Каля 100 000 чалавек удзельнічаюць у праўкраінскай акцыі ў Берліне, Германія, 27 лютага 2022 г. фота: AP
Рэпутацыя і давер да Германіі некалькі дзён знаходзіліся ў стане вольнага падзення сярод нашых партнёраў ва Усходняй і Цэнтральнай Еўропе.
У дзень пачатку вайны ў сталіцы Літвы Вільні тысячы людзей выйшлі на дэманстрацыю супраць Пуціна. На наступны дзень акцыя пратэсту была ўжо ля амбасады Нямеччыны — праз шок, што федэральны ўрад (на той момант) не падтрымаў санкцыі ў выглядзе адключэння SWIFT.
Наступны разварот знешняй палітыкі Германіі на 180 градусаў увойдзе ў падручнікі гісторыі як гістарычны пералом, а нашы партнёры даруюць нам нашу нерашучасць.
Магчыма, азіраючыся назад, можна сказаць, што ў гэтага моманту ваганняў ўсё ж ёсць адзін добры бок: ён дапамог убачыць неабходнасць абсалютна новага пачатку.
Германія прачнулася
Як і ў 2014 годзе пасля анэксіі Крыма, многія нашы партнёры ва Усходняй і Цэнтральнай Еўропе кажуць у гэтыя дні: «Мы вас увесь час папярэджвалі, а вы не хацелі чуць».
Як быццам не было галасоў многіх нямецкіх экспертаў па Усходняй Еўропе і Расіі, якія гадамі паказвалі на тое, што Крэмль спрабуе падарваць заходнія дэмакратыі з дапамогай кібератак і фэйкавых навін, пастаянна «выпрабоўвае» час рэакцыі НАТА, і нават не пабаяўся здзейсніць забойства і замах на забойства ў цэнтры Берліна або Солсберы.
Сатырычны арт паказвае прэзідэнта Расіі Уладзіміра Пуціна, які гуляе з Украінай, каб аднавіць Савецкі Саюз. Кёльн, Германія, 28 лютага 2022 года. Фота: AP
Ні для каго не было сакрэтам і тое, што рэпрэсіі супраць іншадумцаў у Расіі становяцца ўсё больш масавымі, што адукаваныя людзі сотнямі тысяч пакідаюць краіну.
«Германіі даўно пара было спыніць усе бескарысныя дыялогавыя фарматы, выканаць мэты, вызначаныя НАТА, разарваць адносіны з Расіяй у сферы энергетыкі, таму што Пуцін разумее толькі жорсткі падыход!» — такім было асноўнае меркаванне з нагоды палітыкі Германіі.
Германія ж, нягледзячы на ўсе злавесныя прадвесці, упарта, аж да самаадданасці і разбурэння даверу да сябе самых важных партнёраў, спадзявалася да апошняга моманту (і нават крыху даўжэй) «вырашыць рознагалоссі дыпламатычным шляхам» і праз гандлёвыя адносіны дамагчыся цывілізацыйнага ўцягвання Расіі.
Менавіта гэта цяпер выразна паказвае, наколькі процілеглая рэальнасці пуцінская прапаганда аб тым, што «варожы Расіі Захад» хацеў ізаляваць Расію, не даваў ёй развівацца і пастаянна пагражаў.
«Зусім не ў парадку»
«Гэта вайна Пуціна», заявіў канцлер Шольц. З аднаго боку, немагчыма сцвярджаць, што напад — гэта асабістая справа прэзідэнта, якая не мае ніякага дачынення да Расіі.
Пуцінская сістэма будавалася больш за 20 гадоў і знаходзіла дагэтуль шырокую падтрымку сярод насельніцтва. Першы напад на Украіну і анэксія Крыма восем гадоў таму выклікалі патрыятычны экстаз.
Таму санкцыі, якія ўводзяцца ў гэтыя дні, з'яўляюцца беспрэцэдэнтнымі і б'юць не толькі па элітах (забарона на ўезд або канфіскацыя актываў), дзяржаўных энергетычных кампаніях, банках і прапагандысцкіх тэлеканалах, але і па Расіі і яе насельніцтву ў цэлым.
Блакада паветранай прасторы, выключэнне з Алімпійскіх гульняў, УЕФА і Еўрабачання і, вядома, маштабныя цэнавыя эфекты на расійскім рынку накіраваны на тое, каб усе ў Расіі заўважылі, што нешта «зусім не ў парадку».
Ва ўсім свеце ў гэтыя дні рускія сутыкаюцца з абурэннем: супермаркеты забараняюць расійскія прадукты, кампаніі спыняюць экспарт, расійскія караблі не запраўляюць.
Але, з іншага боку, нават у стане жаху, адчаю і ярасці важна не змешваць ўсе разам.
Цалкам лагічна, што Мюнхенскі філарманічны аркестр развітваецца з вядомым дырыжорам Гергіевым праз яго адмову дыстанцыявацца ад Пуціна.
Але тое, што гатэлі на Балтыйскім узбярэжжы Літвы або рэстаран на поўдні Германіі больш не хочуць абслугоўваць «рускіх гасцей», няправільна і контрпрадуктыўна. Значна больш слушнай была б шыльда: «Прыхільнікаў Пуціна не абслугоўваем».
Бо проста няправільна выводзіць раўнанне, якое сцвярджае, што любы, хто гаворыць па-руску, аўтаматычна з'яўляецца рускім, а любы, хто з'яўляецца рускім, непарыўна звязаны з Расіяй і падтрымлівае Пуціна. І што любы, хто да гэтага часу падтрымліваў Пуціна, цяпер абавязкова падтрымлівае ўварванне ва Украіну.
Многія ўкраінцы таксама гавораць па-руску
Гэта менавіта той наратыў, які расійскае кіраўніцтва спрабуе выкарыстоўваць доўгі час, дэманструючы праз фальсіфікацыю выбараў, што яго рэйтынг высокі, і што суверэнныя суседнія дзяржавы з'яўляюцца часткай «рускай зямлі».
Мы не павінны патрапіць у гэтую пастку.
Вы ж не думаеце, што кожны англамоўны чалавек на зямлі з'яўляецца прыхільнікам Дональда Трампа.
Сёння руская мова з'яўляецца афіцыйнай мовай у сямі краінах і працоўнай мовай Арганізацыі Аб'яднаных Нацый. Для многіх з украінскіх байцоў, якія абараняюць сваю краіну, руская — родная мова.
Тое, што пытанне мовы не звязанае наўпрост з палітычным пазіцыянаваннем, паказвае і прыклад Беларусі — пратэсты супраць дыктатуры Лукашэнкі ў 2020 годзе былі пераважна рускамоўнымі.
Мурал з голубам міра з галінкай у колерах ўкраінскага сцяга на сцяне дома ў Франкфурце, Германія, 28 лютага 2022 г. фота: AP
І ў Германіі рускамоўныя супольнасці таксама разнастайныя. Да пяці мільёнаў чалавек у Федэратыўнай Рэспубліцы валодаюць рускай мовай, з іх каля трох мільёнаў — носьбіты мовы. Шляхі іх іміграцыі самыя розныя, яны прыехалі з Расіі, Малдовы, Казахстана, Украіны, Беларусі, Кыргызстана і іншых краін. Пераважная большасць з іх выдатна інтэграваныя ў грамадства як добрыя суседзі, аднакласнікі, сябры, калегі — старанныя і прыязныя, працавітыя суграмадзяне.
Толькі каля 235 000 з іх маюць выключна расійскі пашпарт (для параўнання, у Германіі 135 000 чалавек маюць выключна ўкраінскае грамадзянства), але нават гэта мала пра што кажа.
На буйных дэманстрацыях супраць вайны ў Берліне ці Кёльне ў апошнія дні можна было зноў і зноў убачыць плакаты: »Я руская і супраць вайны».
Аб'яднаўшыся супраць Пуціна
На працягу многіх гадоў крамлёўскія СМІ свядома спрабуюць маніпуляваць рускамоўным насельніцтвам Германіі і Еўропы.
Таму зараз вельмі важна, каб палітыкі і грамадства ў Германіі наўпрост звярнуліся да сваіх расійскамоўных суграмадзян і ясна далі зразумець: Вы непарыўна звязаны з намі! Вы нашы, і мы не дазволім нас раскалоць!
Нават тыя, хто гадамі абараняў Пуціна — няхай гэта будуць рускія ці немцы — заслугоўваюць (апошняга) шанцу для ўсведамлення таго, якую шкоду Пуцін наносіць, не ў апошнюю чаргу, рэпутацыі сваёй уласнай краіны, і для таго, каб цяпер зрабіць правільны выбар.
Як людзі аб'ядноўваюцца перад тварам вайны, можна ўбачыць у краінах Балтыі. У некаторых з іх доля рускамоўных перавышае 30 адсоткаў. Канфлікты пачатку 1990-х гадоў з нагоды прыналежнасці гэтых людзей да маладых рэспублік сёння здаюцца даўно забытымі.
Вядучыя палітыкі гэтых краін звяртаюцца са словамі аб згуртаванасці да рускамоўных эстонцаў, латышоў і літоўцаў — і гэтыя суграмадзяне вельмі добра разумеюць, што яны атрымліваюць ад магчымасці жыць ва ўмовах свабоды ў ЕС.
У Беларусі, дзе Лукашэнка месяцамі ствараў атмасферу татальнага страху, людзі зноў паўстаюць. Яны супраціўляюцца таму, што іх краіну цяпер выкарыстоўваюць для вайсковай агрэсіі.
Не ў апошнюю чаргу, у самой Расіі людзі выходзяць на дэманстрацыі. The Economist зафіксаваў пратэсты ў сацыяльных сетках у 50 найбуйнейшых гарадах краіны.
Дзверы для Расіі не павінна быць зачынены назаўжды
Больш за 6 000 расейскіх навукоўцаў і навуковых журналістаў падпісалі ліст з крытыкай урада і патрабаваннем спыніць вайну, і, нягледзячы на рэпрэсіі, многія мужныя грамадзяне асмельваюцца выходзіць на вуліцы. На дадзены момант маюцца звесткі пра больш чым 6 000 затрыманнях.
У той час як украінскія жаўнеры і добраахвотнікі дзень і ноч, рызыкуючы жыццём, абараняюць закон і свабоду, гэтыя людзі ў Расіі і Беларусі з'яўляюцца сумленнем сваёй краіны. Не ў апошнюю чаргу, і ад іх залежыць спыненне гэтага вар'яцтва. Трэба падтрымліваць іх барацьбу, шанаваць іх адвагу і заклікаць да гэтай барацьбы іншых, як гэта робіць прэзідэнт Зяленскі, неаднаразова звяртаючыся да іх.
Шырока распаўсюджанае ў Германіі імкненне ўцягваць Расію ў арбіту нармальных адносін па сутнасці заўсёды было правільным і застаецца такім. Менавіта пуцінская сістэма не павінна больш ні ў каго выклікаць ніякіх ілюзій. Важна захаваць гэтую энергію для таго дня, калі Расія як культурная нацыя вернецца ў круг цывілізаваных краін. У гэты дзень Германія павінна быць у авангардзе і працягнуць руку дапамогі дэмакратычнай Расіі.
