Вольга Мамаджанава ў адзін цудоўны дзень зразумела: жыццё адно, і яго хочацца напоўніць. І стала падарожнічаць
«Я — не Дункан Маклауд, мне не адведзена 500 гадоў…»
«Гісторыя маіх падарожжаў пачалася з вучобы ў Магілёўскім абласным ліцэі №1. Там быў турклуб, мы хадзілі ў паходы. З далёкіх — Крым, Карэлія, Карпаты. Мне тады гэта здавалася космасам, цяпер я называю гэта дзіцячымі паходамі. Цалкам змяніўся маштаб. Я зразумела, што ў гэтым жыцці магчыма ўсё.
Культура паходаў была прышчэпленая менавіта ў ліцэі: нас вучылі, пачынаючы ад простага побыту і заканчваючы тым, як на гэты свет можна глядзець. Дзякуй Аляксандру Міхайлавічу Радзьковічу, кіраўніку ліцэйскага турклуба. Мы сябруем па гэты дзень.
Потым была паўза. Асабістае жыццё, праца… Але ў адзін момант я зразумела, што жыву не ў згодзе з сабой. Я — не Дункан Маклауд, мне не адведзена 500 гадоў… Жыццё адно, і яго хочацца напоўніць.
Так я пачала шукаць, што цікава. І ці то старажытная памяць прачнулася, ці то яшчэ што, але мяне пацягнула на поўнач».
Рост жанчыны 156 см, яна здаецца далікатнай і вытанчанай — дакладна не для суровых паходаў… Але гэта толькі здаецца. Вользінай вынослівасці можна пазайздросціць
«У паходах дастаткова проста не ныць!»
Аднак адразу, без падрыхтоўкі, Вольга Мамаджанава, зразумела, не магла ўзяць і паехаць, дапусцім, у запаветную тундру. І яна звярнулася да сваіх старых сяброў-турыстаў.
«Ёсць такі ў нас у Магілёве Андрэй Данцоў, групы водзіць, дасведчаны падарожнік, — распавядае Вольга. — Выехалі з ім і іншымі турыстамі дзесяць гадоў таму ў зімовы паход па Беларусі. Кіламетраў з 20-25 па лесе, прыпынак у аграсядзібе — лазня, шашлыкі. З камфортам, увогуле.
І падчас таго паходу Андрэй расказаў, што ідзе збор групы на Алтай. Я, вядома ж, папрасілася: «Данцоў, вазьмі мяне». «Не, паход складаны, катэгарыйны (4-5 па катэгорыі складанасці), не пацягнеш», — адмовіў ён, улічваючы адсутнасць у мяне досведу.
Гэта было ў пачатку паходу па Беларусі, а ў канцы, на зваротным шляху, мне Андрэй раптам заяўляе: «Я цябе запісаў на Алтай». З чаго гэта? Што змянілася за такі кароткі тэрмін? А дзённы пераход у нас тады аказаўся няпростым: броды праз рэчкі, снягі нейкія… Ішлі бясконца, ногі ва ўсіх ватныя. «Калі я амаль здыхаў, унутры ныў, паварочваюся — а ты ідзеш і маўчыш», — патлумачыў мне сваё рашэнне Данцоў.
Як аказалася, не трэба быць моцным, цягавітым. Дастаткова проста не ныць! Калі я пачну ныць, нічога ж не зменіцца? Усё роўна ёсць канчатковы пункт, праўда ж? Вось так гэты маленькі паход па Беларусі даў мне дарогу далей. Даў Алтай.
Прыгажосць неймаверная!
«Мне Егіпет падары цалкам — я яго ў арэнду здам, і паеду на Ямал!»
Пасля Алтая гераіня артыкула стала падбіваць Андрэя Данцова і кампанію на падарожжа па Запаляр'і, але ў тых не зраслося. І тады Вольга вырашыла: будзь што будзе, трэба шукаць аднадумцаў на постсавецкай прасторы ў інтэрнэце. Навошта, калі ў кагосьці не атрымліваецца, адмаўляцца ад сваёй мары?
У той раз яна, як праз нейкі цуд, набрыла ў Сеціве на самарскую групу — і здарыўся прыпалярны Урал. Чыстае захапленне, як кажа Воля Мамаджанава. І вось з таго самага падарожжа магіляўчанка кіруецца прынцыпам «Стукайцеся — і вам адкрыюць».
У яе цяпер маса сяброў-турыстаў па ўсім былым Саюзе, іх яна знайшла альбо ў інтэрнэце, альбо пазнаёмілася ў паездках. «Усе платы», якія замінаюць набываць паплечнікаў па падарожжах, у Вольгі зніклі.
«Мне часам здаецца, што мне адкрылі доступ да генафонду паўночных зямлян! Сярод падарожнікаў столькі класных людзей! Калі ў цябе здарылася бяда, да цябе заўсёды выйдзе чалавек. Нават на Крайняй Поўначы. Табе таксама гэтым хочацца дзяліцца. Шчасцем трэба дзяліцца», — перакананая суразмоўніца.
А яшчэ Вольга не хавае:
«Мне Егіпет падары цалкам — я яго ў арэнду здам, і паеду на Ямал!»
Падарожнічае яна толькі падчас адпачынкаў, а працуе цяпер у сферы IT. Збярэ грошыкаў — і наперад! Апроч іншага, за гэтыя гады яна разоў з 9 або 10 была ў тундры, нават сустракала Новы год з ненцамі.
За гэтыя гады Вольга Мамаджанава раз 9 або 10 была ў тундры. І нават здабыла там блізкіх сяброў-ненцаў
«У ненцаў «чай» — гэта як наш навагодні стол»
«Пазнаёмілася з сям'ёй ненцаў у адным з летніх паходаў па Палярным Урале. Іх чум стаяў праз рэчку, трэба было перайсці ўброд. Адразу ўразіла іх стойбішча чысцінёй! Мне знаёма з паходнага жыцця: як прыйшоў — кінуў заплечнік, паставіў палатку. На адным кусце шкарпэткі сохнуць, на іншым — кофта. Гэта — палявыя ўмовы, бардак у гэтым выпадку не выклікае непрыязнасці.
Але ў маіх ненцаў, нягледзячы на тое, што яны гасцей не чакалі, быў ідэальны парадак. Дровы да дроваў складзеныя, чысты чум, ніякіх раскідушак.
У знаёмай сям'і ненцаў — дзівосны парадак і ў чуме, і побач з ім. Ды і яны самі — прыгожыя і гасцінныя людзі
Жывуць дзіўна. Сям'я, якая складаецца з бацькоў і пяці дзяцей, жыве ў чуме (у тундры дзяцей у школу адвозіць верталёт — гэта ў парадку рэчаў, старэйшыя дзяўчынкі вучацца ў тэхнікуме).
За год ненцы праходзяць каля тысячы кіламетраў за сваім велізарным статкам аленяў. Гэта называецца касланне. Штодзённае страва — аленіна: крыніца сілаў, прытулку, цяпла. Робяць варанае мяса, рагу. У краму ездзяць за 150 км. Хочуць у лазню — едуць да сяброў у пасёлак.
Дзеці на Ямале таксама ходзяць у школу, з чума дзятву забірае верталёт
Ненцы думаюць іншымі катэгорыямі, але падобныя на нас. Напрыклад, таксама хочуць добрыя тэлефоны. Дзяўчынкі мараць аб прыгожых сукенках. Але мы сябе ідэнтыфікуем праз рэчы — гэта значыць, калі ў нас класны тэлефон, мы неяк расцем у сябе ў вачах, а яны ўсім гэтым проста карыстаюцца.
Мы ў большай залежнасці ад кватэр і машын. А ў іх няма дома — качавы лад жыцця не дае асесці на адным месцы. Ім патрэбны снегаход, але калі яго не будзе, яны запрагуць аленяў і паедуць. У тундры багаты чалавек — значыць, чалавек, які дзеліцца…
Алені ў тундры — крыніца сілаў, прытулку, цяпла
Не дзіўна, што нас, тады яшчэ незнаёмцаў, яны сустрэлі гасцінна. У ненцаў «чай» — гэта як наш навагодні стол, хіба што пельмені толькі не зляпілі.
Мы пасябравалі пасля таго, як я да іх двойчы ездзіла ў госці. Нават Новы год сустракала. Уражанні — незабыўныя. Стол, як і ў нас: гарошак, салаты, мяса… Але адчуванні іншыя.
Яны забралі мяне зімой на снегаходзе з пасёлка, апранулі ў маліцу, а зверху — пуховую хустку. Мне здавалася, сапрэю. 10 хвілін пры —35 хапіла, каб задубець. Я — вялікі мярзляк, а яны там да холаду звыклыя. Калі трэба заначаваць у тундры, на снезе, тую ж маліцу завязваюць пад нагамі і спяць «у мяшочку». Дарэчы, ёсць зімовыя алені, ёсць летнія і восеньскія — у залежнасці ад сезону паўночныя народы і падбіраюць вопратку з аленевых шкур.
Вольга ўжо трохі вывучыла ненецкі побыт. Цяпер вось марыць паўдзельнічаць у касланні
Не думайце, ненцы таксама хварэюць. Прылятае верталёт, калі што. Санборт. Напрыклад, прыляцеў і забраў ненку, якая сабралася нараджаць. Не ведаю, як на велізарным Ямале можна вызначыць месцазнаходжанне канкрэтнага чума, але ва ўсіх, хто там жыве — прыродная чуйка і арыентацыя ў прасторы. МНС дакладна ведае, куды і за кім ляцець.
Вольга лічыць, што ненцы думаюць іншымі катэгорыямі, але падобныя да нас. У іх няма такой залежнасці ад матэрыяльных выгод
Я ў канцы гэтага сакавіка зноў хачу паехаць да сваёй ненецкай сям'і на поўнач. Там адна з дачок замуж выходзіць, плюс Дзень аленявода. Цікава будзе паглядзець. А яшчэ ў касланні думаю паўдзельнічаць — не з боку, а пакачаваць. Спадзяюся, усё атрымаецца.
На Камчатцы сустрэць мядзведзя — раз плюнуць
«Што такое мядзведзь, калі ты жывеш з тканіннымі сценамі палаткі?»
Не меншую буру эмоцый у Вольгі Мамаджанавай выклікала Камчатка. Там магіляўчанка была двойчы, і абодва разы — з біёлагамі. Трапіла туды па запрашэнні знаёмага геадэзіста-вандроўніка Жэні, якога, як і многіх іншых сваіх новых сяброў, сустрэла ў паходзе па Запаляр'і. Ён прапанаваў Волі стаць валанцёркай пры экспедыцыі на Камчатку, інакш бы такую паездку проста было не выцягнуць матэрыяльна.
Гледзячы на некаторыя Вользіны фатаграфіі, узнікае пачуццё: тут відавочна не ступала нага чалавека.
«Камчатка — напэўна, самы дарагі з кірункаў. І цяпер вельмі модны. А наогул падарожжа па поўначы хто хоча, той можа сабе дазволіць, — перакананая Вольга. — Дарога, харчаванне і закідванне — асноўныя грашовыя артыкулы. Што цікава, з гэтага ежа — мінімальныя выдаткі. Мы ямо вельмі проста: каша і тушонка. Бяром снікерсы, вафелькі, каб сябе падсілкаваць.
Цяпер не магу зарыентаваць па расцэнках (відавочна даражэй, чым раней), але, дапусцім, да 2020 года ў мяне было падарожжа па Запаляр'і за 300 даляраў, Якуція — у 350 даляраў абышлася. А вось да старту адной са снегаходных экспедыцый, у Салехард, я ляцела самалётам — праз гэта падарожжа пацягнула дзесьці на тысячу даляраў. Але ўся гэтая казка, неверагодная і не кранутая рукой чалавека прыгажосць таго вартая! Калі не баяцца дзікай прыроды, вядома. У прыватнасці, мядзведзяў».
Сёння Вольга Мамаджанава можа напісаць цэлую метадычку пра тое, як «мець зносіны» з касалапымі
«Здаралася рознае. На Камчатцы мы плылі па рацэ, а на нас галопам бег мядзведзь… Ды і наогул, што такое мядзведзь, калі ты жывеш з тканіннымі сценамі палаткі? Гэта фактычна іх дом, а ты — проста госць, прыйшоў на іх тэрыторыю.
Першая мая Камчатка ў 2018 годзе была больш мяккая па драпежніках. Падчас другой мядзведзь нас выжыў з лагера, і мы сышлі. Ён нас літаральна быкаваў».
Сёння Вольга Мамаджанава можа напісаць цэлую метадычку пра тое, як «мець зносіны» з касалапымі, але назіраць за імі ўсё ж стараецца здалёк.
З сабой у тыя самыя экспедыцыі на Камчатку яе сябры-біёлагі бралі стрэльбу, футбольныя дудкі (звер павінен чуць, што хтосьці ёсць; калі сутыкнуцца з ім без папярэджання — вынік можа быць вельмі сумны), газавыя балоны.
«Мая Камчатка па ўражаннях — велізарная. І па ведах, дарэчы, таксама. Я ж ехала з навукоўцамі, якія адкрываюць на нашай планеце новыя віды рыб. І гэтае пытанне вывучыла!
Так, былі стрэсавыя сітуацыі, былі страхі, фізічна было цяжка — бо мы хадзілі па землях, дзе не ступала нага чалавека… Але я гэты ўнутраны вузел паступова ў сабе развязваю — і туды яшчэ абавязкова вярнуся».
І напрыканцы. Акрамя ўражанняў, Вольга Мамаджанава прывозіць са сваіх падарожжаў дзівосныя фатаграфіі. Давайце палюбуемся.
Чытайце таксама:
Чуванцы: малы народ, прадстаўнікі якога ваююць ва Украіне з абодвух бакоў
«Гэта я, чукча татарская, вам кажу». Журналістка-татарка — пра жыццё «нярускіх» у Расіі
