Skulptar Henik Łojka ŭžo vośmy hod vajuje z himnazijaj №4, dzie vučycca jaho syn Lubart. Usio praź niedastatkovuju, na dumku spadara Łojki, biełaruskamoŭnaść u škole. Dla jaho pryncypova, kab u himnazii ź biełaruskaj movaj navučańnia ŭsie nastaŭniki viali zaniatki i razmaŭlali pamiž saboj pa-biełarusku.
Dniami spadar Łojka napisaŭ skarhu ŭ sud Frunzienskaha rajonu na dyrektara himnazii №4 Andreja Hocmana i načalnika Upraŭleńnia adukacyi, sportu i turyzmu administracyi Frunzienskaha rajona Irynu Čarniaŭskuju. Raniej baćka himnazista źviartaŭsia da ich z prośbaj vyrašyć moŭnaje pytańnie, adnak, jak jon śćviardžaje, u adkaz atrymlivaŭ banalnyja adpiski. Źviartaŭsia jon i da kiraŭnika administracyi Frunzienskaha rajona, i ŭ Minharvykankam — biezvynikova.
«Znoŭ čynoŭniki sistemy adukacyi adkazvajuć mnie nie na majo pytańnie. Znoŭ chavajuć prablemu za vielahurystymi frazami kštałtu «jakaść farmiravańnia maŭlenčaj kampietencyi». Mianie nie cikavić taja «kampietencyja». Mianie cikavić mova. Ci moviać u biełaruskamoŭnaj škole na biełaruskaj movie?
Znoŭ «…adbylisia hutarki z dyrektaram… himnazii Hocmanam A.M., namieśnikami dyrektara Safronavaj Ł.A., Mikałajčyk H.Ł., uziatyja słužbovyja zapiski, pravierana himnazičnaja dakumientacyja». A ja liču, što škoła isnuje nie dziela pravierki načalstvam dakumientacyi, a kab dziaciej našych navučać», — piša ŭ skarzie Henik Łojka.
«Liču dziejańni (biaździejańnie) A.M. Hocmana i I.A. Čarniaŭskaj parušeńniem Zakonu «Ab movach u Respublicy Biełaruś» (artykuły 4 i 21), pazbaŭleńniem mianie prava vybaru movy navučańnia (artykuł 50 Kanstytucyi Biełarusi) i abrazaj majho nacyjanalnaha honaru», — padsumoŭvaje spadar Łojka.
Henik Łojka ŭziaŭsia za vyrašeńnie moŭnaha pytańnia šmat hadoŭ tamu, jašče ŭ himnazii №14, dzie vučyŭsia jaho starejšy syn Jaraš. Spadar Łojka raspaviadaje, što kali ŭ škole adkryli ruskamoŭny kłas, jon napisaŭ «klaŭzu», i miakkuju rusifikacyju źviarnuli. Heta nadało jamu impetu zmahacca za movu i nadalej. I kali ŭ 2009 hodzie jaho syn Lubart pryjšoŭ u čaćviorty kłas himnazii №4, spadar Łojka ad pieršaha dnia staŭ pilna sačyć za navučalnym pracesam.
«Ja razmaŭlaŭ z nastaŭnikami i ŭvieś čas im kazaŭ: «Razmaŭlajcie na biełaruskaj movie pamiž saboj. Vučniaŭ nie čapajcie, jany sami dojduć da hetaha». I voś moj syn užo ŭ dziasiatym kłasie. Dziaciej biełaruskaj movie nie navučyli. Dyk dla čaho tady škoła? — zadajecca pytańniem spadar Łojka. —
I voś budzie sud. Dla mianie hałoŭnaje — damahčysia, kab jon byŭ na biełaruskaj movie. Astatniaje chaj budzie na ichnim sumleńni. Ja prosta chaču takim sudom adznačyć u historyi biełaruskaha naroda, jak dziaržava ŭ 2017 hodzie stavicca da biełaruskaj movy. My pavinny fiksavać heta na papiery dla naščadkaŭ. Studenty potym buduć refieraty pisać pra toje, jakaja była situacyja ź biełaruskaj movaj u 2017 hodzie».
U himnazii pryncypovaha baćku viedajuć dobra. Dyrektar Andrej Hocman nie ździŭlajecca, kali my paviedamlajem jamu pra skarhu ŭ sud.
«U spadara Łojki zaŭsiody byli niejkija pytańni. U nas usio narmalna, usio ŭ ramkach zakanadaŭstva. Nastaŭniki pa fizkultury taksama pravodziać uroki na biełaruskaj movie», — kamientuje kiraŭnik himnazii. — Spadaru Łojku nie padabajecca, što nastaŭnik ruskaj movy razmaŭlaje na ruskaj movie. Jon patrabuje, kab nastaŭniki navat pad koŭdraj razmaŭlali pa-biełarusku».
Andrej Hocman tłumačyć, što siońnia ŭ krainie, pavodle Kanstytucyi, dvuchmoŭje. Adpaviedna, jak možna, naprykład, zabaranić nastaŭniku ŭ pierapynku adkazać na telefonny zvanok pa-rusku?
«Tamu liču ŭsie jaho zaŭvahi praduziatymi, — kaža dyrektar himnazii i dadaje, što Henik Łojka nie raz prychodziŭ u himnaziju i navat sustrakaŭsia z nastaŭnikami na pasiadžeńni piedahahičnaj rady. — U nas siońnia nastaŭniki dzielacca na ruskamoŭnych i biełaruskamoŭnych? U nas siońnia vydajecca dypłom vyznačanaha ŭzoru ŭsim nastaŭnikam, i tam takoha padziełu niama.
Sapraŭdy, letaś šeść nastaŭnikaŭ pryjšli, ich prymaŭ nie ja, ale toje, što patrebna, u ich spytali. Jany mohuć vykonvać svaje abaviazki zhodna patrabavańniam, jakija siońnia isnujuć. Akramia taho, usie nastaŭniki ŭvieś čas padvyšajuć kvalifikacyju. Kali jany nie buduć hetaha rabić, nie tolki pa biełaruskaj movie, heta buduć niesapraŭdnyja nastaŭniki».
