Pracavać u śfiery IT u Biełarusi ličycca vielmi prestyžnym: zarobki «kamputarščykaŭ» pieravyšajuć navat zarobki bankiraŭ. Ale, tym nie mienš, našyja IT-admysłoŭcy nie žadajuć mieć ničoha ahulnaha sa svajoj krainaj.
Apošnija siem-dziesiać hadoŭ pracavać u śfiery IT u Biełarusi ličycca vielmi prestyžnym. Zarobki prahramistaŭ, veb-raspracoŭnikaŭ, inžynieraŭ kamputarnych sietak i admysłoŭcaŭ pa mabilnych hadžetach našmat pieravyšajuć zarobki navat u bankaŭskaj śfiery, nie havoračy ŭžo pra siaredni zarobak pa krainie. Adnak prybytki biełaruskich ajcišnikaŭ naŭprost zaviazanyja na zakazy z-za miažy.
«Siońnia ŭ IT nie prablema znajści zakazy, prablema ŭ inšym — chto ich budzie vykonvać, — niejak raspaviadaŭ žurnalistam namieśnik dyrektara PVT Alaksandr Marcinkievič. — Kala 90% prahramnych praduktaŭ, što raspracoŭvajucca našymi kampanijami, pastaŭlajucca na zamiežny rynak, a jon praktyčna biaźmiežny. Pa našych acenkach, prahramnaje zabieśpiačeńnie, jakoje raspracavana biełaruskimi prahramistami ŭ PVT, vykarystoŭvajuć kala 800 miljonaŭ čałaviek u 150 krainach śvietu. Tak što patencyjał rostu našych kampanij strymlivajecca tolki kadrami».
A voś z kadrami sapraŭdy prablema. Paśla hučnaha aryštu i ŭzbudžeńnia kryminalnych spravaŭ u dačynieńni viadomaha biełaruskaha IT-biźniesmena N., nadzvyčajna žorstkaha prysudu jaho byłomu supracoŭniku Alaksieju Kamku, pryniaćcia zakona «ab darmajedach» i sproby pazbavić padatkovych palohkaŭ prahramistaŭ, jakija pracujuć u PVT, — paśla ŭsiaho hetaha biełaruskija IT-admysłoŭcy stali pačuvacca va ŭłasnaj krainie niaŭtulna. I kali tyja, chto pracuje ŭ firmach, jašče bolš-mienš upeŭnienyja ŭ zaŭtrašnim dni, to fryłansiery albo rychtujucca źjechać z krainy, albo sychodziać va «ŭnutranuju emihracyju» — nie płaciać padatki, chavajuć prybytki i naohuł imknucca, kab dziaržava ich nie zaŭvažała.
Niadaŭniaje apytańnie, jakoje pravioŭ śpiecyjalizavany resurs Dev.by, pakazała: biełaruskija prahramisty i IT-admysłoŭcy inšych kirunkaŭ užo amal siadziać na valizkach. Ličby takija: 45,67% — nie šukajuć admysłova pracu za miažoj, ale hatovyja źjechać, kali im prapanujuć vyhodny varyjant. 29,83% — metanakiravana šukajuć pracu za miežami Biełarusi, 17,15% źjazdžać nie źbirajucca, a 7,34% užo pracavali za miažoj.
Z tych, chto hatovy źjechać, 69,77% upadabali Zachodniuju Jeŭropu, 49,9% — ZŠA/Kanadu, 32,34% — krainy Bałtyi abo Polšču, 10,16% — Aziju, 5,89% — Rasiju, 3,47% — Ukrainu (respandenty mahli abrać niekalki varyjantaŭ).
My pahutaryli ź niekalkimi biełarusami, kampietencyi jakich u kamputarnych spravach stvarajuć im na radzimie sucelnyja prablemy. Voś ich historyi.
Siarhiej, 35 hadoŭ, raniej pracavaŭ sisadminam, ciapier — raskručvaje ŭłasny startap:
— My z chłopcami stvaryli startap, realizujem ideju fitnies-pryłady novaha typu dla smartfonaŭ. Pačali ŭ lutym 2014-ha, i tady ž atrymali $20 tysiač «pasiaŭnoha» finansavańnia ad rasijskaha fundatara. Dyk my ledź nie zvarjacieli, jurydyčna afarmlajučy hetyja srodki. Zaraz u nas užo jość raspracavany pratatyp prahramy, i nam hatovyja adkryć finansavańnie vienčurnyja fundatary ź Niderłandaŭ i Hiermanii — a heta niekalki miljonaŭ dołaraŭ. Ale ja hladžu na toje, što adbyvajecca ŭ Biełarusi, i razumieju: jak tolki my dabjemsia niejkaha pośpiechu, biźnies u nas adrazu adbiaruć. I nie fakt jašče, što my zastaniemsia na voli. Jak ja viedaju, chłopcy, jakija stvaryli tut Viber, ledź paśpieli pradać svaju kampaniju japoncam, u apošni momant vyšli sa spravy.
Tak što ciapier ja afarmlaju dakumienty na adkryćcio svajho biźniesu ŭ Polščy. Tam vielmi dobra staviacca da IT-startapaŭ i da tych, chto ich stvaraje. Pieraniasiem našu raspracoŭku ŭ polskuju firmu, atrymajem usie vid na žycharstva (nas 7 čałaviek), tady i budziem asvojvać finansavańnie.
Ała, 31 hod, veb-raspracoŭščyk:
— Ja prahramuju ruchaviki dla sajtaŭ, u asnoŭnym — dla internet-kramaŭ. Maje zakazčyki — u Jeŭropie, Kanadzie, Izraili. Viadoma, mahła b tut uładkavacca ŭ adnu z softviernych firmaŭ u PVT, ale heta budzie karparatyŭnaja rucina, praca «na dziadźku», jaki budzie zabirać bolšuju častku majho zarobku, dy jašče i štrafavać za spaźnieńni abo jašče za niešta. A tak ja pracuju doma, u pierapynkach pamiž zamovami mahu padarožničać.
U mianie ŭ banku valutny rachunak — samy zvyčajny raźlikovy rachunak. I ŭsie apošnija hady ja spakojna atrymlivała na jaho hrošy pa svaich damovach. Adnak zaraz usio źmianiłasia, i bank paviedamlaje ŭ padatkovuju ab usich pastupleńniach na majo imia. Mnie adtul užo niekalki razoŭ telefanavali. Ale ja nie źbirajusia lehalizoŭvacca na ŭmovach dziaržavy — dla mianie heta pytańnie pryncypovaje. Mabyć, prosta źjedu ŭ Vilniu — tam žyćcio i tańniej, i pryjemniej, i biaśpiečniej. Uvieś moj kapitał — u majoj hałavie i maim naŭtbuku. U mianie tut niama nieruchomaści abo biźniesu, jakija b mianie trymali.
Vadzim, 29 hadoŭ, prahramist, śpiecyjalizacyja — biźnies-soft:
— Ja skončyŭ Fakultet prykładnaj matematyki BDU, ale ŭžo potym, praz paru hadoŭ, sam vyvučyŭ takija movy prahramavańnia, jak S++, Ceylon, Ruby, Delphi. Zaraz ja prosty koder, i vielmi hetym zadavoleny. Pracuju z rasijskaj softviernaj kampanijaj, jakaja raspracoŭvaje prahramnaje zabieśpiačeńnie dla rasijskich bankaŭ. Heta niša, u jakoj praca jość zaŭždy. Da kanca 2013 hoda mnie pieravodzili zarpłatu z Maskvy praz WebMoney, i ŭsio było narmalova.
Ale potym padatkovaja pačała cikavicca ŭsimi pastupleńniami praz WebMoney abo «Jandieks.Dieńhi». Pryjšłosia pierastać abnaličvać hrošy ŭ biełaruskich bankach. A potym pačałosia heta «zmahańnie z narkahandlarami», zabaranili ananimnyja internet-płaciažy. Karaciej, ciapier u Maskvie na firmie maje hrošy składvajuć «u tumbačku», a ja pieryjadyčna pryjazdžaju i ich adtul zabiraju.
Pakul ja žyvu dosyć spakojna, kvatera mnie ad babuli dastałasia. Ale kali ja zachaču kupić mašynu abo, skažam, pamianiać kvateru na lepšuju, abo adkryć svoj biźnies, — padatkovaja tut ža zacikavicca, adkul hrošy. A lehalizavacca mnie vielmi składana.
Ujavim, što ja zarehistrujusia jak IP. Rasiejcy z punkta hledžańnia zakona — zamiežniki, niahledziačy na ŭsiakija JEAES dy Sajuznyja dziaržavy. Značyć, mnie treba afarmlacca jak udzielniku źniešnieekanamičnaj dziejnaści. I pa kožnaj prahramie, pa kožnym błoku koda, jaki ja pišu, mnie treba budzie afarmlać aficyjny kantrakt. A potym afarmlać jaho ŭ padatkovaj, zavodzić niekalki rachunkaŭ u banku + kart-rachunak (vydača zaroblenych hrošaj — na kartku). Akramia kantraktu treba aformić akt vykananaj pracy. Kantrakt treba ŭ papiarovym vyhladzie vysłać zakazčyku, toj jaho musić padpisać i adpravić nazad. Mnie treba budzie pradać abaviazkovuju častku valuty ŭ stroha abmiežavany termin, padać papiery ab pachodžańni srodkaŭ, pieravieści hrošy pamiž rachunkami. Ja budu bolš času zajmacca afarmleńniem papier i atrymańniem hrošaj ad zakazčyka, čym napisańniem prahramnaha koda. Kali ž usie papiery nie aformić pravilna, mnie śvieciać artykuły za atrymańnie niezakonnych prybytkaŭ i niezakonnuju pradprymalnickuju dziejnaść.
Ale možacie ličyć usio skazanaje prosta maimi fantazijami. Tamu što heta nie maje ničoha ahulnaha z rečaisnaściu. Ja ad maskvičoŭ atrymlivaju nie bolš dvuch-troch tysiač dołaraŭ u miesiac, heta nievialikija dla ich vypłaty. Kali ja paprašu ich afarmlać mnie ŭsie nieabchodnyja papiery, to jany, chutčej za ŭsio, prosta nie zachočuć źviazvacca ź biełaruskaj biurakratyčnaj mašynaj. Jany znojduć fryłansiera ŭ inšym miescy — u toj ža Ukrainie, naprykład.
Kryścina, 27 hadoŭ, admysłoviec pa 3D-animacyi:
— Ja maluju roznyja dynamičnyja elemienty dla kamputarnych hulniaŭ. I ŭsie maje zakazčyki — jany ŭ ZŠA i Jeŭropie (u Šviecyi). Zaraz atrymlivajecca, što ja albo pavinna rehistravacca jak IP i afarmlać źniešnieekanamičnuju dziejnaść z varjackaj kolkaściu papier, albo pajdu jak «darmajed». I navat kali zapłaču hety «padatak na darmajedstva», to da mianie ŭsio roŭna buduć pytańni — adkul hrošy. I mohuć pryŭłaščać niezakonnuju pradprymalnickuju dziejnaść. Ja ž baču, jakaja palityka ciapier viadziecca.
Tak što pakul ja imknusia zastavacca «čałaviekam-nievidzimkaj». Farmalna, ja vykładčyk u škole na pałovu staŭki. Heta dla pracoŭnaj knižki, zarpłaty ja nie atrymlivaju. Dakładniej, atrymlivaje chtości za mianie. Maje zakazčyki raspłačvajucca sa mnoj praz Bitcoin. Raz u kvartał ja jedu ŭ Kijeŭ abo Varšavu i pieravodžu svaje bitkojny ŭ najaŭnyja jeŭra. Tam heta ni ŭ kaho pytańniaŭ nie vyklikaje.
Dla lepšaha razumieńnia situacyi maje sens pracytavać vystup viadomaha biełaruskaha IT-pradprymalnika — Juryja Zisiera, jaki prahučaŭ na adnoj z kanfierencyj pa pryciahnieńni ŭ Biełaruś zamiežnych inviestycyj.
«Na adnym mierapryjemstvie znajomy kiraŭnik IT-kampanii skazaŭ mnie: «Užo na nastupny dzień paśla taho, jak my daviedalisia pra aryšt adnaho z samych viadomych IT-pradprymalnikaŭ N., my adkryli firmu ŭ Piciery i ciapier pieravodzim usich ludziej ź Biełarusi tudy». Vonkavyja inviestycyi iduć za ŭnutranymi. Toj ža N. hod tamu pryciahnuŭ inviestycyi anhličan pad svaje asabistyja harantyi. Jon im kazaŭ: «Hladzicie, ja žyvu ŭ Biełarusi, u mianie biełaruski pašpart, ja volna pieramiaščajusia, ja rablu biźnies, usio o'kiej». Nu, anhličanie pavieryli, naniali tut sto z čymści čałaviek, ukłali $4,7 miljona. Pa płanie raźvićcia, jany pavinny byli naniać kala tysiačy prahramistaŭ i ŭkłaści kala $100 miljonaŭ. I voś što atrymałasia paśla aryštu. U brytancaŭ — publičnaja kampanija. Heta značyć, jany ciapier pavinny apaviaścić usich fundataraŭ, što biznesmien aryštavany, a biełaruskaja kampanija znachodzicca pad starońnim kantrolem. Kali jany heta zrobiać, to ich akcyi na biržy apuściacca, i jany straciać kala miljarda dołaraŭ kapitalizacyi. A kali košt ich akcyj zvalicca, jany buduć zakidanyja pazovami ŭ sud ad akcyjanieraŭ z-za taho, što jany schavali važnuju infarmacyju — heta typovyja pavodziny akcyjanieraŭ u takoj situacyi. Tamu ŭ ich zastajecca adno vyjście: chutka prykryć biełaruskaje padraździaleńnie. A heta minus $95 miljonaŭ inviestycyj».
