Try miesiacy tamu cokalny pavierch Bresckaj abłasnoj fiłarmonii byŭ začynieny. Zachodzić siudy zaraz možna tolki ŭ reśpiratarach. Da takoj niesuciašalnaj vysnovy pryjšli ekśpierty, jakija vyjavili tut paśla kapramontu niebiaśpiečny hrybok. A miž tym na praciahu niekalkich hadoŭ u hetym padvale pracavali ludzi, jakija nie ŭjaŭlali, čym heta pahražaje, piša «Sovietskaja Biełoruśsija».
U rekanstrukcyju staroha budynka dziaržava ŭkłała zvyš 6 miljardaŭ rubloŭ. Raboty pačalisia ŭ 2002 hodzie. U studzieni 2013 fiłarmoniju ŭračysta adkryli. Budaŭniki abnavili ŭsio — ad padvałaŭ da dachu. Ale pytańni zastalisia. Hałoŭny inžynier fiłarmonii Juryj Krakvin viedaje, jakija:
«Jašče na stadyi budaŭnictva pa ścienach sklepa pajšoŭ hrybok. Pavodle dakumientaŭ u 2008 hodzie zaražeńnie tolki pačałosia. Užo tady treba było spynić budaŭničyja pracy i prybrać ćvil, ale hetaha nie zrabili.
A ŭ dvuch dziasiatkaŭ čałaviek, jakija pracavali ŭ hetych pamiaškańniach navat padčas ramontu, pačalisia prablemy sa zdaroŭjem».
Tady niepasredna z hrybkom chvaroby dychalnych šlachoŭ nichto nie źviazvaŭ. Adna pracaŭnica pierachvareła na pnieŭmaniju, inšaja — vostrym branchitam. U treciaj vyjavili alerhiju, i joj daviałosia pierajści na inšuju pracu, dzie zdaroŭje adrazu palepšyłasia. A zusim niadaŭna supracoŭnica achovy, pastajanna znachodziłasia ŭ padvalnym pamiaškańni, źviarnułasia da pulmanołaha, jaki nakiravaŭ jaje na dalejšaje abśledavańnie. Dyjahnaz — ankałohija lohkich.
Śledam — jašče adna trahiedyja. 30-hadovaja rabotnica fiłarmonii naradziła dvajniat. Niemaŭlatki pamierli adzin za adnym. Pa papiarednich dadzienych, u ich znašli adzin z hrybkoŭ, vyjaŭlenych na ścienach budynka.
Choć, dziela abjektyŭnaści, tut jašče spatrebiacca dadatkovyja daśledavańni.
Pra toje, što padvał zaražany hrybkom, viedała i kiraŭnictva fiłarmonii, i budaŭniki. Rekanstrukcyju paetapna viali dva hienpadradčyki. Pieršy — AAT «Buh», jaki paśla uvajšoŭ u bujnuju kampaniju AAT «Budaŭničy trest №8». Druhim za pracy ŭziałosia AAT «Brestrestaŭracyja». Dyrektar Ściapan Prychodźka nie chavaje:
«My ŭbačyli, što hrybok jość. Ahučyli prablemu. Sprava ŭ tym, što tam adsutničaje haryzantalnaja hidraizalacyja, u prajekcie jaje nie było pieršapačatkova. Ale zakazčyku važniej było zrabić inšyja pracy — da prykładu, dach. A budynak treba było zdavać jak maha chutčej».
Niekalki hadoŭ zakazčyk i budaŭniki kazali ab prablemie: pravodzili narady, viali pierapisku. U hety čas hrybok razrastaŭsia, ludzi praciahvali pracavać u niebiaśpiečnych umovach.
Kali my z hałoŭnym inžynieram fiłarmonii spuścilisia ŭ ciapier zakryty na zamak cokalny pavierch, ja ledź vytrymaŭ dvaccacichvilinnuju «ekskursiju». Z palohkaj vyjšaŭ na śviežaje pavietra. Kašal nie adpuskaŭ na praciahu paŭhadziny. A jašče zusim niadaŭna ludzi pracavali tam ceły dzień…
Kali stała jasna, što prablemu tak prosta nie vyrašyć, Juryj Krakvin inicyjavaŭ ekśpiertyzu. Pa-pieršaje, treba było vyjavić pryčynu źjaŭleńnia hrybka. Pa-druhoje — stupień niebiaśpieki dla zdaroŭja ludziej. Daśledavańnie pravodziŭ filijał pradpryjemstva «Instytut BiełNDIB» — navukova-techničny centr Ministerstva architektury i budaŭnictva. U zaklučeńni, akramia niezdavalniajučaj haryzantalnaj hidraizalacyi, havorycca i ab niajakasnym vodaadvodzie ad ścien budynka, jaki taksama pavinny byli hruntoŭna zrabić padčas rekanstrukcyi, a taksama ab drennaj vientylacyi padvalnaj prastory.
Ściapan Prychodźka ličyć, što hetaja prablema jość va ŭsich starych budynkaŭ. Ale Juryj Krakvin pamiataje fiłarmoniju jašče pa savieckich časach, kali tut byŭ Dom aficeraŭ. I nijakaj ćvili na ścienach padvała, u jakim tady raźmiaščałasia kaviarnia, nie sustrakałasia. Ciapier hetyja pamiaškańni začynienyja. Znachodzicca ŭ ich možna tolki ŭ reśpiratarach. «Instytut ekśpierymientalnaj bataniki imia. V.F.Kupreviča NAN Biełarusi» daŭ zaklučeńnie:
«Vyjaŭlenyja vidy hryboŭ źjaŭlajucca patahiennymi i ŭmoŭna-patahiennymi dla čałavieka, h.zn. ujaŭlajuć pahrozu dla zdaroŭja».
Tak što całkam łahična vykazać zdahadku: zachvorvańni, ź jakimi sutyknulisia rabotniki fiłarmonii, całkam mahli być vyklikanyja hrybkom. Darečy, pa słovach Juryja Krakvina, na novych pracoŭnych miescach ludzi adčuvajuć siabie značna lepš. I tym nie mienš usio, chto moh padvierhnucca niebiaśpiecy, zaraz prachodziać pahłyblenuju miedkamisiju.
Nie vyklučana, što hetaja historyja ŭ dalejšym zacikavić kantralujučyja orhany. Chto ŭsio ž taki dapuściŭ pralik? Čamu tyja, kamu treba było, nie kantralavali chod rabot, a viedajučy prablemu, nie bili tryvohu? Naŭrad ci hetuju historyju možna śpisać na fatalny źbieh abstavinaŭ.
Darečy
U padvałach fiłarmonii było vyjaŭlena 9 vidaŭ mikraskapičnych hryboŭ, jakija žyvuć na ścienach i stoli. U pryvatnaści, hryby rodu Acremonium, Cladosporium, Aspergillus i Penicillium — uzbudžalniki mnohich infiekcyjnych chvarob, u tym liku lohačnych, atytu i mikataksikozu, vyklikanaha afłataksinami. Z-za bahataha sparuliravańnia mohuć vyklikać alerhičnyja reakcyi, u ludziej z padvyšanaj adčuvalnaściu skurny śvierb, rynit. Vyjaŭlenyja vidy hryboŭ źjaŭlajucca patahiennymi i ŭmoŭna-patahiennymi, h.zn. ujaŭlajuć pahrozu dla zdaroŭja.
***
Budynak Bresckaj abłasnoj fiłarmonii pabudavany ŭ 1901 hodzie i źjaŭlajecca pomnikam historyi i kultury. Adrazu paśla Vialikaj Ajčynnaj vajny tut raźmiaščaŭsia miedycynski atrad, a potym «prapisaŭsia» Dom aficeraŭ. Fiłarmonii budynak addali ŭ 1991 hodzie, a rašeńnie ab kapitalnym ramoncie, jaki nie pravodziŭsia jašče z savieckich časoŭ, było pryniata ŭ 2000-m. Srodki na rekanstrukcyju byli vydzielenyja z abłasnoha biudžetu.
