Ілюстрацыя: Майкл Скарн / «Медиазона»
Запіс падкасту займае ў Ромы з Евай некалькі гадзін, з якіх да слухача даходзіць толькі 15—20 хвілін. Пасля запісу Ева мантуе яго, прыбіраючы ўсё лішняе. Яшчэ некалькі гадзін сыходзіць на тое, каб загрузіць запіс на стрымінгавыя сэрвісы. Гугл-падкасты і спатыфай дазваляюць зрабіць гэта бясплатна.
У эпл-падкастах падлеткаў пакуль няма: платформе трэба плаціць грошы за размяшчэнне. А Ева з Ромай нічога не зарабляюць на сваіх запісах і не імкнуцца да гэтага.
«Я хачу, каб нас слухалі не толькі падлеткі. Бацькі, людзі, у якіх няма дзяцей. Важна ведаць, што адбываецца з іншымі. Так, у дарослых свае важныя праблемы: знайсці ў новай краіне працу і жыллё. Але і нам па-свойму трэба неяк будаваць тут новае жыццё. Я хачу, каб падлеткаў пачулі, бо нам таксама цяжка», — кажа Ева.
«Бабулі вырашылі не казаць, што з'язджаем»
Рома — з Брэста. Цяпер ён жыве ў Польшчы, з Беларусі разам з мамай, айчымам і малодшым братам ён з'ехаў у студзені 2022 года. Бацькі Ромы ўдзельнічалі ў пратэстах у 2020 годзе, а калі яны сціхлі — раздавалі самвыдатаўскія газеты і расклейвалі налепкі. Маме некалькі разоў тэлефанавалі са Следчага камітэта — прасілі з'явіцца. Сям'я вырашыла з'ехаць.
З'ехалі, уладкаваліся ў Кіеве, потым, перад пачаткам поўнамаштабнай вайны, перабраліся ў Львоў, а адтуль — у Польшчу.
Ева — з Мінска. Пасля пачатку вайны кампанія, у якой працавалі яе бацькі, паставіла ўмову — абавязковая рэлакацыя ўсіх супрацоўнікаў. Ева даведалася пра дату пераезду за восем дзён.
Пазнаёміліся Ева з Ромам ужо ў Беластоку, тут і пачалі працаваць над падкастам.
«Цяпер шмат кажуць пра дарослых — інтэрв'ю бяруць у дарослых, але мы пацярпелі ад пераездаў не менш, у нас хапае сваіх праблем», — тлумачыць Рома.
Яны з Евай вырашылі, што будуць збіраць у падкасце гісторыі падлеткаў-мігрантаў: тых, каму давялося пакінуць Беларусь з-за палітычнага пераследу бацькоў, ці тых, хто проста з'ехаў з краіны на вучобу і дзеля больш перспектыўнай будучыні.
У першых эпізодах падкасту падлеткі распавядаюць пра свой ад'езд з краіны. У Ромы ён быў бязладным: увечары сабралі рэчы і ноччу ўжо былі ў аўтобусе на Кіеў.
«Мы нават вырашылі спачатку не казаць, што з'язджаем, нашай бабулі, каб яе не хваляваць. Але яна прыйшла раней з працы і ўбачыла, як мы збіраем рэчы. Прыйшлося прызнавацца», — распавядае Рома.
У новае жыццё кожны член сям'і ўзяў з сабой па заплечніку — так першапачаткова дамовіліся. Рома кажа, што, акрамя рэчаў першай неабходнасці, узяў з сабой нататнік з фоткамі і запісамі некалькіх сяброў на памяць.
«Яны нават не ведалі, што я з'ехаў. Мама сказала пакуль нікому не казаць, таму я напісаў ім пра тое, што я з'ехаў і не ведаю, калі вярнуся, калі ўжо быў у Кіеве», — кажа ён.
Бацькі Евы думалі пра пераезд даўно, сваю ролю ў прыняцці рашэння адыгралі і пратэсты ды рэпрэсіі 2020 года. Ева ўспамінае пра іх так:
«Гэта змяніла маё стаўленне да жыцця. Мне было цяжка, мяне тады замкнулі дома, без інтэрнэту. А летам у час канікулаў хацелася б пагуляць. А ты сядзіш дома і думаеш, што бацькоў могуць пасадзіць. А я што? Я застануся з сястрой? Ці мы можам з'ехаць у любы момант? А што наогул будзе заўтра?»
З Беларусі Ева з бацькамі з'язджала на машыне, таму ў яе была магчымасць узяць з сабой больш рэчаў. На памяць пра жыццё ў Мінску яна ўзяла з сабой гітару і ўкулеле: некалькі гадоў таму яна пачала займацца музыкай і не змагла выбраць, які з інструментаў ёй бліжэй.
«Пераезд — гэта рашэнне маіх бацькоў, якое ад мяне наогул не залежала, мяне паставілі перад фактам.
…Мне казалі пра тое, што гэта калі-небудзь адбудзецца, але ў мяне была надзея, што я там адвучуся 11 класаў або да нейкага канчатковага моманту майго дзяцінства, а потым пачну новае жыццё ў іншай краіне», — распавядае яна ў падкасце.
Пасля ад'езду з Беларусі Ева адразу апынулася ў Беластоку. А Рома ўспамінае яшчэ жыццё ва Украіне: кажа, што ў Кіеве было проста выдатна. Падабалася жыць у вялікім імклівым горадзе.
«Мы жылі ў доме ў Алены Жаркевіч, там было яшчэ некалькі дзяцей прыкладна майго ўзросту. Мы хутка знайшлі агульную мову, я таму там сабе сяброў нават і не шукаў», — кажа ён. Напярэдадні вайны сям'я перабралася ў Львоў, 24 лютага прыйшлося спешна пакідаць і Украіну.
«Мы тады ў хостэле жылі, мама мяне будзіць і кажа на эмоцыях уся: «Прачынайся, гэты підарас на нас напаў». Я спачатку не паверыў», — успамінае Рома.
«Нашы аднакласнікі нас не разумеюць». Адаптацыя
Сцэнары да выпускаў падкасту Рома з Евай пішуць «на каленцы», самы першы напісалі на ўроку фізкультуры ў каледжы. Сярод пытанняў для гасцей падкасту адно — пра адаптацыю ў новай краіне. Ім самім адаптацыя далася па-рознаму.
«Пакуль яшчэ вучобы не было, я днямі спрабавала прыйсці ў сябе. Страшна было — усё ж трэба пачынаць з нуля тут. Мяне выцягвалі толькі мае сябры ў Беларусі, я ўвесь час была з імі на сувязі. Тэлефон адкладаю — і ў мяне льюцца слёзы», — кажа Ева.
Рома распавядае, што новых сяброў знайшоў хутка, мае зносіны ў асноўным з беларусамі і ўкраінцамі. Палякаў сярод сяброў у падлеткаў няма.
«Нашы аднакласнікі — яны нас не разумеюць, яны не ведаюць, што цяпер адбываецца ў Беларусі, ва Украіне, іх гэта не вельмі хвалюе», — лічыць Рома.
«Галоўнае адрозненне — стаўленне настаўнікаў да хатніх заданняў, да вучняў». Адукацыя
У сваіх выпусках падлеткі плануюць гаварыць з гасцямі падкасту пра планы на будучыню і пра адукацыю ў іншых краінах. Самі Рома з Евай атрымліваюць медыцынскую адукацыю ў Беластоку, Рома дакладна вырашыў, што хоча стаць доктарам, Ева — пакуль не.
Падлеткі кажуць, што да новай мовы адаптаваліся хутка, і яны разумеюць усё, пра што ідзе гаворка на ўроках. Акрамя профільных прадметаў. «Цяпер неяк усё быццам у парадку, добры сярэдні бал. Але хімія і біялогія па-польску — гэта нейкая мова эльфаў», — кажа Рома.
«У Беларусі было цяжка ў параўнанні з Польшчай.
Але галоўнае адрозненне — стаўленне настаўнікаў да хатніх заданняў, да вучняў у прынцыпе. У іх няма такога, што ты павінен нешта ведаць, вучыцца. Гэта табе трэба. Калі ты чагосьці не ведаеш, гэта твае праблемы, табе з гэтым жыць», — дзеліцца ў падкасце ўражаннямі Ева.
«Лепшага за Брэст месца няма», але і будучыні там няма
Падлеткі не бачаць сваёй будучыні ў Беларусі. Абое вераць, што ў краіне адбудуцца аднойчы дэмакратычныя перамены, але кажуць, што часу чакаць у іх няма.
«Я веру, што ўлада ў Беларусі зменіцца, адбудуцца перамены, але на гэта сыдзе шмат-шмат гадоў. А тут, у Польшчы, эканоміка больш стабільная і краіна больш дэмакратычная. Тут цяпер больш магчымасцяў — атрымаць добрую адукацыю, атрымліваць потым годны заробак», — кажа Рома.
Дадому, у родныя гарады, Рома з Евай хочуць прыязджаць толькі ў госці. Абое вельмі цёпла адгукаюцца пра іх.
«Брэст я, вядома, вельмі люблю, ён не надта ціхі, не надта шумны. Там добра і летам, і зімой. Лепшага за Брэст месца няма», — кажа Рома. Па яго словах, перш за ўсё, калі атрымаецца прыехаць, ён наведае сваіх сяброў, па якіх вельмі сумуе.
Чытайце таксама:
«Арганізацыйныя пытанні вырашыла за тыдзень». Беларуска ладзіць у Вільні летнік для дзяцей
