1 krasavika startuje čarhovy čempijanat Biełarusi pa futbole ŭ vyšejšaj lizie. Kamandy zaviaršajuć pieradsezonnyja zbory, vyznačajucca sa składami i hulniavoj stratehijaj, ładziać sustrečy z zaŭziatarami.
Što za siurpryzy rychtuje elitny dyvizijon amataram futbołu? Jakija kalektyvy składuć realnuju kankurencyju barysaŭskamu BATE? Chto trapić u centar uvahi žurnalistaŭ i hramadzkaści? Ci praciahniecca praces biełarusizacyi futbolnaj haspadarki?
Pierad pačatkam pieršynstva Radyjo Svaboda pahutaryła z forvardam mienskich «Krumkačoŭ» Viačasłavam Hlebam. Na pačatku sakavika jon praciahnuŭ kantrakt ź mienskaj kamandaj, jakaja na adnym dychańni prajšła šlach ad amataraŭ da prafesijanałaŭ, staŭšy najvialikšym adkryćciom za ŭsiu historyju suverennaha futbołu ŭ Biełarusi.
«Krumkačy» jak novy brend futbolnaj Biełarusi
34-hadovy Viačasłaŭ Hleb — adzin z samych vopytnych dziejnych hulcoŭ. Vystupaŭ za kluby Niamieččyny, Švajcaryi, Hrecyi, Kitaja, u chatnim bahažy — MTZ-RIPO, mienskaje «Dynama», «Homiel», «Tarpeda-BiełAZ», «Krumkačy». Małodšy brat Alaksandra Hleba, adzinaha biełaruskaha futbalista, jaki staŭ uładalnikam hałoŭnaha trafeju Lihi čempijonaŭ u składzie hišpanskaj «Barselony».
— Viačasłaŭ, vy siarod apošnich padpisali kantrakt z «Krumkačami»: uzvažvali prapanovy, ad jakich ciažka było admovicca?
— Biezumoŭna, prapanovy byli — i tut, i z-za miažy. Ale kab niešta prymusiła mianie pakinuć krainu, patrebnyja byli adpaviednyja ŭmovy. Julić nia budu, pieradusim finansavyja. Toje, što prapanoŭvali zamiežnyja kluby, — pa sumach, naturalna, bolš, čym u Biełarusi. Adnak heta ŭsio adno nia varta taho, kab nadoŭha adryvacca ad siamji, ad siabroŭ, ad Radzimy. Na ščaście, ciapier takaja sytuacyja, što ja mahu vybirać.
— To bok umovy ad «Krumkačoŭ» na hety momant całkam prymalnyja?
— Umovy, pa vialikim rachunku, adnolkavyja što ŭ tym hodzie, što ŭ hetym. Dzianis Piatrovič (Šunto, staršynia praŭleńnia klubu. — RS) kazaŭ, što heta, mabyć, samyja małyja zapatrabavańni ŭ vyšejšaj lizie, ale persanalna dla mianie asablivaj roźnicy niama — plus-minus 500 ci navat 1000 dalaraŭ. Prynamsi, pryncypovaha značeńnia nia maje. Hałoŭnaje, mnie padabajucca «Krumkačy», padabajecca atmasfera ŭ kalektyvie, vakoł jaho. Znoŭ ža, fanaty prosta cudoŭnyja. Dumaju, takoha prajektu ŭ Biełarusi jašče nie było. Chočacca być pačatkam čahości novaha, a «Krumkačy» — heta i jość novy brend Biełarusi. Jaki, spadziajusia, budzie paśpiachova raźvivacca i dalej.
— Jašče hod tamu i admysłoŭcy, i zaŭziatary stavilisia da debiutanta dosyć skieptyčna, choć pieršy kruh i prymusiŭ pahladzieć na kamandu ŭžo pad inšym vuhłom. Čaho nie chapiła na druhuju častku dystancyi — siłaŭ, samaaddačy?
— Jašče pierad pačatkam minułaha sezonu ja kazaŭ: BATE adnaznačna budzie pieršym, a z 2-ha pa 16-je miescy budzie prykładna roŭnaja baraćba. Chto ŭ vyniku apyniecca ŭviersie, a chto ŭnizie — jašče pytańnie. Ja absalutna byŭ upeŭnieny ŭ sabie, u kamandzie — tym bolš. Pieršuju pałovu prajšli całkam hodna, paśla ŭźnikli prablemy. Mabyć, u kahości ŭskružyłasia hałava — sami bačyli, što adbyłosia na finišy. Ale ničoha: kamanda maładaja, bieź vialikaha dośviedu, daravalna.
— Vopytny brat nie adhavorvaŭ ad ryzykoŭnaha pierachodu? Usio ž ambicyi ambicyjami, ale paśla tranzytu praź nižejšyja lihi treba było dakazvać prava na žyćcio ŭ kampanii našmat macniejšych supiernikaŭ.
— Nie, ni ŭ jakim razie, jon pastaviŭsia całkam stanoŭča. Jašče raz paŭtaru: «Krumkačy» prymusili pra siabie havaryć, hetaja źjava stała cikavaja ŭsim, navat ludziam, dalokim ad futbołu. Tamu Saša nie adhavorvaŭ. Tym bolš na toj momant jašče pracavaŭ Aleh Dułub, trener, jakoha ja vielmi pavažaju. Dla mianie heta naahuł adzin z samych mocnych futbolnych specyjalistaŭ u Biełarusi.
— «Krumkačy» trapili na zamietku da žurnalistaŭ spačatku ŭ druhoj, a potym u pieršaj lizie — biełaruskamoŭnaje pazycyjanavańnie, niestandartnaje markietynhavaje prasoŭvańnie. Prynamsi choć štości novaje ŭ kanservatyŭnych ramkach.
— Sapraŭdy, i letaś było cikava, i sioleta šmat aryhinalnych zadumak. I našy zaŭziatary, fanaty zdolejuć usio heta niepasredna adčuć na sabie. Klubny menedžment u hetym kirunku pracuje vielmi surjozna. Nia fakt, što navat u BATE jość takija specyjalisty, jak u «Krumkačach».
Rodnaja mova jak pakaźnik cyvilizavanaści
— Futbolny čempijanat pastupova biełarusizujecca — choć by na ŭzroŭni taho, jak pišucca proźviščy na majkach. Tendencyi ŭ pravilnym kirunku?
— Absalutna pazytyŭnyja tendencyi. My ŭsie biełarusy, pavinny hetym hanarycca i heta padkreślivać. Musim viedać svaju movu, historyju. Tamu ja za biełarusizacyju — abiedźviuma rukami.
— Pakul u biełaruskim futbole tolki adzin čałaviek advažvajecca publična demanstravać moŭnyja zdolnaści — forvard salihorskaha «Šachciora» Mikałaj Januš. Uchvalajecie taki impet?
— Viadoma, pachvalna, tolki za. Ja taksama mahu razmaŭlać, ale heta budzie, skažam tak, biełaruska-rasiejskaja mova. Što z ulikam siońniašnich realij narmalna. Hałoŭnaje, nia treba saromiecca, kampleksavać. Ja liču, što biełaruskaja mova — adna z najpryhažejšych uvohule. Na hetuju temu zaŭsiody napaŭžartaŭliva spračajusia sa svaimi ŭkrainskimi siabrami. Jany kažuć, što samaja pryhožaja — ukrainskaja, ja adstojvaju biełaruskuju, bo pryhažejšaj nie isnuje. Heta takaja adviečnaja sprečka. Kali ŭziać lubych našych susiedziaŭ, praktyčna kožny hramadzianin vałodaje rodnaj movaj. My, na žal, u hetym planie niedazvolna šmat stracili…
— Jak dumajecie, na jakim etapie heta zdaryłasia? Biełaruś nasamreč adna z redkich krain, dzie rodnaj movie pakinuty status druhasnaj.
— Nia budu zahłyblacca ŭ pryčyny, ale my pačali stračvać movu ŭ siaredzinie 1990-ch. Na niejki čas paśla razvału SSSR adčuli, chto my nasamreč, ale nieŭzabavie ŭsio skončyłasia. U siłu roznych faktaraŭ ad jaje admovilisia. U tym liku heta rašeńnie kiraŭnictva krainy. Nia toje što jano było suprać, prosta ničoha nie zrabili, kab skiravać sytuacyju ŭ patrebnaje rečyšča. A jakraz treba było pačynać sa škoły, kab nia tolki «Historyja Biełarusi» pa-biełarusku, a ŭsie pradmiety vykładalisia na rodnaj movie. A rasiejskaja, kali ŭžo tak chacieli, chaj by była druhoj aficyjnaj. Atrymałasia ž naadvarot: usio pieraviali na rasiejskuju, biełaruskuju amal źviali. Ja sam jašče zaśpieŭ chvalu biełarusizacyi i pierakanany: biełaruskaj movy ŭ škołach, u VNU pavinna być našmat bolš, našmat…
— Čaho daloka chadzić, kali vaš z Alaksandram tata — jakraz prykład sapraŭdnaha patryjota. Ci zdoleŭ Pavał Ryhoravič pieradać hetyja rysy synam?
— Tak, naš baćka — ščyry patryjot svajoj Radzimy, vielmi lubić Biełaruś, biełaruskuju movu. Mahu tolki kanstatavać jak fakt. Zrešty, kožny biełarus pavinien viedać svaju historyju. Dla mianie heta jak aksijoma. Toj, chto nia viedaje svaich karanioŭ, naŭrad ci moža siabie ličyć paŭnavartasnym hramadzianinam Biełarusi. Naša historyja — jana naša, ad jaje nikudy nie padziecca. Chočacie majo mierkavańnie? Ja taksama liču: «Pahonia» i bieł-čyrvona-bieły ściah — heta našy adviečnyja symbali. Abviaścili referendum, znoŭ viarnuli čyrvona-zialony ściah i hierb. Nia viedaju, jak toj plebiscyt prachodziŭ, ale my, vidać, adzinaja kraina, jakaja zachavała savieckija atrybuty. Čamu tak zdaryłasia? Chto jaho viedaje. Mahčyma, nam ich prosta naviazali. Było b navat cikava pahladzieć na vynik, kab taki referendum praviali zaraz.
— Siońnia ŭ Biełarusi adbyvajucca pracesy, jakija staviać u tupik usiu mižnarodnuju supolnaść. Naprykład, «darmajedzki dekret». Amal paŭmiljona «ŭtrymancaŭ» na šyi dziaržavy — jaŭny pierabor dla nievialikaj krainy. Darečy, «Krumkačy» navat zapuścili akcyju: pakažy kvitancyju na spłatu padatku — atrymaj 10-pracentnuju źnižku. U pikantnaje stanovišča trapili i siemji niekatorych futbalistaŭ, bo prybytki muža dazvalali žančynie skancentravacca na chatnich kłopatach.
— Dla mianie heta absalutna nieprymalna. Z dekretam adnaznačna paśpiašalisia, jon syry, niedapracavany. Čamu jaho pryniali, nie acaniŭšy nastupstvy, — nia viedaju, chaj vyrašaje kiraŭnictva, čynoŭniki, deputaty. Adnak toje, što ŭ ciapierašnim vyhladzie jon nie pavinien isnavać, fakt. Jość niuansy, jakija nie prapisanyja. Dapuścim, čałaviek doŭha pracavaŭ, zarabiŭ na žyćcio česnaj pracaj — havaru ŭ tym liku pra siabie i svaich kalehaŭ-spartoŭcaŭ. Jość hrošy, jość za što žyć. Ja što, nie mahu zabiaśpiečyć siamju, nie mahu dazvolić žoncy nie pracavać? Kali ŭtrymlivaju, čamu niechta jašče pavinien płacić? Ja płaču padatki — darečy, vialikija — za siabie i siamju, jaki jašče «darmajedzki» padatak? Navat nie ŭ hrašach sprava, a ŭ staŭleńni da ludziej. Mnie samo słova hetaje nie padabajecca. Jaki darmajed, što za archaizm? Tak, biezumoŭna, čałaviek pavinien pracavać. Ale dziaržava pavinna stvaryć umovy, kab hramadzianie pracavali i zarablali. A nia tak, što z-pad pałki. U takim vypadku ničoha dobraha nie atrymajecca.
Rasieja jak raj dla lanivych biełaruskich futbalistaŭ
— Viačasłaŭ, hieahrafija vašych vystupaŭ achapiła niemałuju kolkaść krainaŭ — sychody i viartańni ŭ niamieckuju Bundeślihu, dalej Švajcaryja, Kitaj, Hrecyja. A ŭ jakich pieršynstvach pahulać nie atrymałasia, a chaciełasia b? Dumaju, redki futbalist, asabliva małady, nia maryć pra Anhliju, Hišpaniju ci Italiju.
— Raskažu takuju historyju. Niejak ź siabrami pryjechali ŭ hości da majho brata, kali toj hulaŭ u «Birminhiemie». Saša ŭ hety čas treniravaŭsia. Nu, i ja naprasiŭsia — ci možna choć razok pasprabavać? Jon damoviŭsia, ja pieraapranuŭsia. Skažu biaź lišniaj ścipłaści, vyhladaŭ na ahulnym fonie zusim niadrenna. Trener navat pačaŭ cikavicca, u jakoj kamandzie ja hulaju. Ale brat dalejšyja razmovy spyniŭ: maŭlaŭ, u takuju biestałkovuju kamandu adnaznačna nia pojdzieš. Praŭda, ciapier i jany ŭžo adychodziać ad kandova-draŭlanaha brytanskaha stylu, ale na toj momant kamanda «Birminhiemu» była bližej da rehbi, čym da futbołu. A dzie chaciełasia b pahulać i nie atrymałasia? U ideale varta było čaplacca za Bundeślihu, heta sapraŭdny dośvied. Na žal, atrymałasia nia tak doŭha, i heta hryzie.
— Sytuacyju, kali ŭdajecca trapić u rasiejski čempijanat, šmat chto z hulcoŭ ličyć viancom karjery. U čym pryčyna? Najpierš u finansavym składniku?
— Tolki finansy. Choć ciapier i tam pazrazali. Ale ŭsio roŭna hrošy šalonyja. Nu ŭjavicie — usio biez padatkaŭ! Za miažoj kali atrymlivaješ, umoŭna kažučy, 1 miljon dalaraŭ, to 500 tysiač płaciš padatku. A ŭ Rasiei na ruki dajuć usiu sumu. Na paradak pierapłočvali za futbalista, jaki choć niečaha varty. Kab było zrazumieła, u praporcyi: kali ŭ Eŭropie hulec takoha ŭzroŭniu zarablaje 100 rubloŭ, to rasiejski klub płaciŭ jamu 5 tysiač. Takaja voś hihanckaja roźnica. Plus u nas taki mentalitet — kab biez asablivaj napruhi. Znoŭ ža, z zamiežnymi movami prablemy: nichto nia choča vučyć, a dla hulni ŭ elitnych lihach heta nadta važna. Viadoma, dla biełarusa lepiej asabliva nia parycca, a pajechać u Rasieju, pasiadzieć na łaŭcy zapasnych i mieć durnyja hrošy. Baču ŭ hetym asnoŭnuju pryčynu.
— Narešcie ŭ nacyjanalnuju zbornuju Biełarusi pryznačyli hałoŭnaha trenera. Pad načałam Ihara Kryŭšenki vy vystupali ŭ žodzinskim «Tarpeda-BiełAZ». Jak ličycie, paspryjaje hety fakt viartańniu ŭ asnoŭnuju kamandu krainy?
— Ja ź Iharam Mikałajevičam užo razmaŭlaŭ, kaniečnie, pavinšavaŭ jaho, parazmaŭlali. Dźviery dla ŭsich adčynienyja, tut nijakaha błatu niama. Jon paćvierdziŭ vidavočnaje: Słava, budzieš dobra vystupać — budziem rady bačyć u kamandzie. Tamu ŭsio zaležyć ad mianie samoha, ad majoj hulni. Ja zaŭsiody kazaŭ: u zbornaj pavinny być lepšyja. A trymać na perspektyvu, navyrost — dyk chaj u maładziožcy abkatvajucca. U nacyjanalnaj kamandzie pavinny hulać samyja mocnyja na dadzieny momant. I toj, chto dumaje ci razvažaje nia tak, toj amatar. Ihar Mikałajevič i sam cudoŭna razumieje, čaho ad jaho čakajuć — najpierš vyniku.
— Na vaš pohlad, ci padahreła intares da zbornaj sproba rebrendynhu ŭ styli «Biełych kryłaŭ»? Ci pierakryŭ anturaž doŭhuju pałasu niaŭciamnych vystupaŭ? Narodnaja padtrymka nibyta jość, a vyniku pa-raniejšamu niama.
— Uspomnicie: kali zbornaj kiravaŭ Bernd Štanhie, byŭ abjektyŭny padjom. Usie — darosłyja, dzieci — biez anijakich rebrendynhaŭ išli na stadyjon, zaŭzieli, pieražyvali. I raptam — biezdań. My ŭpali ŭ takuju jaminu, što dahetul ź jaje nia možam vyleźci. Zbornaja stała nastolki niecikavaj, što treba było prydumlać niejki anturaž, kab adciahnuć uvahu ad nikčemnaj hulni. Stvaryli «Biełyja kryły», ale vyniku ŭsio roŭna niama. Kab nie akazałasia, što znoŭ usio sydzie na ništo. Viadoma, treba imknucca da vyšyniaŭ, ale papiarednie stvarać umovy ŭ škołach, u dziciačych kamandach. Heta pytańnie nie adnaho hodu — pry ŭmovie, što niešta rabić. A jak nie rabić ničoha, to nie ŭratujuć i dziesiacihodździ.
— Dyk dzie novyja kadry, dzie toje futbolnaje pakaleńnie next, jakoje pryjdzie na źmienu veteranam — bratam Hlebam u tym liku?
— Niama. Sami pahladzicie, kolki sapraŭdy vartych proźviščaŭ źjaviłasia za apošnija 10 hadoŭ? Zdajecca, na palcach adnoj ruki možna pieraličyć — i to z avansam, što napoŭnicu jašče nie zahulali, ale abaviazkova zahulajuć. Korzun, Savicki, jašče paru čałaviek, u jakich prahladajecca talent. I ŭsio, niama, vypalenaje pole.
Charaktar praŭdaluba jak karjerny razdražnialnik
— Vialikaja sprava — abkatka «maładniaku» ŭ salidnych eŭrapiejskich klubach. Moža, niedapracoŭvajuć futbolnyja ahienty? Niešta nia čuŭ, kab dzie byŭ popyt na biełarusaŭ.
— Nie ŭ ahientach sprava. Dapuścim, kab zaraz trapić ź Biełarusi ŭ Niamieččynu, treba być jak minimum na dźvie hałavy macniejšym za niemca. A viedajecie, jak tam škoły pracujuć? Dumaju, jany lepšyja ŭ śviecie. Ź dziciačaha ŭzrostu nastolki ŭkładvajucca ŭ hulca, što jon paprostu nia moža vyraści biazdarnym. Dzicio moža navat być nietechničnym, nietalenavitym, ale na padśviadomym uzroŭni viedać, kudy biehčy, jak nahu stavić, kamu pas addać. Tam heta davodzicca da aŭtamatyzmu. U nas dziciača-junacki futboł — heta, na žal, poŭnaja katastrofa.
— Kolki ŭžo hadoŭ čujem pra katastrofu, i nijakich zruchaŭ, kab niešta papravić. U takim razie ŭsio lahična: kali nie ŭkładać u rezervy, tolki i zastaniecca narakać, što niama źmieny…
— Pra što kazać, kali mahu prailustravać na prykładzie ŭłasnaha brata. Za roznyja jaho pierachody ad FIFA ŭ Biełaruś pastupiła adnaznačna bolš za miljon eŭra. Kudy jany źnikli — nichto nia viedaje. Hrošy pieraličvalisia, ale na ich što, niešta zbudavali? Naša škoła, dzie my z Sašam vyraśli, kačuje ź miesca na miesca, niama svajho prytułku. Choć za tyja srodki spakojna možna było pabudavać i pole, i školnuju bazu. Srodki biaśśledna źnikli, i nikomu nie cikava, dzie jany, što ź imi.
— Jak i letaś, vam pryjdziecca nieści ciažar lidera kamandy — što nazyvajecca, i status, i ŭzrost abaviazvaje. Adzinaje, što sioleta źjaviŭsia «kankurent» — Arciom Čaladzinski, jaki ŭ svaje 39 pretenduje, kab trapić u raznastajnyja knihi rekordaŭ. Budzie supiernictva z novym kapitanam?
— (śmiajecca) Z Čaladzinskim? Dziakuj Bohu, što chadzić jašče sam moža, biez kijočka. Choča jašče papylić — na zdaroŭje, hałoŭnaje, kab paśla siabie ŭ šuflik piasočak źbiraŭ. Pa-dobramu ź jaho žartujem, bo Čeł — unikalny, kaniečnie: usie starejuć, a jon maładzieje. Možna tolki pažadać nie adzin hod zastavacca ŭ aktyŭnych šerahach. Znoŭ ža, pra što heta śviedčyć? Niama moładzi! Čeł dahetul na svaim vopycie nie słabiejšy, a, moža, macniejšy našmat za jakich maładych hulcoŭ… Što da adkaznaści, to cudoŭna jaje razumieju, prymaju i budu ŭsio rabić dziela taho, kab maja kamanda dobra pačała sezon i zamacavałasia ŭ pieršaj častcy turnirnaj tablicy.
— Davodziłasia čuć, što ŭ Viačasłava Hleba dosyć składany charaktar, i mienavita hetaje abvostranaje pačućcio spraviadlivaści ŭ maładości nie dało zrabić karjeru, kab zaćmić pośpiechi starejšaha brata. Moža, z uzrostam vy stali bolš pamiarkoŭnym?
— Dy nie. U mianie jość takaja rysa, jakaja, mahčyma, nia ŭsim padabajecca — choć maje siabry heta jakraz ceniać. Ja zaŭsiody ŭ tvar kažu toje, što dumaju, za śpinaj nikoli nie šapču. I šmat razoŭ, kali lepiej było pramaŭčać, usio roŭna lez na ražon, vykazvaŭ svaju dumku. A možna zrabić pa-chitramu, jak heta robiać 95% — zatknucca, svajo «ja» zasunuć kudy dalej i padacca zhavorlivym. Usim vyhadna, usim kamfortna. Ale ja taki, mianiacca nie źbirajusia. Hałoŭnaje, tyja, chto mianie viedaje, razumiejuć: ja nikoli nia zdradžu, za siabra budu stajać da kanca. A toje, što jość mierkavańni, što niešta raskazvajuć — dyk mnie ź imi nia žyć. Heta značyć, ja vyklikaju peŭnyja emocyi: u kahości stanoŭčyja, u kahości admoŭnyja. Što taksama dobra. Hałoŭnaje, kab nie było poŭnaj abyjakavaści. Voś tady sapraŭdy budzie drenna, kali ŭsim pofih na takoha čałavieka ci hulca, jak Viačasłaŭ Hleb (śmiajecca).
— Hleb usio ž inšy pa svaim charaktary?
— Tak. Alaksandar pajšoŭ, skažam tak, u biełaruskuju radniu — bolš razvažlivy, spakojny, uraŭnavažany. A ja ŭvabraŭ šmat kryvi rasiejskaj. U nas šmat svajakoŭ u Rasiei, mnohich užo nia stała, jany ŭsie vielmi aktyŭnyja.
— U paśpiachovych krainach spartoviec dasiahaje peŭnaj miažy i volny vybirać: ci zaniacca biznesam, ci pierajści ŭ kamentatary, ci pasprabavać siabie na trenerskaj pasadzie. U jakoj halinie bačycie siabie?
— Z hetym, dumaju, budzie narmalna. Choć pierad mnohimi paśla zakančeńnia karjery sapraŭdy paŭstaje pakutlivy vybar — što rabić dalej? Niekatoryja tak i nia mohuć siabie znajści. Spadziajusia, usio ŭ mianie składziecca dobra. Ci źviažu svajo žyćcio z futbołam? Nia viedaju, nie mahu adkazać. Tak ci inakš, mahčyma, budu dzieści pobač, bo adno druhomu nie pieraškadžaje: možna ž i biznes rabić, i futbołam zajmacca…
Viačasłaŭ Hleb naradziŭsia 12 lutaha 1983 hodu ŭ Miensku. Biełaruski futbalist, hulniavoje amplua — napadnik. Ad siaredziny nulavych — hulec nacyjanalnaj zbornaj. Vystupaŭ u čempijanatach Niamieččyny, Švajcaryi, Hrecyi, Kitaju, Biełarusi. Apošnija dva sezony — u składzie staličnaj kamandy «Krumkačy». Uvachodzić u Klub biełaruskich bambardziraŭ, jakija zabili 100 i bolej hałoŭ na najvyšejšym uzroŭni. Starejšy brat — adzin z samych uhanaravanych biełaruskich futbalistaŭ Alaksandar Hleb.
