinolaham, ale nia kožny tak moža. Ja b taksama chacieŭ adbymać hetaha sabaku, ale troški bajusia.
Ja nia raz sustrakaŭ biełarusaŭ, jakija viedajuć paŭtuzina movaŭ, ale biełaruskuju vyvučyć nia ŭ stanie. Usie znachodziać tysiaču apraŭdańniaŭ. Ale vyhladaje heta słabavata.
Kavieryn: Ja nie apraŭdvajusia ni pierad kim. Ja kažu pra fakt sa svajho žyćcia, a vy rabicie z hetym što zachočacie.
Vy zhadvali pra Horvata ŭ svaim dopisie. Maŭlaŭ, dla movy jon zrabiŭ bolš, čym biełaruskaja prafesura. Što vas tak u im začapiła?
Kavieryn: Ja znajšoŭ jaho na Fejsbuku, i mnie vielmi spadabałasia. Da jaho byŭ Karatkievič, ad jakoha ja mieŭ vialikaje zadavalnieńnie. Horvat — intelihient, jaki trapiŭ u asiarodździe, ź jakoha my ŭsie biełarusy pachodzim. Jaho pieradača hetaj metafizyki praz movu — fantastyka i mahija. Hetaha nie pieradasi pa-rasiejsku. Na inšaj movie hetaja metafizyka stracicca. A na biełaruskaj movie ja jaje adčuŭ. Čym bolš budzie takich horvataŭ, tym z bolšym zadavalnieńniem ja budu iści da biełaruskaj movy. Jon budzie jak psycholah, jaki dapamoža mnie pieraadoleć hetuju traŭmu. I, mahčyma, u vyniku heta da niečaha pryviadzie.
