Zornaja himnastka, čempijonka Jeŭropy, pryziorka śvietu i Alimpijskich hulniaŭ. Užo čatyry hady jak Luboŭ Čarkašyna nie vystupaje, stała trenierkaj, ale ŭsio adno pryciahvaje da siabie ŭvahu ŚMI.
Zrešty, Čarkašyna siońnia — heta nie tolki trenier, a, jak jana sama siabie apisvaje, — «spartovy palityk». Luboŭ zajmaje pasadu ŭ biełaruskim Alimpijskim kamitecie i letaś navat była davieranaj asobaj Alaksandra Łukašenki na prezidenckich vybarach, ale svaje palityčnyja pohlady apisvaje jak «naležnaść da sistemy Luby Čarkašynaj».
U hetym «Naša Niva» ubačyła nahodu dla hutarki.
Luboŭ Čarkašyna naradziłasia ŭ Breście ŭ 1987. Bronzavaja pryziorka Alimpijskich hulniaŭ 2012, nieadnarazovaja pryziorka čempijanataŭ śvietu ŭ mastackaj himnastycy. Zamužam za futbalistam Viktaram Małaškam. Pracuje trenierkaj.
Pieršyja ž słovy himnastki byli pra toje, što samaj niaŭdziačnaj spravaj jana ličyć razmovy, a razmovy pra palityku — tym bolš, ale ad mikrafonaŭ jana nie chavajecca. Akazałasia, pytańnie pra dziejnaść u inicyjatyŭnaj hrupie joj zadajuć upieršyniu.
«U čas vybarčaj kampanii ja nasiłasia, jak udžalenaja, a ŭsim było plavać, dzie Čarkašyna. Tolki potym adzin partał napisaŭ pra heta, ja chvalavałasia, bo siabry maładyja, chočuć vyvučyć zamiežnuju movu i źjechać adsiul, i mohuć hladzieć kosa, ale ja chaču dumać, što ŭsio rablu pravilna, — padałasia ŭ ščyraść Čarkašyna.
— Čas u inicyjatyŭnaj hrupie Łukašenki ja aceńvaju z karyściu: sustrełasia tam z peŭnymi kołami, sa schiemami, jakija pracujuć.
Ubačyła vialikuju kolkaść biełarusaŭ, jakija vielmi prostyja i vielmi dobryja, nie žyvuć sacsietkami i internetam, i, jakija hatovyja havaryć pra žyćcio i prablemy, heta darahoha varta. Pa maim unutranym stanie heta ŭdaryła, mała što ciažka vysłuchoŭvać usie prośby, ich jašče treba vyrašyć i danieści. U toj miesiac ja całkam addałasia dapamozie ludziam. Ale varta dadać, što jany razumieli, što ja ad sportu: chtości banalna šukaŭ siekcyi, kudy addać dzicia, chtości aburaŭsia, čamu tuju ci inšuju začynili. Voś jak».
Jak kaža Čarkašyna, jaje kandydaturu prapanavali, bo ŭ nas spartovaja kraina i ŭ prezidenckaj honcy mieŭ być chtości ad sportu. U jaje, maŭlaŭ, 100 razoŭ spytali, ci atrymajecca sumiaščać pracu sa spabornictvami.
Ale tut my taksama pryhadali, što ŭ adnym z papiarednich intervju Luboŭ kazała, što čytaje i Orueła, i Aleksijevič. Ci nie zaminaŭ taki litaraturny hruz pry rabocie na Łukašenku?
«Pamiž palitykaj i tym, što ja čytaju, vialikaja roźnica. Ja nie pieraplataju heta i nie błytaju, i ja nikoli nie bajusia havaryć. Tak, časam vysłuchoŭvaju ad muža i siabroŭ: «Navošta heta tabie treba było, čamu ty apraŭdvaješsia?». Ja skažu, što mnie nie zaminała čytać Aleksijevič i Orueła i pry hetym być u inicyjatyŭnaj hrupie. U «Fiermie» mnie prosta cikavy byŭ sam miechanizm, bo ludzi nie pieršy raz z hetym sutykajucca. Z čym? Vy sami razumiejecie.
A «Čarnobylskuju malitvu» ja nieŭzabavie adkłała ŭ bok, ja płakała i zrazumieła, što ja nie chaču viedać takuju praŭdu.
Ale, viartajučysia, historyja vielmi cykličnaja i toje, što ŭ majoj hałavie, viedaju kankretna tolki ja. I razvažać, čamu ja tam akazałasia… Adna sprava štości kazać i ničoha nie rabić, a druhaja — być u hetaj sistemie i realna dapamahać ludziam. Pry hetym sistema — heta sistema Luby Čarkašynaj», — skazała himnastka i dadała, što kožny raz jak praź miasarubku prachodzić, čytajučy pra siabie kamientary.
«Śpiecyfika raboty — mnoju cikaviacca, treba štości raskazvać, a potym vychodzić hety artykuł i…
Vielmi strašna, što ŭ ludziach stolki niehatyvu, jak možna stolki vylić na čałavieka, kali jaho nie viedaješ? Čytaješ: «Aj, Čarkašyna była davieranaj asobaj u prezidenta, jana mnie niecikavaja», a kali nie była b — to była b cikavaja? Niekalki dzion potym zalizvaju rany».
Čarkašyna kaža, što nie moža razvažać pra rabotu čałavieka, jaki kiruje krainaj.
«Ja zhodnaja z tym, što kožny moža dać jamu charaktarystyku, ale ja nie chaču. Nie tamu, što ŭ mianie jaje niama, a tamu što nie chaču. Jak kažuć u sporcie — pieramožcaŭ nie sudziać, a jon pieramožca. Jon robić maksimum, jaki moža, starajecca rabić rečy dobra.
Z boku sportu — šmat robić Ryhoravič, treba heta pryznać. Mała ŭ jakich krainach zastaŭsia taki kiraŭničy orhan, jaki stolki robić dla sportu.
Napeŭna, naš sport biełaruski na hetym trymajecca, kali Ryhoravič pierastanie dapamahać, to vyžyvuć tolki samyja lepšyja, ahranki ałmazu.
Bo pryvatnaha finansavańnia ŭ nas vielmi mała. Što datyčyć mastackaj himnastyki, to my čakajem svoj pałac sportu — u Jeŭropie takoha niama, tam trenirujucca ŭ školnych załach, čamu my i ŭ lidarach. Hrech tut skardzicca, palityka pracuje šykoŭna ŭ hetym płanie», — miarkuje Čarkašyna.
My spytalisia tady, ci bačyć jana samu siabie ŭ palitycy, bo ŭzory jość — Dzieviatoŭski, naprykład, deputat. Dyk mo i Čarkašynaj u «pałatku»?
«U mianie jość usie pieradumovy pasprabavać, ja nie kažu, što ŭ mianie nie ŭdasca, ale pakul ja nie paśpiavaju pažyć dla siabie. Da taho ž, ja pracuju ŭ NAK, tamu ličycie, što ja ŭžo ŭ palitycy — spartovaj. Kali ja tudy patrapiła, u pieršy dzień byŭ prosta šok, nastolki hramatna tam treba razvažać. Adzin niapravilny ruch, słova, paciahnie nastupstvy dla ŭsioj Biełarusi ci himnastyki, ty siadziš i vučyšsia, tamu što tvajo emacyjnaje rašeńnie zahubić inšyja rašeńni inšych ludziej», — padzialiłasia ŭražańniami ad spartovaj palityki Luboŭ.
Tady ŭ temu my spytalisia, ci pravilna daryć spartoŭcam kaśmičnyja sumy za pośpiechi na Alimpijadach — 150 tysiač dalaraŭ za załaty miedal, 75 za srebra i 50 za bronzu.
«Ja ŭ sport pryjšła prosta Lubaj, — skazała Čarkašyna. — A potym ja 100 razoŭ uźniała ściah, pryviezła siudy spabornictvy, siudy pryjechali inšyja krainy, turysty ŭvieźli hrošy, napeŭna, ja mahu siabie acanić. Chtości dumaje — nu paskakaŭ ty na batucie, i za heta atrymaješ takija hrošy? Ja nie mahu tak skazać, bo ja razumieju — u spartoŭca niama prava na pamyłku.
Kali ty na zavodzie dapuściš brak — heta maksimum vymova, u ciabie jość sacpakiet i hetak dalej. A ŭ nas takoha niama, ty albo štości maješ, albo ničoha. Vypaŭ z traŭmaj — daloka nie fakt, što tabie apłocicca balničny. Niekatoryja navat apieracyi robiać za svoj rachunak. Vy dumali, kudy dziavajucca ŭsie tyja čempijony na piensii? Kolki ich śpiłasia?»
Datyčna ž nieadnaznačnaha ŭčynka Fomačkina Čarkašyna maje filtravany padychod.
«Ja nie chaču bačyć va ŭčynku Fomačkina palityki, navat kali jana jość, jakija b mnie arhumienty nie pryvodzili.
Dla mianie heta prosta žest u padtrymku spartoŭcaŭ, jaki ja padtrymlivaju — ich i tak žyćcio pakarała, a tut jašče SADA [Suśvietnaje antydopinhavaje ahienctva] mściŭcam zrabiłasia», — skazała himnastka i pierajšła da pytańnia, jak ža tady stavicca da Hurkova, jaki ŭźniaŭsia na pjedestał Čempijanatu śvietu ŭ sakołcy z «Pahoniaj».
«Ja lublu Vitalu [Hurkova], jon mnie niadaŭna śniŭsia, — skazała Čarkašyna. — Ale jość, mnie zdajecca, ŭ ahulnaj ideałohii prostaja dumka, što my musim trymacca peŭnych praviłaŭ, kali prezientujem svaju krainu i kiraŭnictva. Ja šmat čytaju i mnie padabajecca dumka, što my zasłuhoŭvajem toje, što zasłuhoŭvajem — ja pra ŭładu.
I kali spartoviec vyjazdžaje za miažu, jon nie reprezientuje siabie lubimaha, a reprezientuje Biełaruś — potym tolki kažuć jahonaje proźvišča. Na vialikaj palityčnaj arenie ja nie maju prava stavić pałki ŭ koły».
«Ja sama daŭno supakoiłasia i nie reahuju na pytańni pra ściahi i «Pahoniu»,
— praciahnuła Čarkašyna. — Va ŭśviadomlenym žyćci ja vystupała i zarablała pad ciapierašnim ściaham. Ja pamiataju, jak moj baćka pradavaŭ humu z kołaŭ, kab prosta kupić nam pajeści, i ja pamiataju, što takoje nasić paśla siastry ŭsie rečy, kali tvaja maci pracuje dvornikam, ja pamiataju svaje 7 hadoŭ u internacie, jak a 6-j ranicy jechała na troch transpartach da «Dynama», nie dazvalała sabie ni taksi, ni smačna pajeści.
U hetaj krainie, pad hetym ściaham ja damahałasia čahości i dasiahnuła, treba padymać dupu i štości rabić, a nie hladzieć na simvoliku.
Kali ž budzie novy refierendum na hety kont, to ja nie viedaju… Ale ja chaču takija refierendumy ŭ Biełarusi, jak u Šviejcaryi, kab my vyrašali, ci varta jašče vyšej padymać zarobki».
Na hetym razmova pierajšła na temu patryjatyzmu.
«Pamianiać krainu dla vystupaŭ ja b nie mahła, u nas navat nie zaviedziena trenieraŭ mianiać!
Radzimu nie abirajuć, ja lublu Biełaruś užo tolki za toje, što naradziłasia tut.
Ale voś chaču daviedacca jaje lepš, bo atrymlivajecca, što z hetymi raźjezdami ja Italiju viedaju lepš za svaju krainu.
Pajedu voś nastupnym letam na Vałožynščynu, spłaŭlacca na bajdarkach i hladzieć na pryrodu. U nas ža takaja bahataja na vidy kraina»,
— skazała Čarkašyna.
Tut ža my spytali ŭ himnastki, kim ź ziemlakoŭ jana natchniajecca.
«Kali vy čakajecie, što ja skažu «Kastuś Kalinoŭski», i mnie padabajecca, jak jon zmahaŭsia — nie.
Ja zhadvaju svajo dziacinstva, jak da čahości išła, usio vuzkaprofilna syšło ŭ sport, usich kumiraŭ ja znachodziła tam, ludziej, jakija mnie padabalisia: jak jany pracujuć, staviacca da spravy, siamji. Tamu
maje ideały internacyjanalnyja: heta Maryna Łobač, Łukjanienka, Laparskaja. Kolki jany vynieśli na svaich plačach! A taksama mianie ŭraziła Jeŭfrasińnia Połackaja.
Ahułam, u našaj krainie vielmi mocnyja žančyny, moža jany rašeńniaŭ nie prymajuć, ale spryjajuć, upłyvajuć. Ale i mužykoŭ našych lublu, i niedzie škaduju.
Bo niekalki hadoŭ tamu ja pajšła ŭ hramadskuju łaźniu, i vyjšła z dumkaj, što nikoli bolš tudy nie sunusia, kab nie słuchać tych žančyn i biaskoncyja abzyvańni: «a moj taki», «a moj hetaki». Byŭšy mužykom, ja b biehła ad takich, inačaj jak žyć?
Takoje hnableńnie nie padšturchoŭvaje mužčyn, ich treba matyvavać nie «tykańniem», a luboŭju i mudraściu, chaj ja sama niedzie šmat patrabuju, ale ŭsio ž, ty sam abiraješ čałavieka, kali ty jaho abražaješ — ty i siabie abražaješ. Dziva što jany tady śpivajucca, apuskajuć ruki. Słovami Ekziupiery, my adkaznyja za tych, kaho pryručyli», — parazvažała Čarkašyna i znoŭ viarnułasia da historyi.
«Historyja Biełarusi mnie była nie vielmi cikavaja, tak atrymałasia, jana była ŭ maim žyćci tolki ŭ škole. Moža, da 40 hadoŭ ja i pačnu hetym bolš cikavicca, bo da ŭsiaho dachodziš z časam. Ale ŭ sistemie adukacyi ja b pamianiała, jak vykładajuć historyju Biełarusi. Mnie ŭsio nie padabałasia — u mianie prosta pamiać takaja, što mnie treba bolš cikavyja fakty z karcinkami, a kali padručnik jak refierat — što ja ničoha nie pakidaju, mianie heta razdražniała, nie mahu ŭchapicca za cikavuju padzieju. Tolki zazubryć i zabyć.
Zdajecca, Žuraŭkoŭ štości źmienić, jon dobry».
Luboŭ, darečy, vielmi ździviłasia, pačuŭšy, što historyju Biełarusi ŭ našych škołach vykładajuć pa-rusku. «Jak usio zapuščana…», — skazała jana i dadała, što ŭ školnictvie ciažka razmaŭlała pa-rusku.
«Ja nie viedaju, čamu my nie razmaŭlajem na rodnaj movie. Ja sama mahu lohka —
4 hady pravučyłasia ŭ biełaruskim kłasie, a paśla my mianiali škołu praz sport, i ja pamiataju, jak stajała ŭ pieršy dzień i nie mahła ŭspomnić, jak pa-rusku budzie «ranica». Nie razumieła matematyku absalutna, nie razumieła, pra što vy tut usie havorycie. Pryjechaŭšy z Bresta ŭ Minsk, vymaŭlała ćviordyja H i Č.
Dyj ciapier, tolki pračytaju knihu pa-biełarusku, słovy z padkorki viartajucca. Ja čytała Karatkieviča — adna staronka, druhaja, a potym jak pa maślanych kołach.
Asabliva padabałasia «Ładździa rospačy» i hieroj Hiervasij Vylivacha — zdajecca, jon rabiŭ žančyn ščaślivymi. A pa-biełarusku pryhoža hučyć, naprykład, «praktykavańnie sa stužkaj».
Zrabić dapamožnik dla trenieraŭ pa mastackaj himnastycy, kab jany mahli treniravać dziaciej pa-biełarusku — heta cudoŭnaja ideja, moža jak zajmusia, na ŭsio treba čas.
Darečy, ja — stvaralnica cheštehu #biełarusylepšyja ŭ sacyjalnych sietkach.
Kolki siabie pamiataju, na trybunach, kali vystupajuć našyja, ja kryčała mienavita «biełarusy — lepšyja», a nie «łučšije». I siońnia zabaŭna bačyć, jak u znak padtrymki absalutna nieznajomyja ludzi staviać niekali moj chešteh», — skazała Čarkašyna.
Razam z hetym, miescami jaje razdražniaje biełarusizacyja.
«Źnizu ŭ nas susied byŭ apazicyjanier, cikavyja historyi raskazvaŭ, dobry dziadźka, z pavahaj staviŭsia i da ludziej, jakija nie išli jahonaj darohaj. I voś kali ja baču, što štości mnie naviazvajecca, ja heta nie prymaju. Jak adzin čas było — viečary vyšyvanki… Mianie heta razdražniaje! Apranulisia, jak idyjoty, adnolkava, lepš by heta hladziełasia na rycarskich bajach u Dudutkach. Naklapali pryntaŭ na majki i nazvali heta vyšyvankami? Heta trend? Heta ž karpatliva vyrablałasia, takaja praca vysoka caniłasia, a ciapier…»
Darečy, zabity va Ukrainie kapiełan Aleś Čarkašyn taksama ź Bieraścia, jak i Luboŭ, ale jany nie svajaki.
«Ja čuła pra takoha, tady mnie nabirali inšyja ludzi z takim pytańniem, kali jaho chavali. Ale nie, my nie svajaki, — skazała himnastka. — Dla mianie ŭvohule dzikunstva — my takija prasunutyja, razumnyja, a ŭsio jašče vyśviatlajem pytańni kułakami, zbrojaj, antyčałaviečna. Byŭ momant, ja pravodziła zbory ŭ Amierycy, i tam za adnym stałom siadzieli ŭkraincy, rasijanie, habrei. Nu i zaŭsiody razmova zakranie palityku, kaniečnie. I pačali jany adzin pra adnaho takoje kazać… Mnie strašna — navošta ruskija tak na ŭkraincaŭ reahujuć? A habrei jašče žartujuć, što jany zaŭsiody krajnimi akazvajucca.
I voś tady ja była takoj ščaślivaj, što ja biełaruska, što my niejtralnyja».
Skončyli razmovy z Čarkašynaj my sportam — jana abaznačyła prablemy, jakija bačyć i budzie imknucca vyrašyć.
«U śviecie sport užo navučyŭsia zarablać, u nas jašče nie.
Treba ŭzdymać spartovy mieniedžmient. Naš BDUFK na ŭzroŭni, ale tam jašče jość i tyja kirunki adukacyi, jakija razychodziacca ŭ rečaisnaściu. I kali vyklučyć BATE, to, kab zarablać, byli jašče pieradumovy ŭ «Dynama», ale kolki hrošaj u ich ukłali? Vy ŭ nas stolki ŭkładzicie, i my pačniom. Toje samaje boks i h.d.»
Himnastki, kaža jana, zarablajuć «dobra» — ale havorka tut nie pra niekalki, a ŭ rajonie adnoj tysiačy dalaraŭ.
«Usie chočuć matyvacyju rublom, ale kali ty štości robiš — to i hrošy maješ», — kaža Čarkašyna.
«Kankretna ŭ himnastycy, byvaje, zvoniš u niejkuju škołu, spytać, što ŭ ich tam, a jany dla spravazdačnaści kažuć, što ŭ nas ź dziasiatak trenieraŭ, sto dziaciej. A pa fakcie jany ŭsie tam tolki ličacca, nijakaha plonu, a pakryćcio ŭvohule na składzie lažyć — takaja situacyja ŭ Breście, naprykład, tudy ŭvohule kamisiju treba pasyłać. Ja ciapier hetym zajmajusia.
To, byvaje, trenier chodzić, pieražyvaje, što mała płociać dziaŭčatam, a jany ŭžo pa 10 miljonaŭ zarablajuć», — skazała Čarkašyna.
I jana viartajecca da sistemnych pytańniaŭ. Kožnyja čatyry hady našu sistemu chistaje, — kaža jana, — mianiajecca kiraŭnictva, jamu nie dajuć papracavać. Jak tolki čałaviek pačynaje razumieć, jak pracuje sistema, jaho mianiajuć. Zamiest taho, kab rychtavacca da novych spabornictvaŭ, znajomišsia z novym načalstvam. A jany taksama znajomiacca i vyrašajuć, a chto takaja Laparskaja? A jana maje prava biez stuku ŭvachodzić? Ja navat hłabalna baču prablemu — treba, kab karony nie było ŭ načalstva, a bolš inicyjatyvy. Navat jedzieš na rabotu, a tam u budcy šłahbaŭma siadzić kruciejšy za prezidenta, heta ž jon vyrašaje — padniać ci nie. Čamu ludzi nie mohuć pahavaryć narmalna?
«Ja b źmianiła staŭleńnie ludziej adzin da adnaho jašče na ŭjeździe ŭ krainu — chaj biełarus pačynajecca z uśmieški, navošta hladzieć adzin na adnaho, niby pierad taboj krynica ŭsich tvaich prablem».
