Івонка Сурвіла, Зянон Пазняк, Васіль Быкаў, Сяргей Навумчык, Вячка Станкевіч у Празе 25 сакавіка 2000 года. Фота: Гісторыя Беларусі, vk.com
«Адносна словаў сп. Халезіна пра Пазьняка, які нібыта 30 гадоў сядзіць на вэлфары (сацыяльнай дапамозе), тлумачу:
ні Пазьняк, ні я (мы ішлі ў адным эміграцыйным кейсе) ніколі не атрымлівалі ні вэлфэру, ні якой-небудзь іншай сацыяльнай дапамогі. Гэтак жа, як і ні цэнту якіх бы тое ні было грантаў, за амаль 28 гадоў эміграцыі.
Прадстаўніком Дзярждэпу ЗША ў ліпені 1996 нам было афіцыйна заяўлена, што калі нам дадуць палітычны прытулак (Белы дом вельмі гэтага не хацеў, бо давядзецца сварыцца з Масквой) — ні цэнту на ад дзяржаўных службаў, ні ад фондаў мы не атрымаем. Падрабязна пра тую гутарку я пісаў у адной са сваіх кніг.
Амэрыканскія палітыкі забываюць свае абяцаньні назаўтра, але тут яны трымалі слова.
Я таму ня ў першы раз абвяргаю заявы пра сацыяльныя выплаты і гранты, што гэта прынцыпова для разуменьня той сітуацыі, у якой мы з Пазьняком апынуліся ў першыя ж дні эміграцыі.
На той момант мы былі адзінымі прафэсійнымі беларускімі палітыкамі ў замежжы (з вопытам шасьцігадовай парлямэнцкай дзейнасьці). І калі б было выдаткаванае хаця б мінімальнае фінансаваньне (якое ЗША прадстаўляла і прадстаўляе дзясяткам беларускіх апазыцыйных палітыкаў з вопытам куды больш сьціплым), хаця б на ўзроўні заробку прыбіральшчыцы ў якім офісе, — я б, напрыклад, ні на сэкунду не сыходзіў бы назад у журналістыку.
Сп. Халезін абвінавачвае Пазьняка ў тым, што ён не скарыстаў сваё імя на Захадзе ў інтарэсах Беларусі. Але я хачу нагадаць, што з самага пачатку дзейнасьці на эміграцыі мы з Пазьняком сутыкнуліся з надзвычай актыўным супрацьдзеяньнем з боку ня толькі Масквы і лукашыстаў, але і перафарматаванай апазыцыі.
Іх мэта (і тут яны выступалі адным фронтам) была ўліць у вушы заходнім палітыкам, што Пазьняк — ніхто, што гэта нацыяналіст (а на Захадзе «нацыяналіст» успрымаўся амаль як «фашыст»), аўтарытэт якога ў Беларусі на нулі.
Сп. Халезіну як аднаму з заснавальнікаў «Хартыі» тое мусіць быць вядома як мала каму іншаму.
Паўтараю: ні Пазьняк, ні я за 28 гадоў эміграцыі не атрымалі на палітычную дзейнасьць ні цэнту.
Мне было б наздвычай цікава паглядзець, колькі гадоў пратрымаўся б, напрыклад, Аб’яднаны пераходны кабінэт ці Офіс Ціханоўскай пры нулявой фінансавай падтрымцы. Альбо — колькі месяцаў. Ці — дзён.
А Пазьняк, пры ўсім гэтым, у гэтыя дзесяцігодзьдзі ўзначальваў нацыянальна арыентаваную партыю, — па сутнасьці, адзіную, якая бескампрамісна выступала з антырасейскіх пазыцый, распрацаваў Канцэпцыю нацыянальнага Адраджэньня, напісаў і выдаў дзясяткі кніг.
Што датычна іншых ацэнак сп. Халезіна, яны могуць успрымацца ў залежнасьці ад стаўленьня да нацыянальнага Адраджэньня.
Скажам, я лічу, што газэта «Имя», адным з кіраўнікоў якога быў сп. Халезін, займала антыадраджэнцкую, пралукашэнкаўскую і прарасейскую пазыцыю, а нехта іншы скажа, што гэта ня так (сп. Халезін якраз і заяўляе, што «Имя» нібыта ня мела прадузятасьці да беларускай мовы).
Альбо — мы з Пазьняком ацэньвалі тое, што пісала пра нас «Имя» ў самы для нас драматычны час у 1996 як мэтанакіраванае цкаваньне — адзінае, што я лічыў гэта праявай асабістай антыпатыі, а Пазьняк — тактыкай КДБ, — але іншыя, цалкам дапускаю, могуць лічыць інакш. Маё права сьцьвярджаць, што «Имя» наносіла па нас з Пазьняком удары значна больш для нас адчувальныя, чым якая-небудзь «СБ». Але іншыя могуць сказаць, што гэта ўсяго толькі было імкненьне патрымаць нас «у тонусе». А трэція заявяць: так, тое было цкаваньне, але так вам і трэба.
Што тычыцца слоў пра станоўчую ролю Пазьняка толькі ў адкрыцьці Курапатаў, і пры гэтым (несумненна — сьвядома) ігнараваньня вызначальнай ролі лідэра БНФ у здабыцьці Незалежнасьці — дык гэта ўвогуле сьмешна.
Па-мойму, гэтую ролю прызнаюць нават афіцыйныя гісторыкі — у тых надзвычай рэдкіх выпадках, калі спрабуюць быць аб’ектыўнымі.
Чытайце таксама:
«Калі я для яго агент, чаму я павінны яго паважаць?» Халезін пра Пазняка
Халезін пра Tut.by: Гэта быў не феномен, а прадукт канфармізму
