Фота: Офіс Ціханоўскай
Даследаванне рабілі незалежныя сацыёлагі — Філіп Біканаў і Канстанцін Несцяровіч пры падтрымцы фонда Фрыдрыха Эберта. Анлайн-апытанне праводзілі ў два этапы 2-5 лістапада 2023 года. Выбарка склала 1205 рэспандэнтаў, якія прадстаўляюць насельніцтва беларускіх гарадоў памерам не меншым за 20 тысяч чалавек.
Філіп Біканаў папярэджвае: «Мы бачым уплыў фактару страху [на вынікі даследавання], ён скажае нашы вынікі. Але ёсць разуменне, што мы не першы год гэта робім і ў папярэдніх даследаваннях ён таксама быў прысутны. Тлумачыць дынаміку толькі ім не выпадае, яна звязаная і з іншымі прычынамі».
Каб даследаваць нацыянальную ідэнтычнасць, рэспандэнтам прапаноўвалі набор выказванняў, з якімі яны маглі пагадзіцца ці не. Гэтыя выказванні згрупавалі ў чатыры кампаненты ідэнтычнасці:
- расійска-савецкі (было б добра, калі б Беларусь нарэшце аб’ядналася з Расіяй);
- беларускі (мне хацелася б, каб беларускай мовы і беларушчыны было больш у нашым жыцці);
- нацыянальна-індыферэнтны (адсутнасць цікавасці да нацыянальнага);
- касмапалітычны (прыхільнасць да глабальнай ідэнтычнасці і шматкультурнасці).
Даследчыкі дзеляць усіх беларусаў на пяць сегментаў:
- свядомыя (13%) — беларускі і касмапалітычны сегмент;
- тыя, што фарміруюцца (19%) — паміж свядомымі і савецкімі;
- савецкія (37%) — расійска-савецкі сегмент;
- памяркоўныя (27%) — нацыянальна-індыферэнтны;
- русіфікаваныя (4%) — не лічаць сябе беларусамі.
Пры гэтым даследчыкі прызнаюць, што большасць беларусаў цікавяцца нацыянальнай тэматыкай. А тыповага беларуса ўяўляюць як працавітага, гасціннага і добрага чалавека. Ёсць і сімвалы, якія аб’ядноўваюць усіх беларусаў: топ-5 станоўчых — зубр, дранікі, Белавежская пушча, бусел і бульба.
Амаль усе рэспандэнты ганарацца тым, што яны беларусы. Асабліва гэта датычыць савецкіх, бо яны больш згодныя з цяперашнім курсам кіраўніцтва краіны. Беларусы — інклюзіўная нацыя і гатовыя прызнаваць беларусамі людзей у залежнасці ад таго, як яны ставяцца да беларушчыны, а не ў залежнасці ад месца нараджэння і знешнасці.
Эксперты адзначаюць пэўны рост даверу дзяржаўным і падзенне даверу недзяржаўным інстытутам: у 2022-м першай катэгорыі (хаця б аднаму з гэтых інстытутаў) давяралі 75% апытаных, а другой — 71%, але сёлета лічбы склалі адпаведна 87% і 54%.
Рост даверу да дзяржаўных груп сацыёлагі тлумачаць антываенным кансэнсусам — беларусы хочуць, каб беларускае войска было як мага далей ад вайны, і рэжым задавальняе іх жаданне. Таксама ў краіне, на думку аналітыкаў, трохі расце эканоміка і рэальныя заробкі, адначасова беларусы зменшылі свае чаканні адносна стану жыцця.
Што да зніжэння даверу да недзяржаўных груп, сацыёлагі тлумачаць гэта зачысткай медыяпрасторы, з-за якой адбываецца разрыў дэмакратычных сіл з аўдыторыяй, а таксама ад’ездам прадэмакратычна настроеных беларусаў і фактарам страху.
У беларусаў няма адзінай пазіцыі па знешнепалітычным вектары.
Прарасійскія погляды падзяляе трохі больш за траціну беларусаў, прыкладна столькі ж выбіраюць нейтралітэт. Такі высокі працэнт нейтралітэту, на думку экспертаў, сведчыць пра значную безуважлівасць да гэтых тэм, дый нават беларусы з прарасійскімі поглядамі выступаюць за дыстанцыю з Расіяй. Мейнстрымам у грамадскім меркаванні беларусаў даследчыкі называюць запыт на збліжэнне Беларусі і Украіны.
«Наша Нiва» — крыніца якаснай інфармацыі і бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ «НН»Чытайце таксама:
Ці прагаласуе электарат Лукашэнкі за Колю? Вось што кажа сацыёлаг
З'едуць ад бацькоў пазней, шматзадачныя і творчыя. Што сацыёлагі кажуць пра цяперашніх дзяцей
