Крысціна Дробыш
— «Кніжны воз» існуе ўжо тры гады, ён паўстаў у 2020 годзе. Калі глянуць на гэтыя тры гады, то з чаго вы пачыналі і з чым прыйшлі да сёння?
— Тры гады нам споўніцца дакладна ў верасні. А пачыналі мы абсалютна з нічога. Была толькі адна кніжка, якую мой калега, сузаснавальнік «Кніжнага воза», меў дома, і якая падабалася яго дзецям, і была я, якая да таго часу ніколі не начытвала кніг. І ўсё.
З жадання ў прынцыпе ўсё пачалося, з жадання штосьці зрабіць беларускае для дзяцей, каб у іх была магчымасць ведаць і чуць беларускую мову. А цяпер мы маем амаль 200 гадзін запісаў, і гэта таксама кнігі іншых праектаў.
Мы супрацоўнічаем з праектам «Кніжная рысь», які дае нам свае кнігі на публікацыю, таксама з праектам «Бэйбус», які робіць анімаваныя вершы Андрэя Скурко, у нас ёсць і музычная частка, і калісьці легендарны праект «Народныя казкі для дзетак», які зрабіў Алег Хаменка. Шмат усяго.
Мы змаглі не толькі запісаць свае кнігі, але і прыцягнуць сваіх сяброў да нас. Мы нават маем кнігі, якіх яшчэ ніколі не было ў друкаваным варыянце. Будзем хутка выпускаць «Шэрлака Холмса», адна з частак якога толькі што была перакладзеная, і чыталі яе пакуль толькі перакладчыцы ды мы. Таму я лічу, што гэта вельмі шмат.
— Вы сказалі, што напачатку была адна кніжка, і гэта была…
— «Прыгоды мышкі Пік-Пік».
— Гэта голас, па якім вас, напэўна, найперш пазнавалі і пазнаюць у гэтым праекце?
— Вось ведаеце, тут ёсць цікавая рэч. У майго сына, дарэчы, гэта любімая казка. І ён не пазнаў, што гэта я чытаю. Слухаў, слухаў доўга. Я пытаю, ці ён ведае, хто гэта чытае, а ён адказвае, што «не-а». Цікава… Таму не пазнаюць, бо ў жыцці іншы голас так ці іначай, чым у кніжках.
— Больш за 60 кніжак маеце ўжо для праслухоўвання, але я б не сказала, што «Кніжны воз» — гэта толькі для дзяцей, там жа і для дарослых шмат цікавага ёсць?
— Адназначна. Дзеці — гэта ж не толькі ў маленстве, гэта ж розныя ўзросты. У нас таксама ёсць і падлеткавыя кнігі, хоць такой літаратуры для падлеткаў вельмі мала, але яна ёсць. Больш за тое, калі я размаўляла з дарослымі, бацькі нам таксама пісалі, што ім самім цікава слухаць.
Я вось знайшла такі тэрмін новы «казкатэрапія». Ёсць такое меркаванне, што казкі і казачныя гісторыі дзейнічаюць на псіхіку як тэрапеўтычная рэч. Вось, да прыкладу, «Жылі-былі паны Кубліцкі ды Заблоцкі», там шмат гумару ёсць для дарослых, а дзеці яго яшчэ не могуць счытаць. Такое двайное дно.
— На сёння можна смела сказаць, што «Кніжны воз» — гэта папулярны праект, а ў чым галоўны сакрэт усё ж такі поспеху?
— Я не ведаю, шчыра кажучы, у чым сакрэт праекта. Ён ніколі не задумваўся як камерцыйны, мы ніколі не думалі, што вось мы мусім нешта зрабіць. Ён рабіўся ад душы і робіцца ад душы, па-чалавечы. Я, магчыма, знайшла такі падыход і сабрала вакол сябе такую каманду галасоў, якія не чытаюць кніжкі, а якія размаўляюць кніжкамі. І гэта важна. Напрыклад, я вельмі паважаю працу калег мінулых пакаленняў, якія начытвалі кнігі, але гэта немагчыма слухаць. Гэта так акадэмічна, што беларуская мова становіцца такой змрочнай і яшчэ больш змрочнай.
Мне хацелася зрабіць чалавечую мову, простую, цікавую, вясёлую, яскравую, каб дзіця слухала і ў яго фантазія працавала, каб яго не грузілі беларускай мовай, а каб яна была ў яго жыцці.
І мне здаецца, што гэта ўдалося. Таму галоўны сакрэт — рабіць ад душы і для людзей, размаўляць. Не начытваць, а размаўляць.
— Галасы, якія размаўляюць казкамі, гэта прафесійныя галасы, гэта не выпадковыя людзі…
— Не, не. Я ўвогуле перфекцыяніст. Мне трэба, каб было максімальна якасна і даведзена да максімуму, які я магу зрабіць. Дзеці, спадзяюся, вырастаюць на гэтай мове, і спадзяюся, што ў іх застанецца нешта ў галаве, нават калі яны не будуць размаўляць на гэтай мове. Таму важна, каб мова была чыстай. І калі ты садзішся за мікрафон, калі ты робіш кнігі, агучваеш кіно, гэта павінна быць узорная беларуская мова. У мяне паціху збіраецца каманда акцёраў, якія па-акцёрску гэта робяць, але мы працуем і над вымаўленнем.
— То-бок, акрамя тэрапеўтычнага эфекту ад казак, ёсць і моцны адукацыйны аспект?
— Так. Гэта такі 25-ы кадр для мяне, калі ты чуеш максімальна пісьменную беларускую мову. Існуюць, канечне, розныя варыянты і націскаў, і спалучэнняў, і вымаўлення, але мы імкнёмся прытрымлівацца перакладу і даваць розныя варыянты, каб падкрэсліць, што беларуская мова больш багатая, чым нам падаецца.
І, дарэчы, беларуская мова не такая лёгкая для вымаўлення, як падаецца. Напрыклад, адзін з галасоў, які гучыць са мной, ён калі сеў першы раз чытаць, то хвілін праз 20 сказаў, што я хачу «адарваць табе нагу», вось. Гэта быў прафесійны акцёр, які досыць даўно працуе з беларускай мовай. Але для кніг гэтага мала.
— Пра кнігі. Як выбірае і хто выбірае кнігі, якія агучваюцца і трапляюць на «Кніжны воз»?
— Насамрэч гэта цікавы працэс. Вельмі шмат шляхоў. Штосьці мы знаходзім на палічках дома, як «Маўглі» або «Том Соер». Многія памятаюць кніжку «Маўглі» з зялёнай вокладкай, мы знайшлі дзве кніжкі старога выдання. Штосьці нам прыносяць самі аўтары, штосьці мы знаходзім у выдавецтвах. І аўтары, і выдавецтвы звычайна падтрымліваюць нас.
Папяровыя кнігі выходзяць даволі малым накладам. Аўдыяверсія ж на сёння можа даць другое жыццё кнізе або магчымасць як бы павялічыць наклад і яго распаўсюдзіць. І зноў жа перакладчыкі ў нас ужо ёсць у сябрах і выдаўцы, якія нам дапамагаюць. Да прыкладу, гэта Валянціна Андрэева, уладальніца выдавецтва «Гутэнберг», гэта Ганна Янкута, перакладчыца. У нас цяпер на паўгода наперад дакладна распісаныя кнігі, якія трэба запісаць.
— Ці можаце крыху раскрыць гэтыя планы? Вось «Шэрлака Холмса» вы ўжо назвалі…
— У нас наперадзе яшчэ «Пітэр Пэн», таксама «Краіна вымярэння», працяг «Паноў Кубліцкага ды Заблоцкага» і яшчэ «Снежны чалавек». Мару яшчэ пра адну кнігу, яна вельмі маленькая, але яе вельмі складана зрабіць, і гэта будзе зусім новы падыход да аўдыякніг, які на сёння ніхто не практыкуе. Спадзяюся, што цягам года гэта зраблю і прэзентую.
На сёння «Кніжны воз» можна слухаць праз мабільную праграму, а таксама праз сайт.
На сэрвісе ko—fi.com/knizhnyvoz можна пры жаданні падтрымаць праект. На сродкі слухачоў, да прыкладу, запісана чатыры кнігі з каляднай серыі. І нядаўна выйшла кніга «Асцярожна: дзеці!» цалкам за грошы, якія ахвяравалі слухачы. А неўзабаве з’явіцца абнаўленне «Кніжнага воза» — новы дызайн з новымі, больш зручнымі функцыямі.
Чытайце таксама:
«Вочы баяцца, а рукі робяць». Беларусы расказалі, чаму і як пераходзілі на родную мову
Даступнасць і дыскрымінацыя беларускай мовы ў Беларусі: вынікі новага апытання
