19 vieraśnia 1991 hodu na niečarhovaj sesii Viarchoŭnaha Savietu była pryniataja novaja nazva krainy — Respublika Biełaruś, a taksama zaćvierdžanyja dziaržaŭnyja symbali — hierb «Pahonia» i bieł‑čyrvona‑bieły ściah. Jak heta adbyvałasia, zhadvaje siabra Prezydyjumu Viarchoŭnaha Savietu 12 sklikańnia, staršynia deputackaj kamisii ŭ zamiežnych spravach Piatro Sadoŭski.
Dakład u pytańni symboliki rabiŭ Nił Hilevič jak staršynia kamisii pa kultury i adukacyi
 Piatro Sadoŭski |
«Jon byŭ bliskučy, kali brać prosta pa źmiestu. Z punktu hledžańnia psychalohii, jon niejak troški našušeryŭ, uzburyŭ hetuju maŭklivuju kamunistyčnuju bolšaść. Hučaŭ u jaho hołasie niejki dakor. I było strašnavata. Ja siadzieŭ i tak čuŭ psychalahična skuraj, što nia projdzie heta ŭsio. Jak usio roŭna koni, jak kabany siadziać hetyja kamunisty.
Pajšli na pierapynak, i ŭ pierapynku była puščana ŭsia «ciažkaja artyleryja». Usie, chto što viedaŭ, atačyli Tarazieviča i Płatonava. Płatonaŭ byŭ tady prezydentam Akademii, i jon prynios zaklučeńnie Instytuta historyi i Prezydyjumu akademii, zdajecca. Jon vystupiŭ pieršy paśla pierapynku. Jon trošački jak by zalu ŭłahodziŭ. Ale ŭ hetych dyrektaraŭ saŭhasaŭ, usich hetych kamunistyčnych bonzaŭ jon usprymaŭsia nia nadta dobra. Małady, hrošy zarablaje ŭ Amerycy… Hałoŭny psychalahičny pierałom adbyŭsia dziakujučy vystupu Tarazieviča. Jon vystupiŭ, jak by pierakadavaŭsia ŭ znakavuju systemu zali. Havaryŭ na ichniaj movie, prosta. Ale ŭžo sama jaho fihura prymusiła veteranaŭ padniać hałovy, tvary trochi pamiakčeli, i źjaviłasia niejkaja nadzieja, što heta ŭsio projdzie».
Pry hałasavańni treba było nabrać 231 hołas i hetaja ličba źjaviłasia na manitory…
 Fota photo.bymedia.net |
«Ja chaču skazać, što pieršaje hałasavańnie ŭ nas nie prajšło, nie chapiła hałasoŭ. Karaciej, pry padtrymcy Bułachava Šuškievič arhanizavaŭ druhoje hałasavańnie. Ja pamiataju, tam niejkim minimumam, hołas tam ci dva, prajšło heta rašeńnie. Tady ŭskokvali hetyja kamunisty, Kačan tam… Kažuć, što tam niešta zhłumili, nia słušna prahałasavali. Ale, jak toj kazaŭ, ciahnik užo pajšoŭ, hałasavańnie prajšło».
Va ŭsich byli ślozy na vačach…
A jak byli ŭspryniaty vyniki hałasavańnia ŭ zali?
«Bolšaja pałova była zadavolena, što heta adbyłosia. Kaniečnie, va ŭsich byli ślozy na vačach. Byŭ taki niejki čas, epocha stajała na dvary, i heta cisnuła. I natoŭp stajaŭ na płoščy, cisnuŭ. Ale ž my byli raskołatym parlamentam. I niečaha my dasiahali dziakujučy ŭmielstvu apazycyi. Dziakujučy tamu ž Paźniaku. Jon arhanizatar byŭ vydatny. Jon byŭ strateh i taktyk dobry. Mienavita dziakujučy razumnaj pracy apazycyi šmat čaho prachodziła».
Ściah na budynku Viarchoŭnaha Savietu pamianiali na nastupny dzień.
«Pa‑mojmu, na zaŭtra ranicaj. Ranicaj ludzi pryjšli. Paźniak pryjšoŭ na płošču hadzin u šeść na druhi dzień. Dy ŭsie my byli takija pjanyja ad ščaścia… I pamiataju na płoščy ludzi. Heta była niejkaja takaja viasna, jakaja pryjšła ŭvosień. Byŭ taki ŭzdym. Była ahulnaja atmasfera čakańnia vialikich pieramienaŭ, ščaścia i hetak dalej. I, kali paźniej Ciciankoŭ draŭ na dachu hety ściah, ja pamiataju, nočču niejki bol u sercy. Ja lažu nočču, i mnie prychodziać radki z Bahdanoviča: «Kab vy čuli, jak serca načami pa radzimaj staroncy balić». Voś heta prosta fizyčny bol mianie praciaŭ, kali ja dačuŭsia, što jon draŭ tam na łaskuty hety ściah».
Viasnoj 1995 hoda Alaksandar Łukašenka vystupiŭ ź inicyjatyvaj praviadzieńnia referendumu, jaki praduhledžvaŭ, siarod inšaha, skasavańnie dziaržaŭnaści bieł‑čyrvona‑biełaha ściahu i «Pahoni» jak dziaržaŭnych symbalaŭ i nadańnie rasiejskaj movie roŭnaha statusu ź biełaruskaj.
Pieradruk fatazdymkaŭ photo.bymedia.net zabaronieny.
